نگاهی به وضعیت داعش ۱۱ سال پس از خلافت خودخوانده‌اش در عراق
به گزارش راهبرد معاصر؛ بیش از ۱۱ سال پیش، «ابراهیم عواد البدری» معروف به «ابوبکر البغدادی» در پایان ژوئن ۲۰۱۴ در شهر موصل عراق ظاهر شد و خطبه معروف خود را ایراد کرد که در آن تأسیس «خلافت» در عراق و سوریه را اعلام کرد. چند روز پس از تصرف موصل، مرکز استان نینوا در شمال عراق، تروریست‌های این گروه که مرتکب وحشیگری‌های شدید، از جمله جنایات گسترده علیه غیرنظامیان، چه مسلمان و چه اقلیت‌ها، شدند، مناطق وسیعی از عراق و سوریه را کنترل کردند و مرز‌های بین‌المللی بین دو کشور را از بین بردند.
داعش در آن دوره تقریبا یک سوم خاک عراق را در دست داشت، اما با تشکیل ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده و آغاز «نبرد‌های آزادسازی» در عراق که توسط دولت حیدر العبادی (۲۰۱۴-۲۰۱۸) اعلام شد، به سرعت رو به زوال گذاشت. این پایان کنترل داعش در عراق و سوریه بود و این گروه به باند‌های پراکنده در سراسر دو کشور کاهش یافت. اعضای باقیمانده داعش در عراق در مناطق مختلف پراکنده بوده و نیرو‌های امنیتی در حال تعقیب آنها هستند. بقایای این گروه در مناطق ناهموار بین استان‌ها و در مرز با منطقه اقلیم کردستان و در پنج استان پخش شده‌اند: نینوا، دیالی، کرکوک، صلاح الدین و الانبار و مناطقی که در مرز‌های استان‌های کرکوک و سلیمانیه قرار دارند، مانند وادی زغیتون، وادی الشای، کوه‌های شیخ یونس و وادی حوران.
بقایای این گروه به طور دوره‌ای ساکنان و کشاورزان را تهدید و در جاده‌های دورافتاده کمین می‌کنند و عملیات‌هایی را انجام می‌دهند که هدف آنها ایجاد وحشت در میان نیرو‌های امنیتی و ساکنان است، آنها همچنین به حمایت مالی و مصادره خودرو‌ها و مواد غذایی دست می‌یابند. طبق اظهارات مقامات و ژنرال‌ها، نیرو‌های عراقی معمولا از طریق یک سری حملات هوایی پیشدستانه به مقر‌ها و مخفیگاه‌های این گروه و حملات مداوم و عملیات‌های تفتیش در استان‌های ناهموار و دورافتاده احتمال حمله یا کمین بقایای عناصر داعش علیه نیرو‌های امنیتی و روستا‌های حومه شهر‌ها را ناکام می‌گذارند.
«عبدالامیر یارالله» رئیس ستاد ارتش عراق گفت: «باند‌های تروریستی داعش پس از آزادسازی تمام سرزمین‌های تحت کنترلشان، از نظر نظامی شکست خورده‌اند. آنها در مناطقی حضور دارند که دسترسی به آنها دشوار است و هواپیما‌های اف-۱۶ وظایف خود را علیه این گروه‌ها انجام می‌دهند.»
وی در یک بیانیه مطبوعاتی توضیح داد: «بقایای این گروه در مکان‌های خاصی که در مثلث (کرکوک، صلاح‌الدین و دیالی) شناسایی شده‌اند، فعالیت می‌کنند و ما وظایف خود را در قبال آن مناطق انجام می‌دهیم تا از هرگونه نفوذ یا پیشروی آنها به سمت اهداف، چه غیرنظامی و چه نظامی، جلوگیری کنیم.»
طبق گزارش العربی الجدید، افسران فرماندهی عملیات مشترک و وزارتخانه‌های کشور و دفاع تأکید کردند که تعداد تروریست‌های وابسته به داعش به طور قابل توجهی کاهش یافته است و اکثر آنها از طریق اعترافات، تعقیب و اطلاعات امنیتی شناسایی شده‌اند و در مناطق ناهموار محل زندگی خود گرفتار شده‌اند. این افسران به اطلاعاتی در مورد اختلافات بین شبه‌نظامیان که منجر به درگیری بین آنها شده است، اشاره کردند. همچنین اطلاعاتی در مورد خودکشی برخی از آنها به دلیل وخامت اوضاع روزانه و دشواری در تهیه مایحتاج زندگی وجود دارد.
