ترکیه و قطر حلقه وصل ایران با «سوریه جدید»

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ منطقه شرق فرات انبار غلات سوریه است و تولید گندم، جو و پنبه 80 درصد از مصرف داخلی این کشور را تشکیل می دهد. به عبارت دیگر امنیت غذایی، آب و انرژی سوریه به این حوزه بستگی دارد. میادین کربوهیدرات سوریه در العمر، التنک، الجفره، کونیکو و حومه دیرالزور هستند؛ میادین گازی صوفیدیا، کاپسا و کونیکو نیروگاه های تولید برق را تغذیه و سدهای الفرات، الطبقه و تشرین آب آشامیدنی، آبیاری و برق بیش از یک چهارم سوریه را تأمین می کنند.

نیروهای دموکراتیک سوریه امنیت تأسیسات انرژی را حفظ می کنند، اما برای بهره برداری از آنها به حمایت مالی و نظامی آمریکا و نهادهای بین المللی متکی هستند

همه آنها اکنون در کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه قرار دارند و آمریکا تا زمانی که حکومت مورد نظرشان در دمشق شکل نگیرد، آنها را رها نخواهد کرد. واضح است تا زمانی که وضعیت دمشق روشن نشود، سیاست آمریکا در قبال سوریه اعلام نخواهد شد، بنابراین نیروهای دموکراتیک سوریه به ضرورت عقب نشینی در برابر مقام های دمشق متقاعد شده اند و ترکیه نیز در تلاش است ائتلافی چهارجانبه علیه داعش با عراق، سوریه و اردن تشکیل دهد.

وزارت دفاع آمریکا در حال شکل دادن به طرح هایی برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه است. پس از ابراز علاقه دونالد ترامپ و دولتش برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، پنتاگون شروع به آماده سازی برنامه هایی برای خروج کامل در مدت سه ماه یا کمتر کرد. واشنگتن ادعا می کند خواهان همکاری با هر طرفی است که در زمینه «مبارزه با تروریسم» و نظارت بر محل های تجمع داعش مشارکت دارد.

نیروهای دموکراتیک سوریه امنیت تأسیسات انرژی را حفظ می کنند، اما برای بهره برداری از آنها به حمایت مالی و نظامی آمریکا و نهادهای بین المللی متکی هستند. بدون نیروهای آمریکایی، نیروهای دموکراتیک سوریه امکان دارد زندان ها و اردوگاه ها را رها کنند، اما تصمیم اخیر آمریکا باعث تعجب مقام های کرد شد.

احمد الشرع (محمد جولانی)، رئیس جمهور خودخوانده سوریه تلاش می کند مبارزان غیر سوری را از صفوف نیروهای دموکراتیک سوریه حذف کند. کردها در کمیته مقدماتی کنفرانس گفت وگوی ملی نماینده ای نداشتند. این اقدام از حضور گروه های مسلح در کنفرانس جلوگیری می کرد، مگر اینکه سلاح ها و انبارهای خود را تحویل دهند و در وزارت دفاع ادغام شوند. بنابراین، نیروهای دموکراتیک سوریه باید خود را منحل کنند، سربازانشان به طور انفرادی به ارتش بپیوندند، با دمشق برای تسهیل بازگشت آوارگان به خانه هایشان هماهنگی کنند و کمیته های مشترکی برای اجرای تصمیمات تشکیل دهند.

ترکیه در ماه های اخیر چهار عملیات نظامی در خاک سوریه انجام داده و ارتش این کشور علاوه بر پایگاه‌های نظامی خود در سراسر اعزاز، عفرین و جرابلس در حومه حلب و رأس‌العین و تل ابیض در رقه، از سال 2017 میلادی تعدادی نقاط نظارتی نظامی در استان‌های ادلب، حماه و حلب در مناطق حائل نیروهای نظام سوریه و مخالفان سوری داشته است.

ترکیه به تازگی پس از عقب نشینی نیروهای دموکراتیک سوریه از آن مناطق، علاوه بر شهر منبج، شهر تل رفعت و تعدادی از روستاهای اطراف را نیز کنترل کرده است. درواقع این کشور از شریعت در سیاست خود در قبال نیروهای دموکراتیک سوریه حمایت می کند.

