ایا بورس دارای حباب است؟ چه سهمی را بخریم؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ این روزها علاقه زیادی به وجود آمده است تا جایی که ورود ۸۰۰ میلیارد تومان نقدینگی روزانه به طور میانگین ثبت شد، معاملات ۷۵۰۰ میلیارد تومانی روزانه به صورت میانگین بود و ثبت رکورد ثبت نام بیش از ۱۰۰ هزار نفر در یک روز در سامانه سجام صورت گرفت، مشارکت حدود ۲ میلیون نفر در آخرین عرضه اولیه(شستا) با ۶۷۰۰ میلیارد تومان نقدینگی به همراه داشت، همچنین برنامه دولت برای عرضه ۱۸ شرکت بزرگ در بورس آغاز شده و  برنامه بنیاد مستضعفان برای عرضه ۱۶ شرکت زیرمجموعه در بورس و برنامه ستاد اجرایی فرمان امام برای عرضه ۱۰ شرکت در بورس کلید خورده است، بانک مرکزی نیز با حمایتی ویژه از بورس با کاهش سود سپرده های بانکی جلو آمده است. در این یادداشت به برخی از نکاتی میپردازیم که برای کسانی که وارد بورس میشوند مفید است.

چرا حال بورس خیلی خوب است، ولی وضع اقتصاد خوب نیست؟

زمانی میتوان در رابطه با این مورد صحبت به میان آورد، کلیه بخشهای اقتصادی در کشور در بورس حضور داشته باشند، این در حالیست که بخش عمده ای از بخش های کشاورزی و خدمات و برخی صنایع در بوری حضور ندارند. علی المجموع ممکن است حال اقتصاد خوب نباشد ولی این دلیبل نمیشود که همه بخشهای اقتصاد وضعشان بد باشد.

علاوه بر این در شرایطی که در بازارهای رقیب رکود وجود داشته باشد و آمار خرید و فروش در بازارهایی مانند طلا و ارز نشان از رکود داشته باشند جریان نقدینگی به سمت بازاری میرود که اطمینان بیشتری از خود نشان داده است، این بازار در حال حاضر بورس است، از طرفی همگام با ورود نقدینگی جدید بسیاری از عرضه های اولیه در حال ورود به بورس هستند. یک نکته مهم دیگر نیز این است که از میان شرکتهایی که در اقتصاد حضور دارند، تنها شرکتهایی که اوضاع مساعدی داشته اند وارد بورس شده اند.

مزیت نگه داشتن سرمایه در بورس چیست؟

حتی اگر تمایل به سرمایه گذاری در مسکن یا فلزات با ارزش وجود دارد یکی از بامزیت ترین مکان ها برای این موضوع بازار سرمایه است، در واقع کارکرد بورس این است که برای انگیزه های سرمایه گذاری ابزار میسازد، حسن این امر این است که حتی با سرمایه خرد نیز میشود بسیاری از امور را پیش برد، به عنوان مثال کسی که برای خرید یک آپارتمان نقدینگی لازم را ندارد ولی قصد سرمایه گذاری را دارد میتواند در سهمی از یک دارایی فیزیکی سهیم شود.

چرا بورس برای اقتصاد خوب است؟

در این زمینه دکتر حیدری و دکتر امیرکرمانی از متخصصین مالی میگویند: اقتصاد ایران در طی دهه‌های گذشته همواره درگیر شوک‌های تورمی بوده‌است. فلذا خانواده‌ها همواره به دنبال راهی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود در برابر شوک‌های تورمی بوده‌اند. به طور سنتی خانواده‌‌ها از طریق سرمایه‌گذاری در بازارهای مسکن،‌ طلا و ارز از دارایی‌های خودشان در برابر شوک‌های تورمی محافظت کرده‌اند. این امر هر چند ریسک سبد خانوار در برابر شوک‌های تورمی را کاهش می‌دهد اما منجر به اختصاص غیر بهینه منابع کشور شده‌است به طوری که در بازار مسکن با انبوه خانه‌های خالی مواجه هستیم. سرمایه‌گذاری خانوارها در طلا و دلار نیز نه تنها منجر به هیچ ارزش افزوده‌ای در اقتصاد نمی‌شود بلکه منجر به تشدید شوک‌های ارزی و تورمی می‌شود.

اتفاق خوبی که در سال‌های اخیر افتاده است اضافه شدن سرمایه گذاری در بورس به سبد سرمایه‌گذاری خانواده‌ها هست. در واقع بورس نیز مانند مسکن از ارزش دارایی‌ها در برابر شوک‌های ارزی و تورمی محافظت می‌کند و در بلند مدت می‌تواند جایگزین بسیار مناسبی برای سرمایه‌گذاری در ارز و طلا باشد.

این امر از طرفی ظرفیت بازار را در جذب شوک‌های ارزی و تورمی افزایش می‌دهد و از طرفی در صورت استفاده صحیح از ظرفیت‌های بازار سرمایه و تسهیل عرضه‌ی اولیه‌ی شرکت‌های خوب می‌تواند به رشد اقتصادی کشور کمک کند.

البته باید خاطر نشان شد که علی رغم رشد بسیار شدید پول ورودی خانوارها به بورس، ‌کل خالص پول ورودی خانوارها در سال 98 تنها در حدود 30 هزار ه م ت بوده است که معادل کمتر از 2% نقدینگی نظام بانکی و معادل حدود 2 میلیارد دلار بوده است (عددی که در مقابل مداخلات بانک مرکزی در سال 96 در بازار ارز ناچیز به حساب می‌آید).  

