ایران در زمره قدرت‌های پیشرو فضایی جهان

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ صنعت فضایی ایران امروز شاهد یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سال‌های اخیر خود بود. سه ماهواره توسعه‌یافته تولید داخل (ظفر-۲، پایا و کوثر ارتقا یافته) با موفقیت به‌وسیله موشک سایوز روسی از پایگاه فضایی واستوچنی روسیه به مدار زمین (LEO) در ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری پرتاب شدند.

وزیر ارتباطات در مراسم پرتاب ماهواره‌های ایرانی، صنعت فضایی را ضرورتی انکارناپذیر برای اداره و توسعه کشور توصیف کرد

دقایقی پس از پرتاب روسکاسموس، شرکت فضایی دولتی روسیه اعلام کرد، پرتاب موشک سایوز «کاملاً عادی و طبق برنامه» انجام شد و ماهواره‌ها طبق برنامه در مدارهای تعیین‌شده خود قرار گرفتند. 

روسکاسموس همچنین تأیید کرد، این مأموریت شامل ۵۲ ماهواره ازجمله ماهواره مرحله بالایی فرگات و ماهواره‌های سنجش از دور یونوسفر-۱ و یونوسفر-۲ با وزن ترکیبی حدود دو تن، که برای ایجاد مدل‌های دیجیتالی از سطح زمین طراحی شده‌اند، بوده است. در کنار این‌ها، ۵۰ ماهواره دیگر نیز در مدار قرار گرفتند که سه مورد از آن‌ها ایرانی بودند.

طبق برآوردها، ماهواره‌های ظفر، پایا و کوثر به ترتیب ساعت‌های ۱۹:۰۷:۰۰، ۱۹:۰۹:۰۰ و ۱۹:۱۱:۰۰ (به وقت ایران) وارد مدارهای مربوطه شدند. علاوه بر این، نخستین ارتباط زمینی با ماهواره‌ها ساعت ۲۰ از ایستگاه زمینی ماهدشت انجام شد.

این سه ماهواره برای سنجش از دور و تصویربرداری طراحی شده‌اند و مأموریت‌هایشان بر رصد زمین، مدیریت منابع طبیعی، کشاورزی هوشمند، نظارت بر محیط زیست و پشتیبانی از تصمیم‌گیری‌های سطح بالا متمرکز است.

طول عمر عملیاتی مورد انتظار ماهواره‌ها از دو تا پنج سال متغیر است و داده‌های منتقل شده به ایستگاه‌های زمینی، امکان نظارت مداوم و دقیق را بر تغییرات منطقه‌ای و محیطی فراهم می‌کند.

مشخصات فنی ماهواره‌های ایرانی

ماهواره کوثر به‌وسیله‌ یک شرکت دانش‌بنیان خصوصی توسعه داده شده، ظفر-۲ حاصل تلاش متخصصان دانشگاه علم و صنعت است و پایا به‌وسیله صنایع الکترونیک ایران (صاایران) ساخته شده است. تنوع توسعه‌دهندگان نشان‌دهنده ظهور اکوسیستم فعال و چندلایه در بخش فضایی ایران است؛ اکوسیستمی که در آن دانشگاه‌ها، بخش خصوصی، صنایع راهبردی و نهادهای دولتی نقش‌های مکمل یکدیگر ایفا می‌کنند.

از دیدگاه فنی، ماهواره ظفر-۲ وضوح تصویربرداری ۱۵ متری ارائه می‌دهد؛ ماهواره پایا تصاویر سیاه و سفید را با وضوح پنج متر و تصاویر رنگی را با وضوح ۱۰ متر (قابل ارتقا به پنج متر به‌وسیله پردازش ثانویه) ارائه می‌دهد و نسخه جدید کوثر وضوح مکانی چهار متر ارائه می‌دهد.

این قابلیت‌ها در کنار هم، جهشی قابل توجه در کیفیت داده‌های سنجش از دور ایران نشان می‌دهند و ظرفیت تحلیلی کشور را در حوزه‌هایی مانند مدیریت منابع آب، پایش فرونشست زمین و ارزیابی خطر زیست‌محیطی به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم پرتاب ماهواره‌های ایرانی، صنعت فضایی را ضرورتی انکارناپذیر برای اداره و توسعه کشور توصیف و بر نقش تعیین‌کننده آن در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی امروز تأکید کرد.

