نفت تا آینده نامعلومی از معادلات جهانی حذف میشود

به گزارش راهبرد معاصر؛ بازارهای نفتی جهان روزهای پر تلاطمی را پشت سر می گذارند، این بار بحث افزایش قیمت نیست، سقوط نرخ نفت و عدم ذخیره سازی کشورها در شیوع ویروس کرونا که اقتصاد جهان را به نوعی تحت تاثیر قرار داده موضوع مهمی است که تبعات خاص خود را به دنبال دارد‌. محمد علی خطیبی مدیر اسبق شرکت ملی نفت در گفتگو با راهبرد معاصر چرایی کاهش قیمت نفت و تبعات این سقوط قیمت جهانی را تشریح کرده است.

آیا بیماری کرونا و کاهش تقاضای جهانی برای نفت اصلی ترین عامل سقوط قیمت این ماده سیاه است؟

طبیعتا شیوع بیماری کرونا نقش اساسی در کاهش تقاضای نفت خام داشته است. راکد شدن فعالیت‌های اقتصادی در سطح بین الملل تا حد زیادی بر کاهش تقاضای نفت خام موثر بوده است. همه گیری جهانی ویروس کرونا منجر به تعطیلی حمل و نقل و فعالیت شرکت های توریسم و گردشگری اعم از بین شهری و کشوری شده است. این موضوع یکی دیگر از دلائل کاهش تقاضا برای خرید نفت خام است.

قبل از همه گیری جهانی ویروس کرونا با توجه به وضعیت اقتصادی بین الملل کاهش یک میلیون و نیم بشکه نفت در روز پیش بینی شده بود، اما همه گیری ویروس کرونا کاهش تقاضا را بین ۱۵  تا ۳۰  میلیون بشکه نفت در روز کاهش داده است، بنابراین تقاضا به شدت کاهش یافته است.

منتهی عامل سقوط قیمت ها نه در زمان بیماری کرونا بلکه از مدت ها قبل از این بیماری کلید زده شده بود. عربستان به دلیل عدم توافق با روسیه برای کاهش یک و نیم میلیون بشکه نفت خام در روز، اقدام به افزایش تولید کرد، این موضوع قیل از شیوع ویروس کرونا منجر به کاهش قیمت‌ در بازار جهانی شد.

در  شرایطی که تولید نفت باید کاهش پیدا می کرد، افزایش تولید توسط سعودی ها که تقاضایی برای ِآن وجود نداشت کاهش قیمت را رقم زد. بعد از این موضوع اوپک اعلام کرد به تنهایی نمی‌تواند این بار را به دوش بکشد، لذا خواستار کاهش تولید نفت خام ۲۰ میلیون بشکه در روز شد و درخواست مشارکت همگی همه کشورهای عضو را خواستار شد.‌

همین دلیل کافی بود که ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز برای دو ماه پیش رو کاهش تولید در دستور کار قرار بگیرد. در چنین شرایطی آمریکا و متحدان این کشور نیز برای کاهش تولید نفت خام خود موافقت کردند. مجموع این کاهش ها با نگاهی خوشبینانه به موضوع مهم ذخیره سازی ها به ۱۹ میلیون بشکه در روز می رسد و قرار است این مساله اجرایی شود. کشورهایی مثل عربستان نیز اعلام کردند که از چند روز آینده تولید نفت خام خود را  کاهش می دهند.

قیمت نفت تا چه زمانی با این کاهش رو به رو خواهد بود؟

تا زمانی که ویروس کرونا از بین نرود و فعالیت‌های اقتصادی به حالت قبل برنگردد نمی‌توانیم روی تقاضای قبل حساب باز کنیم، افزایش تقاضا در عادی شدن شرایط منجر به افزایش عرضه و قیمت می شود. منتهی مساله این است که ویروس کرونا چه زمانی نابود می شود؟ یا به عبارتی چه زمانی دارو و واکسن این بیماری تولید می شود؟ متاسفانه این موضوع در حال حاضر قابل پیش‌بینی نیست، هر چند گفته می شود با گرم شدن هوا  ممکن است بیماری تا قدری فروکش کند و فعالیت اقتصادی به حالت قبلی برگردد. در صورت عادی نشدن وضعیت و عدم افزایش تقاضا نمی‌توان منتظر گران شدن قیمت نفت بود.

