عصر هرج و مرج سیاسی در جهان

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ به نظر می آید تحولی نگران‌کننده در حال شکل‌دهی به سیاست جهانی است. بحران‌های بشردوستانه رو به وخامت و ساختارهای حمایتی و همکاری های بین‌المللی مورد نیاز برای رسیدگی به آنها در حال فروپاشی هستند. این موضوع به وضوح در جنگ جاری سودان، یکی از بدترین فجایع انسانی تاریخ معاصر، مشهود است؛ جایی که 30 میلیون نفر به کمک نیاز دارند و 20 میلیون نفر دیگر با سطوح بحرانی ناامنی غذایی روبرو هستند. تلاش‌های شورای امنیت و مجموعه‌ای از قدرت‌های خارجی نتوانسته است به این درگیری پایان دهد، در حالی که کمبود شدید بودجه برای سازمان‌های امدادی عواقب ویرانگری برای برخی سودانی‌ها داشته است.

چیزی که باید به آن پرداخت، اینکه جهان از برخی جهات بیش از هر زمان دیگری به هم پیوسته، اما همدلی بیشتر دچار تفرقه شده است

سودان در صدر فهرست اضطراری ۲۰۲۶ که به وسیله کمیته بین‌المللی نجات (از سازمان های بشردوستانه) منتشر شده است، قرار دارد. این فهرست شامل ۲۰ کشور ازجمله سرزمین‌های فلسطینیِ درگیر جنگ، سودان جنوبی، اتیوپی، هائیتی، میانمار و جمهوری دموکراتیک کنگوست که ۱۲ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، اما تقریباً ۸۹ درصد از ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان که به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند، در خود جای داده‌اند.

گزارش کمیته بین‌المللی نجات به شاخص سالانه دقیق و ناامیدکننده از نگران‌کننده‌ترین بحران‌های بشردوستانه جهان تبدیل شده است. دیوید میلیبند، سیاستمدار سابق بریتانیایی و رئیس و مدیرعامل فعلی کمیته بین‌المللی نجات درباره این گزارش گفت، اصطلاح «هرج و مرج جهانی جدید» به آنچه در مناطق جنگی در سراسر جهان اتفاق می‌افتد ناظر است، جایی که ۲۳۰ میلیون نفر به کمک‌های بشردوستانه وابسته هستند. این هرج و مرج با نقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه در جنگ و بین‌المللی شدن جنگ‌های داخلی مشخص می‌شود و آنها را از درگیری‌های داخلی بین دو طرف به رقابت های بین‌المللی چندجانبه برای نفوذ تبدیل می‌کند.

چه چیز به وضوح «جدید» وجود دارد؟

وی معتقد است، فکر می‌کنم از نقطه عطف حیاتی در نظم قدیمی عبور کرده‌ایم. دیگر نمی‌توان گفت ساختار مبتنی بر قوانین، سنگ بنای نظم جهانی است و مشکلاتی در اجرای آن وجود دارد. امروز، ما در وضعیت اساسی هرج و مرج هستیم، جایی که پیروی از قوانین به جای رعایت نکردن آنها هنجار تلقی می شود. به هیچ وجه مشخص نیست ما به سمت ساختار جدید حرکت می‌کنیم. حتی مشخص نیست آیا ما به سمت جهانی در سلطه حوزه‌های نفوذ حرکت می‌کنیم یا خیر. فکر نمی‌کنم اگر ژاپنی باشید، به حوزه نفوذ چین بپیوندید. اگر اروپایی باشید، به حوزه نفوذ روسیه نخواهید پیوست. اگر آمریکای لاتین یا برزیلی باشید، به حوزه نفوذ آمریکا نخواهید پیوست.

همچنین مشخص نیست آیا نهادهای منطقه‌ای مانند اتحادیه اروپا به طور قاطع تأثیرگذار خواهند شد یا خیر. معتقدم ما امکان دارد در این شکل آنارشیک از جهانی شدن زندگی کنیم، جایی که اصل «قدرت حق را می‌آورد» غالب است - نه نقطه مقابل جهانی شدن، بلکه نسخه‌ای آشفته‌تر و بی‌قانون‌تر. 

