پیامدهای افتتاح دفتر منطقهای ناتو بیخ گوش ایران
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در بحبوحه افزایش چالشهای امنیتی در خاورمیانه و نیاز روزافزون به مشارکتهای دفاعی انعطافپذیر، قطر به دنبال تقویت حضور خود در ساختار امنیتی بینالمللی به وسیله گامهای سریعی است که روابطش را با سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) گسترش میدهد.
همزمان با اینکه همکاری دو طرف از بُعد هماهنگیهای فنی به سمت ایجاد قابلیتهای عملیاتی مشترک سوق مییابد، دوحه امروزه به عنوان یکی از مهمترین شرکای منطقهای این سازمان، با بهرهگیری از موقعیت جغرافیایی، زیرساختهای نظامی و میزبانی پایگاه هوایی العدید، که یکی از بزرگترین مراکز نظامی آمریکا در منطقه است، برجسته میشود.
همکاری قطر و ناتو بر مبنای مجموعهای از توافقات قبلی است، به ویژه توافق امنیتی که ژانویه ۲۰۱۸ امضا شد
مرکز آموزش منطقهای
انتشار خبر افتتاح قریبالوقوع مرکز آموزشی ناتو در دوحه نقطه عطفی مهم در روابط دو طرف است و جایگاه قطر را به عنوان برجستهترین شریک منطقهای این ائتلاف تثبیت میکند.
طبق بیانیه وزارت امور خارجه قطر، در جریان نشست شورای ائتلاف و کشورهای عضو طرح همکاری استانبول در بروکسل که ۲۸ نوامبر برگزار شد، ساره المهندی کاردار نمایندگی قطر در اتحادیه اروپا و ناتو تأیید کرد، دوحه وارد «مراحل نهایی افتتاح مرکز آموزشی منطقهای ناتو» شده است.
این اعلامیه همزمان با آمادگی قطر برای امضای قریبالوقوع توافقنامه مشارکت انفرادی (ITPP) بود، چارچوب همکاری ای که بهطور خاص برای کشورهای غیرعضو ناتو و متناسب با نیازهای دفاعی و امنیتی آنها طراحی شده است.
المهندی گفت، قطر تنها شریکی است که صلاحیت تمام واحدهای نیروهای مسلح خود را برای برنامه ارزیابی مفاهیم قابلیت عملیاتی ناتو تکمیل کرده؛ برنامهای تخصصی که هدفش افزایش آمادگی نیروها و توانمندسازی آنها برای همکاری در کنار نیروهای ائتلاف در مأموریتهای مشترک است.
این گامها در چارچوب رابطهای شکل میگیرد که از زمان پیوستن دوحه به ابتکار همکاری استانبول در سال ۲۰۰۵ ادامه داشته است و به وسیله آن، همکاری خود را با این ائتلاف در سه حوزه اصلی دیپلماسی، آموزش و عملیات تقویت کرده است.
کاردار نمایندگی قطر در ناتو با تأکید بر بُعد راهبردی رابطه عنوان کرد، آخرین جلسه ابتکار عمل در بحبوحه «شرایط امنیتی و ژئوپلیتیکی به سرعت در حال تغییر که تقویت اقدام مشترک و توسعه مشارکتها بر مبنای احترام متقابل را ضروری میسازد» برگزار شد.
همکاری قطر و ناتو بر مبنای مجموعهای از توافقات قبلی است، به ویژه توافق امنیتی که ژانویه ۲۰۱۸ امضا شد و چارچوبی برای حفاظت از تبادل اطلاعات میان دو طرف ایجاد کرد، و سپس توافق همکاری نظامی که مارس همان سال در جریان سفر تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به بروکسل منعقد شد و امکان استقرار پرسنل و نیروهای ناتو را در پایگاه هوایی العدید فراهم کرد.
۲۷ نوامبر ۲۰۲۵ خبرگزاری رسمی قطر تأیید کرد، دوحه علاوه بر تلاشهایش در زمینه کودکان اوکراینی، همچنان به گسترش همکاری خود با ناتو به وسیله تلاشهای میانجیگرانه بینالمللی، مانند «توافقنامه چارچوب دوحه» ادامه میدهد.
در همین راستا مارک روته، دبیرکل ناتو از نقش محوری قطر در میانجیگری و حل مناقشات و میزبانی این کشور از مرکز آموزشی جدید، که تحولی قابل توجه در جایگاه دوحه در سازوکار مشارکت امنیتی این ائتلاف است، قدردانی کرد. گزارشها نشان میدهد افتتاح مرکز آموزشی منطقهای در دوحه، گامی مهم و راهبردی است، زیرا جایگاه قطر را در شبکه مشارکت امنیتی ناتو تقویت میکند و توانایی آن را برای مقابله با تهدیدات منطقهای افزایش میدهد.
