تحریم دارویی در شرایط کرونا، نقض حق سلامت ایرانیان و جنایت علیه بشریت
دولت آمریکا مدعی است که تحریم‌ها شامل تجهیزات درمانی و دارویی نبوده و مانع از ارسال کمک به ایران درزمینه پزشکی نیست اما گزارش نهادهای داخل ایران و نهادهای حقوق بشری و بین‌المللی، از نقش تحریم‌های آمریکا در ایجاد اخلال درروند و سیستم درمانی ایران حکایت دارد
به گزارش راهبرد معاصر؛ دولت آمریکا مدعی است که تحریم‌ها شامل تجهیزات درمانی و دارویی نبوده و مانع از ارسال کمک به ایران درزمینه پزشکی نیست اما گزارش نهادهای داخل ایران و نهادهای حقوق بشری و بین‌المللی، از نقش تحریم‌های آمریکا در ایجاد اخلال درروند و سیستم درمانی ایران حکایت دارد، بر این اساس یادداشت پیش رو باهدف پاسخگویی به این ادعای ناصحیح مقامات آمریکایی‌ها، با تشریح روند اثرگذاری تحریم‌ها بر نظام درمانی ایران ازجمله تحریم دارو و تجهیزات پزشکی در شرایط کرونا، به موضوع عدم تعلیق و کاهش تحریم‌ها و نقض حق بر سلامت ایرانیان و نیز جرم جنایت علیه بشریت توسط آمریکایی می‌پردازد.
روند اثرگذاری تحریم‌ها بر نظام بهداشت و درمان ایران
ایالات‌متحده آمریکا مدعی است که کالاهای بشردوستانه به‌ویژه دارو و تجهیزات پزشکی را از تحریم‌های خود استثناء کرده است، ادعایی که موردپذیرش ایران و نهادهای حقوق بشری و بین‌المللی قرار نگرفته و با انتقادات گسترده‌ای مواجه شده است اما دولت آمریکا و مقامات این کشور در واکنش به انتقادهای گسترده و جهانی مدعی هستند که تحریم‌ها شامل تجهیزات درمانی و دارویی نبوده و مانع ارسال کمک به ایران درزمینه پزشکی نمی‌باشد.
این قبیل ادعاهای مسئولین آمریکایی در حالی صورت می‌گیرد که گزارش‌های مراکز بهداشتی درمانی داخل ایران و نهادهای حقوق بشری و بین‌المللی، به نقش و تأثیر تحریم‌ها در ایجاد اخلال درروند و سیستم درمانی ایران اشاره می‌نمایند. در داخل ایران، رئیسی معاون وزارت بهداشت دولت، در ارتباط با تحریم‌ها و تهیه اقلام پزشکی گفته است که ایران در تبادل مالی و انتقالی برای خرید دستگاه‌های پزشکی ازجمله ونتیلاتور و تخت‌های آی سی یو و همچنین واردات دارو با مشکل روبه‌رو است، چنانچه تنها در یک فقره، چندین میلیون ماسک خریداری‌شده از کشور انگلیس به دلیل تحریم‌ها تحویل ایران نشده است.
طبق گزارش صریح نهادهای بین‌المللی نیز ازجمله دیده‌بان حقوق بشر سازمان ملل در سال 2019، به دلیل هراس بسیاری از بانک‌های جهانی از تحریم‌های ایالات‌متحده، ایران با مشکل تأمین دارو، روبه‌رو است که این کمبود به‌تدریج گریبان گیر بیماران مختلف در ایران شده است.
دیده‌بان حقوق بشر به اين نتيجه رسيده است که وضعيت اقتصادی کنونی، باوجود معافیت‌های بشردوستانه، مسبب آسیب‌هایی نالازم برای شهروندان ايرانی مبتلابه مجموعه‌ای از بیماری‌ها و شرايط پزشکی است. کسانی که بيش از ديگران تحت تأثير قرارگرفته‌اند، ايرانيانی هستند که بیماری‌های نادر و يا شرايطی دارند که نيازمند درمان و مراقبت ويژه هستند و از دسترسی به داروها و لوازمی ناتوان هستند که پیش‌ازاین در دسترس بوده‌اند. اين شامل کودکان دارای سرطان خون، بيماری پروانه‌ای (بیماری‌ای که منجر به پوست حساس و تاول‌زده می‌شود)، يا صرع، يا افرادی می‌شود که در اثر قرار گرفتن در معرض سلاح‌های شيميايی در جنگ ايران-عراق دچار جراحت‌های چشمی مزمن هستند و افراد مبتلابه بیماری‌های نادر که نيازمند داروهای وارداتی برای درمانشان هستند با سختی فزاینده‌ای در دسترسی يا تکميل درمانشان روبه‌رو هستند.