سیاستمدار سابق بریتانیایی عنوان کرد، دوران مصونیت از مجازات، به دلیل نقض حقوق قانونی حفاظت از غیرنظامیان، حق قانونی دریافت کمک، قوانین جنگ، بمباران بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و کشتار امدادگران، بیش از هر زمان دیگری گسترده شده است. امسال 50 هزار غیرنظامی در درگیری‌ها کشته شده‌اند. بحث‌های زیادی درباره کاهش نظارت و توازن در استفاده از قدرت در کشورهای دموکراتیک وجود دارد، اما بارزترین نمونه مصونیت از مجازات بدون شک زنانی هستند که از الفاشر سودان آمدند تا گزارش دهند که به آنها و هر کسی که می‌شناختند تجاوز شده است.

این عصر مصونیت از مجازات، در زشت‌ترین شکل خود است. چیزی که باید به آن پرداخت، اینکه جهان از برخی جهات بیش از هر زمان دیگری به هم پیوسته، اما همدلی بیشتر دچار تفرقه شده است. جهان به هم پیوسته‌تر است، زیرا حقیقت در نهایت آشکار خواهد شد، اما به نظر می آید سیاسی شدن درد، همدلی را از بین برده است. 

چرا سودان موردی ناامیدکننده به نظر می آید؟

سیاستمدار سابق بریتانیایی گفت: کسانی که از جنگ سود می‌برند بیشتر از ما که آرزوی پایان آن را داریم، به آن اهمیت می‌دهند و واضح است نفوذ بیشتری نسبت به قربانیان آن دارند، زیرا این جنگ به عنوان درگیری جمعی بین گروه‌های مختلف سودانی آغاز نشد، بلکه به عنوان درگیری بین گروهی نخبه از سربازان بود. غیرنظامیان قدرتی برای متوقف کردن جنگ ندارند. این نقص اساسی دلیل اصلی بدتر بودن آن از دارفور در دهه نخست هزاره است. با وجود این، واکنش به آن بسیار کمتر است.  

کسانی که از جنگ سود می‌برند بیشتر از ما که آرزوی پایان آن را داریم، به آن اهمیت می‌دهند و واضح است نفوذ بیشتری نسبت به قربانیان آن دارند

همچنین به نظر می آید نظام بین‌المللی - سازمان ملل متحد و ... - قادر به مقابله مؤثر با این وضعیت نیستند.  این نشانه‌ای از مشکلات ساختاری است. به همین دلیل است سودان نمونه بارزی از هرج و مرج جهانی جدید و واضح است وضعیت در سودان وخیم شده و نمی‌گوییم که این وضعیت فردا به همه جوامع جهان خواهد رسید، اما این اتفاقی است که می‌افتد وقتی قوانین، مقررات، قوانین و نظم مبتنی بر قانون وجود نداشته باشد.

میلیبند گفت، شاهد پدیده‌ای هستیم که به «اثر قیچی» معروف است، یعنی شاهد افزایش بی‌سابقه تعداد افراد نیازمند هستیم، سپس ناگهان حجم کمک‌ها به شدت کاهش می‌یابد - تقریباً نیمی از کل کمک‌های بشردوستانه در یک سال. سازمان نجات حدود ۴۰۰ میلیون دلار زیان دیده است و 2 میلیون مشتری دسترسی به خدمات را از دست داده‌اند.

این ماجرا سه جنبه مهم دارد:

نخست، نبود پیشرفت و کسانی که بیشترین آسیب را دیده‌اند (چه پناهندگان سودانی در سودان جنوبی و چه کودکانی در افغانستان که از تحصیل محروم شده‌اند) بیشترین رنج را می‌برند.

دوم، نوعی رفتار کوتاه‌مدت و متقابل وجود دارد که بسیار مهم است. جهان سال گذشته ۵۷ مورد شیوع سرخک تجربه کرد. کاهش بودجه بهداشت جهانی را نمی‌توان با منافع کشورهای اهداکننده توجیه کرد.

سوم، تلاش‌های نوآوری چهار برابر می‌شوند و تیم‌هایی روی استفاده از هوش مصنوعی برای تشخیص آبله میمونی در آفریقا کار می‌کنند. همچنین تلاش برای یافتن راه‌حل‌های جدید برای مشکلات بزرگ دو برابر می‌شود تا بتوان از بودجه بیشترین بهره را برد.