پیامدهای امنیتی
خاورمیانه شاهد تعامل پیچیدهای از رویدادهاست، زیرا قطر در دهههای اخیر با توجه به موقعیت اقتصادی، سرمایهگذاری و جغرافیایی که به آن نفوذ بیشتری میبخشد، نقش منطقهای و بینالمللی برجستهتری ایفا کرده است. اسعد کاظم شبیب، کارشناس مسائل سیاسی قطر گفت، این عوامل قطر را قادر ساخته است با بهرهگیری از شبکه متعادل روابط منطقهای و بینالمللی خود، نقش مهمی در کاهش تنش برخی درگیریهای سیاسی ایفا کند.
وی افزود: این نقش در جریان تنشها میان ایران و رژیم صهیونیستی و نیز در جنگ اخیر غزه آشکار شد، جایی که قطر نقش محوری ایفا کرد، همانطور که چندین طرف بینالمللی با وجود فشارها، انتقادات و تلاشهایی که برای کشاندن وضعیت به شرایط بحرانی وجود داشت، به آن گواهی دادهاند.
قطر در دهههای اخیر با توجه به موقعیت اقتصادی، سرمایهگذاری و جغرافیایی که به آن نفوذ بیشتری میبخشد، نقش منطقهای و بینالمللی برجستهتری ایفا کرده است
کارشناس مسائل سیاسی قطر معتقد است، ادامه نقش آفرینی دوحه پیامدهای مهمی برای امنیت خلیج فارس و خاورمیانه دارد، زیرا شانس توافقات سیاسی را افزایش میدهد و منطقه را به ویژه با افزایش شدت اختلافات سیاسی و اجتماعی در برخی کشورها، از سناریوهای جنگ دور نگه میدارد.
ابزارهای قدرت قطر و روابط تثبیتشدهاش با طرفهای منطقهای و بینالمللی مانند ترکیه، ایران، چین و ایالات متحده، این کشور را قادر میسازد تأثیر مثبتی بر جلوگیری از گسترش درگیریها و کاهش تنشها داشته باشد.
مشارکتهای قطر با قدرتهای بینالمللی، ازجمله حضور در ساختارهای امنیتی جهانی، میتواند توانایی اش را در مواجهه با چالشهای در حال تغییر افزایش دهد، به شرطی که این مشارکتها در راستای مأموریتهای حفظ صلح و حل منازعات و نه در جهت تحکیم قدرت یا جانبداری از طرفی به قیمت مخالفت با طرف دیگر باشد.
بی تردید افتتاح مرکز منطقهای ناتو در قطر گامی مهم در جهت گسترش مشارکتهای خارجی است و از تغییر توجه بینالمللی به خاورمیانه به عنوان محور مهمی در توازن ژئوپلیتیک جهانی بهره میبرد. اعتقاد بر این است موفقیت این رویکرد مستلزم توافقات راهبردی روشنی است که وظایف و نقشها را تعریف و مداخلات را به چارچوب حقوقی بینالمللی مرتبط، حمایت از تلاشهای صلح و کاهش درگیریها را تضمین میکند، به دور از هرگونه رویهای که شاید اعمال نفوذ یا تجاوز از حاکمیت ملی تلقی شود.
گسترش همکاری ها
تأسیس مرکز منطقهای ناتو در دوحه، امتداد طبیعی گامهای قبلی است که حضور قطر را در سازوکار این پیمان جهانی تثبیت کرده، بهویژه افتتاح دفاتر مأموریت آن در مقر این ائتلاف در بروکسل که فوریه گذشته انجام شد. این نمایندگی دیپلماتیک مستقیم، امکان گسترش کانالهای هماهنگی و ایجاد مشارکتهای امنیتی منظمتر را فراهم کرد و امروز این مرکز جدید به عنوان مرحلهای پیشرفته مطرح میشود که همکاری را به برنامههای آموزشی، آمادگی و عملیات مشترک تبدیل میکند.
همزمان با افزایش مشارکت دوحه در طرح همکاری استانبول و توافقنامههای امنیتی و تبادل اطلاعات، این مرکز ساختار خود را در درون ائتلاف تقویت و همکاری را از بُعد ترتیبات رویهای به قابلیتهای میدانی واقعی تبدیل میکند.