جنگ تحمیلی و آینده مبهم کریدور آیمک
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در سپتامبر ۲۰۲۳ و هم‌زمان با اجلاس گروه ۲۰ در هند، پروژه‌ای موسوم به «کریدور اقتصادی هند –غرب آسیا – اروپا» (آیمک) با مشارکت کشورهایی همچون هند، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، شماری از اعضای اتحادیه اروپا و نیز رژیم صهیونیستی معرفی شد؛ طرحی که بسیاری آن را آلترناتیوی جدی برای جاده ابریشم چین و حتی رقیبی برای کانال سوئز تلقی کردند.
بندر حیفا به‌عنوان یکی از نقاط راهبردی این کریدور، از حیث موقعیت جغرافیایی در سواحل دریای مدیترانه نقش حیاتی در اجرای پروژه آیمک ایفا می‌کند
اما با آغاز جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علییه ایران، آینده کریدور با ابهامات و چالش‌های جدی مواجه شده است. این جنگ نه‌تنها معادلات ژئوپلیتیکی منطقه را دگرگون کرد، بلکه زیرساخت‌های دیپلماتیکی را که لازمه اجرای چنین پروژه‌هایی هستند، به‌شدت متزلزل ساخت.
کریدور آیمک قرار بود مسیر حمل‌ونقل چندوجهی باشد که از بنادر غربی هند آغاز شده، از مسیر دریا به امارات و سپس از طریق خطوط ریلی به عربستان، اردن و در نهایت بندر حیفا متصل شود. از آنجا نیز کالاها با عبور از بندر پیرائوس در یونان، به بازارهای اروپایی دسترسی پیدا کنند.
در پس این پروژه، اهدافی فراتر از حمل‌ونقل نهفته بود. طراحی آن به‌ویژه پس از عادی‌سازی روابط امارات با رژیم صهیونیستی، با هدف ایجاد پیوندهای اقتصادی، امنیتی و لجستیکی و در نهایت ترغیب سایر کشورهای عربی به عادی‌سازی روابط با تل‌آویو انجام شد. هند و آمریکا نیز با هدف تضعیف نفوذ چین و ایجاد مسیرهای جایگزین برای اتصال هند به غرب، از این پروژه حمایت ویژه‌ای کردند.
بندر حیفا به‌عنوان یکی از نقاط راهبردی این کریدور، از حیث موقعیت جغرافیایی در سواحل دریای مدیترانه نقش حیاتی در اجرای پروژه آیمک ایفا می‌کند. با این حال، حملات موشکی ایران در جریان جنگ تحمیلی، زیرساخت‌های امنیتی بندر را هدف قرار داد و آن را به یکی از نقاط بحرانی پروژه تبدیل کرد. گرچه رژیم صهیونیستی در ابتدا تلاش کرد خسارت ها وارده به حیفا را پنهان کند، اما فشارهای داخلی و بحران مشروعیت، دولت نتانیاهو را پس از یک ماه وادار به افشای ابعاد واقعی خسارت ها کرد.
ناامنی در بندر حیفا، لغو پروازها، اختلال در حمل‌ونقل، کاهش سرمایه‌گذاری‌ها و تعلیق برخی فعالیت‌های تجاری، پروژه آیمک را وارد مرحله‌ای از رکود و بی‌اعتمادی کرده است. خطر‌های ژئوپلیتیکی و لجستیکی ناشی از درگیری‌ها، نه‌تنها اجرای پروژه را مختل، بلکه تمایل بازیگران کلیدی مانند هند و امارات را نیز برای ادامه همکاری با تردید روبه‌رو می‌کند.
هند که از محرک‌های اصلی پروژه آیمک محسوب می‌شود، تحت‌تأثیر افزایش بی‌ثباتی امنیتی منطقه، تلاش کرده است با تمرکز بر شاخه شرقی پروژه (اتصال بنادر هند به امارات) بخشی از آن را پیش ببرد. با وجود این، فقدان انسجام منطقه‌ای و افزایش هزینه‌های امنیتی، تحقق کامل طرح را دشوار کرده است.
آینده کریدور آیمک، اکنون بیش از هر زمان دیگری وابسته به تحولات امنیتی و سیاسی منطقه و بازتعریف مجدد راهبردها در سایه بحران‌های ژئوپلیتیکی است
امارات متحده عربی نیز که نقشی محوری در پروژه دارد، با درنظر گرفتن خطر‌های فزاینده، ممکن است در آینده تعهدات خود را کاهش دهد یا به دنبال راهبردهای متعادل‌تری برای مدیریت بحران برود. در همین راستا، عربستان سعودی نیز که از ارکان کلیدی پروژه و عادی‌سازی منطقه‌ای بود، در پی جنگ اخیر به‌احتمال زیاد رویکردی محتاطانه‌تر اتخاذ خواهد کرد.
در نتیجه، جنگ تحمیلی نه‌تنها اجرای مراحل اولیه پروژه آیمک را به تعویق انداخته، بلکه راهبردهای بلندمدت این کریدور را نیز در زمینه‌های امنیت، سرمایه‌گذاری، همکاری منطقه‌ای و تعاملات ژئوپلیتیکی به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.
آینده کریدور آیمک، اکنون بیش از هر زمان دیگری وابسته به تحولات امنیتی و سیاسی منطقه و بازتعریف مجدد راهبردها در سایه بحران‌های ژئوپلیتیکی است. اگر صلح و ثبات منطقه‌ای تقویت نشود، این پروژه بلندپروازانه ممکن است نه‌تنها با تأخیر، بلکه با توقف کامل مواجه شود.
به‌طور خلاصه، جنگ تحمیلی صرفاً یک بحران نظامی نبود، بلکه نقطه‌ای چرخشی در معادلات ژئوپلیتیکی منطقه بود که اجرای پروژه‌هایی چون آیمک را در هاله‌ای از ابهام فرو برد. در نبود چشم‌انداز روشن برای صلح و ثبات پایدار، آینده این کریدور بیش از هر چیز، گرفتار تردید و بی‌اعتمادی است.