بنابراین آنچه مشخص است، وسعت تحریم‌ها و فشار حداکثری آمریکا به‌قدری زیاد بوده که شرکت‌ها، دولت‌های خارجی و بانک‌ها را از مبادله کالاهای پزشکی با ایران منصرف می‌کند، چراکه این شرکت‌ها نگران اقدامات تنبیهی و تحریمی آمریکا هستند.
به‌عبارتی‌دیگر، تحریم‌ها ریسکی قابل‌توجه برای کسب‌وکارها، بانک‌ها و نهادهای مالی جهانی ایجاد نموده که برای تسهیل واردات داروهای حیاتی و تجهیزات پزشکی به ایران ایفای نقش می‌کنند، لذا می‌توان گفت که این تحریم‌ها، اخلال و کارشکنی جدی را متوجه نظام بهداشت و درمان ایران کرده است.
تحریم‌ها و نقض حق سلامتی ایرانیان در شرایط کرونا
حق بر سلامت یکی از بنیادی، بدیهی‌ترین و گسترده‌ترین حق‌های بشری در نظام بین‌المللی حقوق بشر به شمار می‌آید که دربند ۲ ماده ۱۲ میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (۱۹۶۶) ماده ۵ کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض نژادی (۱۹۶۵) و ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر، گونه‌ای الزام‌آور به خود گرفته است.
طبق تعریف حق بر سلامت در اساسنامه سازمان بهداشت جهانی، هر کس حق دارد تا به بالاترین استانداردِ سلامت فیزیکی و روانی دستیابی داشته باشد و این حق تمام خدمات پزشکی، بهداشت عمومی، غذای کافی، مسکن مناسب، محیط کار سالم و محیط‌زیست تمیز را دربرمی گیرد.
در این میان، حق بر دسترسی به دارو نیز یک حق بنیادین و یکی از عناصر اصلی در تحقق حق بر سلامت قلمداد می‌شود که بر اساس آن، هر فردي حق دارد در مواقع ابتلا به بیماري، به داروهاي اساسی از قبیل واکسن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، کپسول‌ها و محلول‌های تزریقی و خوراکی در هر زمان و مکان دسترسی داشته باشد.
طبق حق بر سلامت و به‌طور اخص حق دسترسی به داروهاي اساسی، دولت‌ها موظف‌اند که دسترسی و امکان تهیه داروها را براي همه تضمین کنند و از وجود محدودیت‌ها یا موانع در دسترسی به داروهاي اساسی پیشگیري کنند.
در مقطع کنونی که همه‌گیری ویروس کرونای جدید در جهان، سلامت و اقتصاد تمامی مردم جهان را تحت تأثیر قرار داده است، تأمین تجهیزات پزشکی و دارویی برای درمان بیماران کرونایی از سوی ایران، با دشواری‌های بسیاری روبرو است.
درواقع دولت آمریکا هر کشور و نهاد و شرکتی را که دست به معامله و مبادله کالاهای پزشکی و درمانی با ایران بزند را مورد هدف تحریم‌های ثانویه خود قرار می‌دهد و عملاً مانع صادرات دارو و تجهیزات پزشکی به ایران شده است، اقدامی که نقض حق بر سلامتی ایرانیان تلقی می‌شود،گرچه گفته می‌شود که دولت آمریکا معافیت‌هایی برای واردات بشردوستانه در نظام تحریم‌هایش علیه ایران در نظر گرفته است،
ولی آنچه مشخص است تحریم‌های گسترده علیه بانک‌های ایرانی، توانایی ایران را در پرداخت هزینه واردات بشردوستانه محدود نموده است و ایران را با مشکلاتی درزمینه تهیه دارو و کمک‌های بهداشتی‌ای که برای مقابله با کرونا به آن‌ها نیاز مبرم و ضروری دارد، مواجه نموده است،
اقدامی که حق بهبودی سریع و بیشتر را از مردم ایران را گرفته و آن‌ها را در معرض رنج و درد قابل‌ملاحظه قرار داده است، موضوعی که می‌توان نشانه‌ای واضح از نقض حق سلامتی ایرانیان در شرایط کرونا نامید و ادامه یافتن آن در شرایط اپیدمی کرونا را مغایر با اصول بنیادین حقوق بشر و قواعد حقوق بین‌الملل دانست.
عدم اجابت درخواست‌های توقف تحریم‌ها علیه ایران
با فراگیری بیماری کرونا در ایران، کشورها و سازمان‌های بین‌المللی متعددی از دولت ایالات‌متحده آمریکا درخواست نموده‌اند که تحریم‌های خود علیه ایران را باملاحظه بحران کرونا متوقف یا تعلیق نماید.