به هر حال عربستان اعلام کرده که قبل از شروع  ماه می تولیدات خود را کاهش می‌دهد و تعهد کاهش خود را اجرا می‌کند. طبیعی است هنگامی که نفت تولید می‌شود یا باید به مصرف برسد، یعنی برای آن تقاضای وجود داشته باشد و یا اینکه برای استفاده آتی ذخیره شود گران می شود.

با توجه به این که تقاضای خرید نفت خام در حال حاضر تعریفی ندارد و همه انبار ها و مخازن پر است و کشورها جایی برای ذخیره سازی نفت ندارند دیگر تقاضای نفت اضافی ندارند. آمریکا از روند کنونی دچار چالش بزرگی شده است، در شرایط کنونی امکان استفاده از نفت وجود ندارد  و از سوی دیگر امکان ذخیره سازی هم ندارد، نرخ ذخیره سازی نفت از قیمت خود نفت پیشی گرفته و بسیار گران تر است، این مسائل به انحاء مختلف در منفی شدن قیمت نفت بی تاثیر نبوده اند.

چه کشور هایی از وضعیت کنونی بازارهای نفتی بیشتر از همه متضرر شده اند؟

قطعاً همه کشورهای صادر کننده نفت به نسبتی که تا پیش از این شرایط نفت صادر می کرده اند دچار ضرر و زیان شده اند. کشورهای صادر کننده پیش از این شرایط نفت خام را بین  ۶۰ تا ۷۰ دلار می فروختند و از این محل درآمدزایی داشتند. این کشورها در حال حاضر ناچارند که نفت خام خود را بین ۱۵ دلار تا ۲۰ دلار بفروشند. هر کشوری که صادرات بیشتری داشته بیشتر دچار  ضرر و زیان شده اند.

وضعیت کنونی قیمت نفت و سقوط قیمت ها آیا یرای اقتصاد ما  تهدید به شمار می رود؟

با توجه به اینکه درآمد های نفتی همیشه در  بودجه ما تاثیر گذار بوده، اگر در شرایط عادی و غیر تحریمی بودیم تاثیرات و تبعات زیان آوری بر بودجه می گذاشت. اما تحریم های نفتی ایران و کاهش سطح تولید و صادرات ما از مدت ها پیش مانع فشار از این جهت بر ما می شود، چرا که ایران پیش از این شرایط تولید نفت خام خود را کاهش داده است بنابراین بیشترین فشار بر کشورهایی تحمیل می شود که در سال های اخیر تولید خود را افزایش داده‌اند اما در حال حاضر ناچار به کاهش تولید شده اند، لذا چون سهم بیشتری در کاهش تولید دارند بیشتر متضرر می شوند.

به نظر شما تحولات منفی اخیر قیمت نفت آیا نباید تجربه ای برای فاصله گرفتن از خام فروشی نفت باشد؟

 هر چقدر مسئولین کشور به این نتیجه  برسند که درآمدهای نفتی درآمدهای مطمئنی نیست و با سیاست گذاری های مطلوب اقتصادی نقش آن را در بودجه کمرنگ کنند مسلما روزهای بهتری پیش روی اقتصاد کشور قرار می گیرد. به هر حال چشم پوشی از درآمدهای نفتی برای پر کردن بودجه کشوری که دهه هاست به این در آمد وابسته شده سخت است، اما باید به این نتیجه برسیم که درآمدهای نفتی درآمد های مطمئن و قابل اتکایی نیستند، لذا باید بر درآمدهای غیر نفتی در بودجه اتکا کنیم. با آنکه امیدوار بودیم که بودجه امسال غیر نفتی بسته می شود، متاسفانه دولت همچنان سهم قابل توجهی در بودجه به نفت و خام فروشی نفت اختصاص داده است. در حالی ‌که همه می‌دانیم با وضعیت تحریمی درآمدهای نفتی محقق نمی شود.