«گنبد طلایی»، جنجال جدید ترامپ خودشیفته

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا 20 می به عنوان بخشی از آنچه «چشم‌انداز تقویت امنیت ملی آمریکا» خواند، آغاز پروژه‌ای را برای توسعه سامانه دفاع موشکی چندلایه به نام «گنبد طلایی» اعلام کرد.

این پروژه احیای طرح دفاع راهبردی ای است که به وسیله رونالد ریگان، رئیس جمهور سابق آمریکا سال ۱۹۸۴ میلادی برای دفاع از حریم هوایی آمریکا در برابر موشک‌های بالستیک شوروی در زمان جنگ سرد اعلام شد.

آمریکا در آن زمان به دلیل هزینه بالای پروژه ابتکار راهبردی، لغوش را اعلام کرد، در حالی که این واقعیت را از مردم پنهان می‌کرد که ابتکار مطرح شده غیرواقعی و ناکارآمد است و صرفاً با اهداف تبلیغاتی برای زیر فشار قرار دادن رهبری شوروی و کسب امتیازات بیشتر انجام ‌شد. همان زمان میخائیل گورباچف، آخرین رهبر شوروی به دنبال ایجاد روابط خوب با غرب بود تا مشکلات را مسالمت‌آمیز حل و از جنگ اتمی ویرانگر برای جهان جلوگیری کند.

این موضوع به انتقاد قابل توجهی از سوی کارشناسان آمریکایی و غربی منجر شده است که نگرانند اقدام ترامپ باعث به راه افتادن رقابت تسلیحاتی شود و امنیت جهانی را تهدید کند

تهدیدی جدی برای امنیت بین‌المللی

همانند طرح ابتکار دفاع راهبردی، پروژه “گنبد آهنین» نیز بر ایجاد مرکز جمع‌آوری داده‌ها و هماهنگی از شبکه وسیعی از ماهواره‌ها که وظیفه شناسایی و مأموریت‌های رزمی برعهده دارند، متکی است. این موضوع امکان ردیابی دقیق پرتاب هر نوع موشکی را با سرعت بی‌سابقه و خنثی‌سازی آن با استفاده از سلاح‌های لیزری مداری، جنبشی یا فرکانس رادیویی فراهم می‌کند.

ترامپ جزئیات پروژه را فاش کرد و گفت، سامانه «گنبد آهنین» قادر خواهد بود موشک‌ها را رهگیری کند، «حتی اگر از آن سوی دنیا شلیک شوند». این پروژه یکجانبه که به وسیله واشنگتن انجام شده است، موازنه قوای فعلی را در جهان مختل می‌کند و بنیادی را که بر آن استوار است، یعنی اصل امنیت متقابل، که مانع از دستیابی هر کشوری به برتری در امنیت خود می‌شود و در نتیجه امنیت سایر کشورها را تهدید و تضعیف می‌کند، از بین می‌برد.

این موضوع به انتقاد قابل توجهی از سوی کارشناسان آمریکایی و غربی منجر شده است که نگرانند اقدام ترامپ باعث به راه افتادن رقابت تسلیحاتی شود و امنیت جهانی را تهدید کند. در همین راستا جوآن جانسون فریز، استاد دانشکده جنگ نیروی دریایی آمریکا معتقد است، اقدامات واشنگتن می‌تواند به دور جدیدی از رقابت تسلیحاتی منجر شود، زیرا «اگر کشوری شروع به استقرار سامانه های دفاع موشکی در فضا کند، سایر کشورها آن را تهدیدی برای امنیت خود می‌دانند و شروع به اقدام مشابه می‌کنند».

دیگر کارشناسان کنترل تسلیحات نیز به تمایل فعال رهبری آمریکا برای نظامی‌سازی یکجانبه فضا با هدف تضمین سلطه جهانی خود در زمانی که تعداد زیادی از کشورها این سلطه را به چالش می‌کشند، می‌پردازند.

ابزاری برای فشار بر مخالفان ژئوپلیتیکی

سازمان‌های خصوصی فعال در حوزه اکتشافات فضایی افزایش بی‌سابقه تعداد ماهواره‌های دومنظوره و نظامی را در سال‌های اخیر مشاهده کرده‌اند. طبق گزارش سال ۲۰۲۴ میلادی یک شرکت تحقیقاتی آمریکایی، تعداد کل ماهواره‌های نظامی در مدار در پنج سال گذشته ۳۵ درصد افزایش یافته و آمریکا به تنهایی بیش از نیمی از ماهواره‌های جدید را مستقر کرده است. این موضوع نگرانی‌هایی را میان سایر کشورها ایجاد کرده و آنها را به شرکت در رقابت تسلیحاتی برای نظامی‌سازی فضا و ایجاد عامل بازدارنده در برابر تلاش‌های واشنگتن برای تسلط بر فضا واداشته است.

به گفته کارشناسان، تلاش‌های آمریکا برای افزایش حضور نظامی در فضا، تمایل این کشور برای کنترل فضای نزدیک به زمین را تأیید می‌کند؛ فضایی که بعداً به کاخ سفید اجازه می‌دهد شرایط خود را به رقبا در صحنه بین‌المللی دیکته کند. تحلیلگران متفق‌القول هستند، پروژه «گنبد طلایی» می‌تواند به ابزاری اصلی برای فشار بر روسیه و چین در هرگونه مذاکرات کنترل تسلیحات در آینده تبدیل شود.