این افسران خاطرنشان کردند که فقدان رهبری واحد منجر به تبدیل اعضای باقیمانده داعش از «یک گروه به باند‌هایی با هدف سود و بقا» شده است.
یکی از افسران فرماندهی عملیات نظامی مشترک در استان کرکوک گفت: «این استان، مانند همه استان‌های همسایه، همیشه تهدید تروریست‌های داعش را احساس می‌کند، اما ناعادلانه است که اذعان نکنیم که این تهدید دائما در حال کاهش است.»
وی به العربی الجدید گفت: «حومه استان و مناطق دورافتاده و ناهموار، حاوی برخی از مخفیگاه‌هایی است که برخی از این افراد در آنجا هستند. اطلاعات و نظارت هوایی بر این مناطق مانع از حرکت عادی آنها می‌شود. ما معتقدیم که خلافت خودخوانده این گروه به پایان رسیده است و نیرو‌های مسلح باقی مانده هیچ تهدیدی ندارند، به جز خطری که می‌توان آن را خطر راهزنان و باند‌های سرقت طبقه‌بندی کرد.»
«کریم المحمداوی» رئیس کمیته امنیت و دفاع پارلمان عراق به العربی الجدید گفت: «سازمان‌های تروریستی دریافته‌اند که بزرگترین گورستان آنها در عراق است. به لطف پیشرفت چشمگیر نیرو‌های عراقی در نابودی عناصر باقیمانده داعش، اوضاع به سمت آرامش پیش می‌رود. نیرو‌های ما به صورت هفتگی و ماهانه، موفقیت خود در کشتن تعدادی از اعضای داعش و انهدام مخفیگاه‌های مهم تروریست‌ها در مناطق مختلف طی عملیات ویژه هوایی و زمینی را اعلام می‌کنند.»
«عبدالله الرکابی» پژوهشگر امور عراق خاطرنشان کرد: «مفهوم خلافت که توسط داعش تجسم یافته بود، به دلایل مربوط به قدرت این گروه، توزیع نقش‌های آن و فقدان رهبری و کنترل بر استان‌ها طبق مفهوم این گروه، کاملا پایان یافته است. بنابراین، خلافت داعش دیگر سرزمینی برای اعمال نقش خود ندارد و این به پایان خلافت منجر شده است.»
وی به «العربی الجدید» تأکید کرد که «پایان داعش به معنای پایان تهدید امنیتی نیست و دولت‌ها، چه فعلی و چه آینده، باید از آزار و اذیت و ظلم به هر گروه، بخش یا طایفه عراقی جلوگیری کنند، زیرا آزار و اذیت منجر به ظهور اجتناب‌ناپذیر و ابدی گروه‌های انتقام‌جو می‌شود. بنابراین، قبل از مواجهه با نتایج، باید با علل آن مقابله کرد.»
اوایل سال جاری «محمد شیاع السودانی» نخست وزیر عراق، به رهبران امنیتی دستور داد تا در حالت آماده‌باش کامل باشند و بررسی جامعی از برنامه‌های نظامی انجام دهند.
وی بر لزوم تغییر تاکتیک‌های نظامی در مناطقی که داعش در آنها فعال است و اتخاذ روش‌های غیرمتعارف برای مقابله با این گروه به منظور تضعیف توانایی‌های اعضای آن و محدود کردن تحرکات آنها تأکید کرد.
بعدا نیرو‌های عراقی عملیات امنیتی خود را برای جلوگیری از تحرکات عناصر داعش، به ویژه در استان‌های آزاد شده، تشدید کردند. فرماندهی ارتش عراق اخیرا اعلام کرد که تعداد «تروریست‌ها» که در حال حاضر در عراق حضور دارند، از ۴۰۰ نفر فراتر نمی‌رود. / ایسنا