به گفته وی، ماهواره‌های سنجش از دور ابزار اصلی برای مدیریت زمین هستند و کاربردهای گسترده‌ای در مدیریت منابع آب، نظارت بر پهنه‌های آبی، کنترل آلودگی، ردیابی فرونشست زمین و بهبود بهره‌وری کشاورزی دارند.

وی تأکید کرد، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی پرسرعت (به‌ویژه در مناطق روستایی و صعب‌العبور) در برخی موارد ناگزیر به استفاده از فناوری‌های ماهواره‌ای نیاز دارد. دولت قصد دارد تا پایان برنامه هفتم توسعه تمام روستاهای بالای 20 خانوار را به شبکه‌های ارتباطی پرسرعت متصل کند.

چرا سایوز؟ 

انتخاب موشک سایوز برای این مأموریت تصمیم فنی مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی بود. قرار دادن دقیق ماهواره‌های سنجش از دور در مدارهای تعیین‌شده‌شان نیازمند پنجره‌های پرتاب باریک، دقت بالا و قابلیت اطمینان عملیاتی قوی است (معیارهایی که سایوز، به عنوان یکی از اثبات‌شده‌ترین سامانه‌های پرتاب جهان با بیش از یک‌هزار و 700 ماموریت موفق، به طور قابل اعتمادی آنها را برآورده می‌کند.

اگر ایران به این مسیر علمی و همکاری ادامه دهد، حتی ساخت منظومه ماهواره‌ای دور از دسترس نخواهد بود

در صنعت فضایی جهان، استفاده از موشک‌های خارجی برای مأموریت‌های خاص، رویه رایجی است. بسیاری از کشورهایی که از قابلیت‌های فضایی پیشرفته‌ای برخوردارند (ازجمله آمریکا، هند، ژاپن، چین و کشورهای اروپایی) بسته به ملاحظات فنی، اقتصادی و برنامه‌ریزی، از خدمات پرتاب بین‌المللی استفاده می‌کنند.

کارشناسان معتقدند، ایران با پیروی از مدل «توسعه ترکیبی» (ترکیب پرتاب‌های داخلی با همکاری‌های بین‌المللی) به سمت افزایش تعداد مأموریت‌ها، کاهش زمان بین پرتاب‌ها و ساخت منظومه‌های ماهواره‌ای حرکت می‌کند.

همزمان، زیرساخت‌های داخلی در مراکز مختلف فضایی در سراسر کشور در حال توسعه و تکمیل است تا سهم پرتاب‌های بومی سال‌های آینده افزایش یابد.

یک مراسم، سال‌ها امید به آینده 

فراتر از تحلیل‌ها، آمار و ارقام و مشخصات فنی، آنچه این رونمایی را برای بسیاری از ایرانیان متفاوت کرد، فضای انسانی و امیدبخش آن بود. فیلم تشویق حضار در جشن پرتاب (دقیقاً در لحظه پرتاب موشک سایوز) یکی از صحنه‌هایی بود که به سرعت در رسانه‌های اجتماعی پخش شد.

در شبکه‌های اجتماعی، به ویژه X، پیام‌های تبریک یکی پس از دیگری ظاهر شدند، ازجمله تبریک مسئولان به ملت استوار و قوی ایران. کاربری نوشت: اگر ایران به این مسیر علمی و همکاری ادامه دهد، حتی ساخت منظومه ماهواره‌ای دور از دسترس نخواهد بود.

به گفته کاربری ایرانی، «صرف نظر از هرگونه دیدگاه سیاسی، داشتن سه ماهواره ایرانی در مدار زمین به طور هم‌زمان واقعاً حس غرور ایجاد می‌کند. علم مسیر خود را می‌پیماید». 

پرتاب هم‌زمان سه ماهواره پیشرفته سنجش از دور نه تنها موفقیتی فنی، بلکه نشانه‌ای آشکار از عزم ایران برای حضوری فعال، پایدار و هدفمند در عرصه فناوری فضایی است‌؛ حضوری که داده‌ها، دانش و قدرت تصمیم‌گیری را به عنوان مؤلفه‌های کلیدی توسعه ملی تقویت می‌کند.