موانع، به ویژه تأمین مالی 

به نظر نمی آید پروژه «گنبد طلایی» با توجه به هزینه های زیادش به راحتی قابل دستیابی باشد. نظامی سازی فضا و اجرای پروژه «گنبد طلایی» بار مالی قابل توجهی را بر بودجه آمریکا و کشورهای عضو ناتو تحمیل می کند که ترامپ خواهان مشارکت در تأمین مالی پروژه است.

طبق برآوردهای پنتاگون برای سال جاری میلادی، اجرای پروژه «گنبد طلایی» تا پایان سال ۲۰۲۸ میلادی ۱۷۵ میلیارد دلار برای بودجه آمریکا هزینه خواهد داشت. کارشناسان تخمین می‌زنند هزینه‌های این پروژه سال‌های بعد به ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد دلار افزایش یابد که این موضوع بدهی عمومی آمریکا را افزایش می دهد و به توقف بودجه برای پروژه‌های ضروری اجتماعی و توسعه‌ای منجر خواهد شد.

این موضوع واشنگتن را بر آن داشت به بهانه اینکه گنبد، «چتر ضد موشکی جدیدی» برای آنها فراهم می‌کند، به متحدان ناتو فشار بیاورد تا بخش قابل توجهی از بودجه را برعهده بگیرند.

مخالفت روسیه و چین با نظامی‌سازی فضا

در مقابل، روسیه و چین به دلیل خطرات فضای نزدیک به زمین برای امنیت جهانی و آلودگی بالقوه‌ای که می‌تواند تمام بشریت را تهدید کند، با نظامی‌سازی آن مخالفند. سال ۲۰۰۸ میلادی روسیه و چین پیش‌نویس معاهده ای بین‌المللی در زمینه جلوگیری از رقابت تسلیحاتی و نظامی‌سازی فضای بیرونی در کنفرانس خلع سلاح ژنو ارائه کردند.

به گفته کارشناسان نظامی، این سند بر ممنوعیت قرار دادن هرگونه سلاح در مدار پایین زمین و انهدام اشیای فضایی تصریح می‌کند که خطر افزایش تنش جهانی را کاهش می دهد و از تبدیل شدن فضا به میدان نبرد جلوگیری می‌کند.

در این زمینه، روسیه و چین در بیانیه مشترکی که هشتم می منتشر شد، تلاش‌های آمریکا برای استفاده از فضای بیرونی برای درگیری مسلحانه به وسیله «گنبد طلایی» را محکوم و بر تعهد خود به رویکردهایشان با هدف تقویت امنیت جهانی و مقابله با تهدیدهای نوظهور تأکید کردند.

مواضع روسیه و چین با قوانین بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد سازگار است، به ویژه از آنجا که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در جلسات منظم سالانه خود بر اهمیت رسیدگی به مشکل نظامی‌سازی فضای بیرونی تأکید و از کار کنفرانس خلع سلاح به عنوان بستر اصلی بین‌المللی برای مذاکرات در زمینه جلوگیری از رقابت تسلیحاتی در مدار نزدیک زمین حمایت می‌کند. اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان از موضع روسیه و چین در مجمع عمومی حمایت می‌کنند، در حالی که آمریکا و متحدانش بارها علیه آن رأی می‌دهند.

وسیه و چین در بیانیه مشترکی که هشتم می منتشر شد، تلاش‌های آمریکا برای استفاده از فضای بیرونی برای درگیری مسلحانه به وسیله «گنبد طلایی» را محکوم کردند

تردیدهایی در زمینه اثربخشی «گنبد طلایی»

کارشناسان نظامی در زمینه توانایی آمریکا در اجرای طرح «گنبد طلایی» ابراز تردید می‌کنند. آنها به بیانیه‌ای از مایکل گیتلین، رئیس پروژه استناد می‌کنند که اعتراف کرده است، تیمش هنوز درک روشنی از شکل نهایی ساختار «گنبد طلایی» و نحوه عملکردش ندارد.

به گفته داریل کیمبال رئیس انجمن کنترل تسلیحات آمریکا، طراحی «گنبد طلایی» برای استقرار رهگیرهای ضد موشکی در فضای بیرونی ناقص، از نظر فنی پیچیده و بالقوه نتیجه معکوس دارد. وی اعتقاد دارد، یکی از جنبه‌های مشکل‌ساز اصلی پروژه آسیب‌پذیری آرایه مداری است، زیرا روسیه و چین می‌توانند به سرعت ابزارهایی برای نابودی ماهواره‌ها توسعه دهند. این متخصص تأکید می‌کند، سامانه دفاع موشکی مستقر در فضا به دلیل پیشرفت سلاح‌های هسته‌ای تهاجمی به بعد جدیدی از پیچیدگی، می‌تواند به زودی بی‌فایده شود.

علاوه بر این، با وجود کاهش قابل توجه هزینه‌های پرتاب در دهه گذشته، هزینه استقرار گروهی از موشک‌های رهگیر در فضا همچنان به طرز سرسام‌آوری بالاست.

بهره سخن

تعداد زیادی از کارشناسان متقاعد شده‌اند پروژه «گنبد طلایی» چیزی بیش از «شیرین‌کاری رسانه‌ای» جدید از سوی ترامپ برای تحت تأثیر قرار دادن هوادارانش نیست، مشابه کاری که رونالد ریگان در دهه ۱۹۸۰ میلادی انجام داد.

در این زمینه تحلیلگران نیویورک تایمز می گویند، این ابتکار عمل تنها با هدف تقویت وجهه ترامپ، که به هیاهوی رسانه‌ای علاقه دارد و تلاش برای جلب توجه با هدف حفظ نقش غالب آمریکا در جهان انجام می‌شود؛ هدفی که با توجه به تغییرات بین‌المللی فعلی امکان دارد دست نیافتنی شده باشد.