اهمیت مذاکره با عربستان پس از جنگ ۱۲ روزه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ از ۱۳ تا ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ تقابل اسرائیل و ایران شاهد تنش نظامی گسترده در حوزه‌های مختلف بود. اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای و انرژی ایران حمله کرد و این موضوع باعث حملات موشکی ایران به مکان های اطلاعاتی اسرائیل شد.

دیدار عراقچی و بن سلمان نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری راهبردی ریاض و هدفش حفظ تعامل دیپلماتیک با همه بازیگران منطقه‌ای پس از درگیری است

بلافاصله پس از این رویداد، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس سیاست کاهش تنش، حفاظت از زیرساخت‌ها و مداخله نکردن را در اولویت قرار دادند. در این میان، عربستان سعودی با دقت دیپلماسی اش را متعادل نگه داشت و علنی از نقض حاکمیت ایران به وسیله اسرائیل انتقاد، اما از مواجهه مستقیم با اسرائیل یا ایالات متحده خودداری کرد.

دیدار اخیر مقام های ایران و عربستان سعودی که هشتم ژوئیه ۲۰۲۵ برگزار شد، نشان دهنده نخستین تماس عمومی سطح بالا از زمان توقف درگیرها و در راستای روند بهبود روابط دوجانبه آغازشده در مارس ۲۰۲۳ با میانجیگری چین است.

هشتم ژوئیه ۲۰۲۵ سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران با خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی در دیداری که به نظر می‌آید نخستین دیدار دوجانبه مقام های ارشد از زمان توقف خصومت‌ها میان اسرائیل و ایران باشد، دیدار کرد.

این دیدار نشان دهنده همسویی فزاینده تهران و ریاض درباره ثبات منطقه، به ویژه پس از سردی روابط کوتاه مدتشان است. این مذاکرات همچنین بر رویکرد عربستان سعودی پس از جنگ تأکید کرد که شامل کاهش تنش، کاهش خطرات منطقه‌ای و حفظ استقلال راهبردی در چشم‌انداز امنیتی در حال تغییر است.

اهمیت ژئوپلیتیکی

دیدار عراقچی و بن سلمان نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری راهبردی ریاض و هدفش حفظ تعامل دیپلماتیک با همه بازیگران منطقه‌ای پس از درگیری است. عربستان سعودی وضعیت فعلی منطقه‌ای را فرصتی برای افزایش نفوذ خود به عنوان نیروی ثبات‌بخش می‌بیند.

بنا بر گزارش‌ها، این مذاکرات به امنیت مرزی، هماهنگی دفاعی منطقه‌ای و وضعیت بشردوستانه در یمن و فلسطین متمرکز بود، موضوعاتی که پس از درگیری اخیر، منافع مشترک و اهمیت عملیاتی بالایی دارند. در حالی که اقدامات اسرائیل موجب خشم تهران شد، اظهارات عربستان ثبات منطقه‌ای را بر حمایت مستقیم از تهران در اولویت قرار داده است.

این موضوع نقش عربستان سعودی را به عنوان قدرت متعادل کننده در خلیج فارس تقویت و استقلال آن را از نفوذ غرب و ایدئولوژی ایران حفظ و این تعامل نقش ریاض را در شکل‌دهی به معماری امنیتی پس از جنگ، به ویژه در حفاظت دریایی، زیرساخت‌های انرژی و تداوم تجارت منطقه‌ای، تقویت می‌کند.

این نشست احتمالاً به منزله‌ تأییدی بر اهمیت منطقه‌ای تهران است و فرصتی برای توسعه‌ی سازوکارهای امنیتی مشارکتی، باوجود تداوم تحریم‌ها و بی‌ثباتی راهبردی ارائه می‌دهد. گرچه هیچ توافق دفاعی رسمی میان تهران و ریاض اعلام نشد، اما ائتلاف‌های غیررسمی و هماهنگی‌های موردی، به جای ساختارهای بلوکی سخت تعریف می‌کنند.

به نظر می‌آید موارد مطرح شده عبارتند از:

• آغاز تشکیل کارگروه‌ها یا کمیسیون‌های دوجانبه با تمرکز بر امنیت مرزی، هماهنگی انرژی یا تدارکات بشردوستانه.
• تغییر در اظهارات رسمی عربستان یا ایران که بر چارچوب امنیتی مشترک یا هماهنگی دریایی در خلیج فارس تأکید می کند.
• واگرایی یا همگرایی در بیانیه‌های سازمان همکاری اسلامی یا شورای همکاری خلیج فارس درباره اقدامات منطقه‌ای اسرائیل یا غرب.
• سازوکارهای رفع تنش یا اقدامات اعتمادسازی مربوط به تنگه هرمز یا باب المندب.
• پیام‌های عمومی یا خصوصی عربستان به واشنگتن درباره منطق و محدودیت‌های ارتباطش با تهران.

این نشست احتمالاً به منزله‌ تأییدی بر اهمیت منطقه‌ای تهران است و فرصتی برای توسعه‌ی سازوکارهای امنیتی مشارکتی، باوجود تداوم تحریم‌ها و بی‌ثباتی راهبردی ارائه می‌دهد

بهره سخن

دیدار مقام های ایران و عربستان گامی مهم و روبه جلو از زمان درگیری اسرائیل و ایران است و نشان می‌دهد هر دو کشور خواهان ثبات منطقه‌ای بیشتر و جلوگیری از درگیری‌های آینده هستند.

دخالت ریاض در تحولات محلی به وسیله تعامل دیپلماتیک با تهران و در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی، اهداف ثبات منطقه‌ای و رشد اقتصادی پایدار را نشان می‌دهد. به دنبال رویارویی نظامی با اسرائیل، این نشست تصویری از ایران را به نمایش می‌گذارد که در آن وضعیت دیپلماتیک عادی و اهمیت عملیاتی آن احیا شده است.

در کوتاه‌مدت، این گفت وگو به عنوان اقدام کاهش خطر عمل می‌کند. ادامه همکاری دو کشور درنهایت می‌تواند به همکاری محدود در زمینه امنیت دریایی و زیرساخت‌ها منجر شود؛ به ویژه اگر نفوذ غرب کاهش یابد.

گرچه رابطه راهبردی عربستان سعودی با ایالات متحده همچنان قوی است، اما این کشور به طور فزاینده‌ای مستقل عمل می کند تا از درگیری‌های تفرقه‌انگیز جلوگیری و نفوذ منطقه‌ای اش را تقویت کند. این وضعیت مستلزم رصد دقیق تغییرات در ائتلاف های خلیج فارس، کاهش خطاهای راهبردی و تأکید بر راه‌حل‌های دیپلماتیک جدید به رهبری کشورهای منطقه است.