دیدبان حقوق بشر که معتقد است تحریم‌های گسترده اقتصادی آمریکا علیه ایران بر توانایی دولت ایران در مقابله مناسب با بیماری کرونا ویروس (COVID-19) تأثیر منفی داشته است از دولت آمریکا خواسته است تا با توجه به شیوع کرونا و موانع ایران برای تأمین اقلام موردنیاز خود برای مقابله با این بیماری، تحریم‌ها علیه تهران را کاهش دهد و دسترسی به تجهیزات ضروری در این زمینه را تضمین کند.
کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل نیز در بیانیه‌ای با موضوع تحریم‌ها و ویروس کرونا در ایران، به چالش‌های ایجادشده توسط تحریم‌های ایالات‌متحده و تأثیر تحریم‌ها بر دسترسی ایران به دارو و تجهیزات پزشکی ضروری، ازجمله دستگاه‌های تنفس مصنوعی و تجهیزات محافظتی برای کارمندان بخش‌های بهداشتی ایران، اشاره و دراین‌ارتباط گفته است که ضروریست تحریم‌های تحمیل‌شده علیه کشورهایی مانند ایران که با همه‌گیری ویروس کرونا مواجه است، مورد ارزیابی مجدد قرار گیرند تا به سیستم بهداشتی و پزشکی این کشورها فشار وارد نشود و باعث سقوط نظام بهداشتی آن نشود.
338 سازمان غیردولتی نیز در نامه‌ای به دبیر کل سازمان ملل ضمن خواستار رفع تحریم‌ها علیه ایران تأکید کردند که سازمان ملل متحد تاکنون نتوانسته است به وظایف قانونی خود در الزام دولت آمریکا به رعایت مقررات حقوق بشری عمل کند. علاوه براین در داخل آمریکا نیز فشار برای رفع تحریم‌های ایران در شرایط بحرانی مبارزه کشورها با ویروس کرونا، افزایش‌یافته است. گروهی از نمایندگان و سناتورهای دموکرات کنگره و نیز برخی گروه‌های حقوق بشری و مؤسسات خیریه و اندیشکده های آمریکایی با امضای یک تومار، از ترامپ و وزرای خارجه و خزانه‌داری او خواسته‌اند تا تحریم‌های ایران را برای یک مدت موقت 120 روزه لغو کنند. شورای سردبیری دو روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز و واشنگتن‌پست نیز در اقدامی هماهنگ با نگارش یک سرمقاله به قلم شورای سردبیری خواستار رفع تحریم‌های دولت ترامپ علیه ایران در بحبوحه بحران کرونا به‌طور موقت شدند.
اما علیرغم افزایش درخواست‌های داخلی و بین‌المللی از دولت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا برای کاهش و تعلیق تحریم‌های ایران در شرایط شیوع کرونا در این کشور، به‌منظور کمک به این کشور در دستیابی به تجهیزات پزشکی و درمانی موردنیاز مقابله با اپیدمی کرونا، دولت ترامپ همچنان مقاومت کرده و تمایلی به تغییر شرایط تحریمی علیه ایران نشان نداده است و کماکان به نقض آشکار حق بر سلامتی ایرانیان ادامه می‌دهد.
جمع‌بندی
دارو، ماسک و تجهیزات پزشکی در پیشگیري، درمان و کنترل بیماري فراگیر کرونا نقش چشمگیري دارد و از این حیث، عاملی مهم در تحقق حق بر سلامت در مبتلایان به شمار می‌رود، اما متأسفانه دولت آمریکا در شرایط اپیدمی کرونا در ایران، هیچ توجهی به‌حق بر سلامت ایرانیان نداشته و روند تحریم دارویی ایرانیان را محکم‌تر نیز نموده است، رفتاری که در شرایط اپیدمی جهانی کرونا، اقدام ظالمانه و مصداق جنایت علیه بشریت محسوب می شود.
در واقع دولت ترامپ در بدترین شرایط سلامت مردم جهان و در اثنا بحران اپیدمی کرونا، بجای افزایش اقدامات بشردوستانه و کمک به کاهش پیشرفت این بیماری فراگیر در ایران و بالطبع در جهان، تحریم‌های بیشتری علیه ایران را وضع نمود.
دولت ایالات‌متحده آمریکا با تحریم‌های خود موجب گردیده که دولت‌ها، بانک‌ها و شرکت‌های دارویی خارجی از معامله دارویی و تجهیزات پزشکی، درمانی با ایران، وحشت و نگرانی پیدا نمایند، رفتاری که تبعات متعددی علیه حقوق مسلم انسانی داشته و مصداق بارز جنایت علیه بشریت می‌باشد و البته حق شکایت و پیگرد آن در دیوان کیفری بین‌المللی و دادگستری لاهه، محفوظ خواهد ماند.