آیا الان برای ورود به بازار بورس کمی دیر نشده است؟

با توجه به ساختار تورمی و بازدهی بالای بازار سرمایه در سال گذشته یکی از بهترین بازدهی ها برای این بازار بوده است، این بازدهی شاید در سالهای آینده اتفاق نیفتد ولی در مقایسه با سایر بازارها وضعیت بهتری وجود دارد، ولی این نافی این نیست که باید بر اساس بررسی های لازم این کار صورت گیرد.

چه سرمایه ای را به بازار سرمایه بیاوریم؟

به هیچ وجه برای تامین مالی خانه یا ماشین خود را نفروشید، اگر آگاهی از بازار ندارید از طریق غیرمستقیم و خرید یونیت های صندوق های سرمایه گذاری و سبدگردانان استفاده کنید، به تحلیل های غیرکارشناسی دقت نکنید و در سبد سهامتان تنوع ببخشید به صورتی که از رسته های مختلف در سبدتان نگه دارید.

از کسی نپرسید «کدام سهم را بخریم»، «چه سهمی را کی بفروشیم»، اینکار غلط است

این سوالی غلط است، پاسخ به این سوال یک تاریخ انقضا دارد، یکی از مطمئن ترین راهها برای اینکه وقتتان را هر روز درگیر این سوال کنید این است که به صورت غیرمستقیم و از صندوق های سرمایه گذاری استفاده کنید.

آیا در بورس حباب داریم؟

با در نظر گرفتن کلیت بورس این اتفاق نیفتاده است، در بعضی از سهم ها حباب وجود دارد ولی این به معنای وجود حباب در همه بورس نیست، تقریبا در 1390 بورس ایران 330 میلیارد دلار بوده است و شرکت فرابورس به تازگی شکل گرفته بود، با وجود افزایش قیمت دلار هم اکنون ارزش بورس تهران 2200 هزار میلیارد تومان است، این در حالیست که اگر بر مبنای دلاری محاسبه میشد این رقم هم اکنون باید 3300 میلیارد تومان میبود.

قیمت یک «سهم» در بورس چگونه تعیین می‌شود؟

یک فرمول واحد برای تعیین قیمت وجود ندارد، ولی برای ارزیابی قیمت یک سهام باید برآیند تحولات دارایی های یک شرکت و بالا پایین شدن بازار آن شرکت و تقاضا و عرضه قیمت یک سهم را در نظر گرفت.

نگرانی هایی از وجود حباب در بورس

نگرانی هایی از وجود حباب در بورس به وجود آمده است دکتر امیر کرمانی در این زمینه در کانال تلگرامی خود نوشته است:

اما ورود تعداد بسیار زیاد افراد ناآشنا با این بازار و تصور ادامه‌ی روندهای گذشته در میان بخش زیادی از سرمایه‌گذاران منجر به ایجاد حباب و افزایش نوسانات در بازار می‌شود.علاوه بر آن در چنین فضایی انگیزه‌ی برخی سو استفاده کنندگان برای ارائه‌ی اطلاعات غلط به سرمایه‌گذاران کمتر آشنا با دانش مالی افزایش پیدا می‌کند.

مجموع این عوامل منجر به مکانیسم فیدبک مثبتی می‌شود که توانایی ایجاد حباب در بازار را دارد. همچنین شرکت‌های کوچکتر به دلیل تاثیر گرفتن بیشتر قیمت‌شان از ورود و خروج سرمایه بیشترین تاثیرپذیری را از این اتفاق دارند.

با مقایسه ارزش دلاری 100 شرکت‌ بزرگ بورس ایران و 100 شرکت کوچک بورس در طی سال‌های گذشته مشاهده می‌کنیم که بخش عمده‌ی افزایش قیمت شرکت‌های بزرگ از ابتدای سال 97 تا انتهای سال 98 تنها منجر به بازگشت ارزش دلاری این شرکت‌ها به سطح آن قبل از شروع بحران ارزی شده است و به نوعی شاید متناسب با ارزش اقتصادی این شرکت‌ها باشد.

اما در مورد 100 شرکت کوچک بورس مشاهده می‌شود که ارزش دلاری آنها در انتهای اسفند 98 بیش از 3 برابر ارزش دلاری آن‌ها قبل از شروع بحران ارزی است. رشد قیمتی که به نظر نمی‌رسد با هیچ یک از واقعیت‌های اقتصاد ایران تناسبی داشته باشد.

اما از ابتدای سال 99 ارزش دلاری شرکت‌های بزرگ هم بیش از 30% افزایش یافته است. افزایش قیمتی که تناسبی با اتفاقات اقتصاد ایران و اقتصاد جهانی ندارد.

البته انتظارات در مورد افزایش قیمت ارز می‌تواند عامل بخشی از این افزایش قیمت باشد. اما نمی‌توان از نقش افزایش سرمایه‌گذاری خانوارها در ماه‌های اخیر نیز چشم‌پوشی کرد.

به نظر می‌رسد که اتفاقات فعلی بازار سهام ایران تشابهاتی با اتفاقات بازار سهام چین در سال 2015 دارد. بازاری که با رشد ورود خانوارها به بازار و همچنین خریدهای اعتباری و اهرم کردن سرمایه گذاری ها‌ و "مدیریت بازار" توسط دولت چین در ابتدا، رشد بیش از 100 درصد را تجربه کرد. رشدی که اتفاقا برای شرکت‌های کوچکتر بیش از 200 درصد بود. اما در نهایت بخش عمده‌ی این افزایش قیمت شرکت‌های کوچک  و بزرگ از بین رفت.