ترکیه در حال بررسی ساخت پایگاه های نظامی در سوریه به عنوان بخشی از طرحی است که شامل ارائه تسلیحات و آموزش نظامی به ارتش سوریه می شود و موفقیت این کشور در این زمینه به میزان پذیرش این نقش به وسیله قدرت های منطقه ای و بین المللی و امکان تفاهم با روسیه و آمریکا بستگی دارد. آنکارا امکان دارد با چالش‌های داخلی سوریه مواجه شود، گرچه شبکه گسترده‌ای از ارتباطات داخلی در بدنه دولت جدید سوریه متشکل از سوری‌هایی که سال‌ها در ترکیه زندگی می‌کردند، ایجاد کرده است.

هدف ترکیه از مداخله در سوریه تنها به جنبه امنیتی محدود نمی شود، بلکه به تقویت نفوذ منطقه ای ترکیه نیز ارتباط دارد. وزیر امور خارجه ترکیه 13 دسامبر 2024 میلادی مدعی شد، کشورش روسیه و ایران را متقاعد کرده است در جریان حمله گروه های مخالف سوری در سوریه مداخله نکنند.

ترکیه در حال بررسی ساخت پایگاه های نظامی در سوریه به عنوان بخشی از طرحی است که شامل ارائه تسلیحات و آموزش نظامی به ارتش سوریه می شود

ترکیه و قطع حمایت آمریکا از نیروهای دموکراتیک سوریه

ترکیه، اردن، عراق و سوریه بر سر سازوکاری برای مبارزه مشترک علیه داعش در سطح وزیران امور خارجه، دفاع و رؤسای دستگاه های اطلاعاتی به توافق دست یافتند که ترکیه به این وسیله به دنبال تحقق هدفی دیگر، یعنی توقف حمایت آمریکا از یگان های مدافع خلق کرد است.

ترکیه تلاش های مشترکی نیز با ایران، عراق و سوریه برای مهار حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) دارد. ناظران بر این باورند، اهمیت پیشنهاد ترکیه درباره «ائتلاف چهارگانه» در استدلالی است که آمریکا برای ادامه حمایت از یگان‌های مدافع خلق کرد به عنوان متحد نزدیک در جنگ با داعش بر آن تکیه می‌کند.

وزیر امور خارجه ترکیه بر ایده «مالکیت منطقه‌ای» تأکید کرد؛ یعنی کشورهای منطقه باید مشکلات موجود در حوزه جغرافیایی شان را بپذیرند، برای حل آن تلاش کنند و به این وسیله مانع از مداخله بازیگران خارج از منطقه در مشکلات شوند. 

گام امیر قطر برای روابط ایران و سوریه

پس از درخواست های ترکیه از ایران برای حل موضوع کردها در سوریه و عراق، تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر به ایران سفر کرد تا روابط ایران با «سوریه جدید» بازسازی شود. ایران و قطر دو بازیگر اصلی در معادلات سیاسی منطقه از آغاز جنگ غزه هستند، در حالی که ترکیه به دنبال یافتن نقاط مشترک با ایران در سوریه پس از سقوط نظام بشار اسد در چارچوب منافع دو کشور است. 

امیر قطر نقش میانجی میان ایران و «سوریه جدید» را ایفا می کند و با هدف بازگشایی سفارت ایران در دمشق راه حلی برای اعتمادسازی دارد. قطر می خواهد نقشی ایفا کند که با دستیابی به منافع خود و متحدانش سازگار باشد. ایران با تکیه بر روابط مستحکم خود با قطر می تواند راه را برای احیای روابط با دولت جدید سوریه هموار کند. 

هدف قطر کاهش شکاف میان تهران و دولت جدید دمشق برای ایجاد روابط به دور از چالش های فرا روست. ایران تمایل خود را برای تقویت روابط دیپلماتیک با سوریه در راستای منافع هر دو کشور ابراز کرده است.