تلاطم در بازار خودرو؛ از قیمت گذاری دستوری تا سیاست های نادرست

به گزارش راهبرد معاصر؛ دو سال پیش به تحریمی ناجوانمردانه برخوردیم، اتفاقی که افتاد باعث شد سیاستمداران ما به مرحله انتخاب برسند، ولی در عمل با یک سری فرضیات غلط و یک سری تئوری ها که اشتباه بودند، سیاست گذاری هایی روی داد که نه تنها نتوانست قیمت بازار را کنترل کند، بلکه به شدت صنعت خودرو را زمین زد. تولید خودرو تقریبا به نصف رسید و از طرفی طی دو سال ۴۰ هزار میلیارد تومان زیان به خودروسازان وارد شد و بالای ۵۰ تا ۱۰۰ هزار میلیارد تومان سود نصیب سوداگران این بازار شد. اتفاقات راهبردی دیگری روی داد، در سال ۹۶ خودرو به گونه ای به تعادل رسیده بود که بعد از سالها به صورت کالایی مصرفی جا افتاده بود. با سیاست های غلطی که انجام شد بازار خودرو به عنوان محل سرمایه گذاری سودآوری در جامعه مطرح شد. هر کسی وارد این بازی شد با ضمانت سود بالای ۵۰٪ روبرو بود. حداقل سود سهم پراید بود که حدود ۳۹ میلیون  خریده می شد و در بازار حدود ۶۰ میلیون تومان به فروش می رسید. بماند که اگر فروش به تاخیر می افتاد امروز با سودی بالای ۵۰ میلیون تومان به فروش می رسید و سود بالای ۱۰۰٪ بود.

دولت با این کار سرمایه های سرگردانی را وارد این بخش کرد و ضمن تضعیف تولید، مصرفی مضاعف در بازار خودرو پیش آمد و تنش روز به روز بالا رفت. آنچه که امروز در بازار خودرو مشاهده می شود تحرکات مصرف کنندگان واقعی نیست. بلکه سرمایه گذارانی هستند که از ترس پایین آمدن ارزش سرمایه های خود به دنبال سود هستند. از این رو با سیاست گذاری های غلط کار به اینجا رسید. ما دو سال پیش با دو دو تا چهار تای ساده ای امروز را پیش بینی می کردیم ولی آقایان بر این کار غلط اصرار داشتند و با وجود اینکه نتیجه کار خود را در سال اول دیدند اما خراباکاری همچنان ادامه پیدا کرد و در سال دوم کار را بدتر کردند. وقتی در اوایل بهار سال ۹۸ انجمن قطعه سازان جلسه ای ترتیب داد و از وزیر دعوت کردند. جناب وزیر در آن جلسه گفتند به هر قیمتی تولید کنید. قبلا ده تا پانزده درصد زیان می کردید حالا ۵۰٪ زیان کنید ولی تولید را انجام بدهید فیلم این جلسات موجود است و من با گوش خودم آن را شنیده ام. نتیجه این بود که ۲۰۰ هزار خودرو ناقص در تابستان ۹۸ تولید شد و در انبارها ماند و فقط میلیاردها تومان به صنعت خودرو زیان وارد شد و بازار تشنه و تشنه تر شد.

یکی از کارهای غلط، اصرار بر قیمت بود. در بهمن ۹۷ بروز کردن قیمت ها یک ماه طول کشید و ایشان دستور دادند هر چه قبلا فروخته شد به همان قیمت باید فروخته شود و مجددا هزاران میلیارد تومان زیان تحمیل شد و هیچ کسی جوابگو نیست و مشخص نیست این زیان از کجا باید پرداخت شود؟ امروز در نتیجه این سیاست گذاری های غلط و عدم پشتیبانی از تولید با صنعتی در حال ورشکستگی مواجه ایم. این صنعت سال گذشته به آستانه ورشکستگی رسید، ولی با ارزیابی و ترفندهای حسابداری از این محدوده فرار کردند. امسال با این قیمت گذاری دیمی حداقل سی هزار میلیارد تومان زیان به این صنعت وارد می شود که محل تامین این زیان نیز مثل زیان قبلی که هنوز پرداخت نشده بلکه کاملا نامشخص است. نتیجه این ماجرا چیزی شبیه به ماجرای صندوق ها و موسسات خواهد بود که دولت مجبور شد مشکل را حل کند و خسارتی که دولت به زیان دیده ها پرداخت، از جیب همه ملت ایران رفت. در این خصوص نیز هنوز هم بر زیان دهی اصرار می شود و همه ما بعد باید تاوان آن را از جیب خودمان بپردازیم. ما با صنعتی رو به افول روبرو هستیم. بزرگان این بازی به خوبی متوجه هستند و نیازی به باهوش بودن و تحلیلگر بودن نیست.

قرار بر این است که دو خودرو پژو و پراید از دور تولید خارج شوند. یورو پنج باید پیاده بشود و قیمت و هزینه های خودرو و به عبارتی ارزش خودرو بالا خواهد رفت. باید استانداردهای ۸۵ گانه پیاده شود که باز هزینه های خودرو را بالا می برد و ارزش ذاتی خودرو بالا خواهد رفت پس این بازار همچنان پتانسیل سود بالا را در خود دارد. امروز تقاضا بسیار بالاست و از طرفی خودرو کم است. به این ترتیب هر کسی که صبح از خواب بیدار می شود می تواند این بازار را به تنش بکشد. این بازار آنقدر بزرگ است که با گرفتن یکی دو نفر حجم پول بادآورده این دو سال که به براورد من حول و هوش ۱۰۰ میلیارد تومان است تعیین تکلیف نمی شود. این عدد آنقدر بزرگ است که خیلی ها حاضر هستند بخاطر آن کشته شوند. برای اینکه متوجه بشویم این رقم سود خالص یعنی چه باید بدانیم، کل فروش خودروسازان در سال ۹۶ میزان ۷۶ میلیارد تومان بود.

دولت چه کاره است که مدیر عامل دو خودرو سازی خصوصی را عوض می کند؟ این مساله بسیار جالب است. اقای تابش در تلویزیون ملی در چند روز گذشته از اساس این موضوع را کتمان کرد و گفت ما مدیر عامل را عوض نمی کنیم ولی در حقیقت امر وقتی مدیر عامل یک خودروسازی به حرف وزیر گوش نمی دهد این مدیر عوض می شود. ما از طرفی بازاری داریم که به شدت از حد تعادل خارج شده است. با برآوردی حداقلی اعلام می کنم تولید ما امروز نصف میزان نیاز بازار است. شاید این کار برای حفظ جذابیت بازار است و به این قیمت که این صنعت به خاک سیاه بنشیند فقط حرف برخی از آقایان را اجرا می کنند. باید فرمول شورای رقابت به طور شفاف در سایت ها منتشر شود تا امثال من بتوانیم کار را دنبال کنیم. چطور ایران خودرو با تورم امسال با این قیمت ها از زیان دهی سال گذشته خارج خواهد شد؟ من می توانم برعکس ماجرا را حساب کنم و با جمع و تفریقی به ضرر ۴۰ هزار میلیارد تومانی برسم. سال گذشته هر خودرو که فروخته شد در حدود سی میلیون تومان ضرر خورد.

اگر در مورد کلمه اقتصاد رفتاری کمی مطالعه کنید متوجه می شوید که برخلاف فرضیه اقتصاد کلاسیک بسیاری از مردم لزوما انتخابی عقلانی ندارند بلکه بسیاری از مواقع انتخابی احساسی دارند. کار دلال و بازرگان یکی است و فقط مبانی اخلاقی متفاوتی دارند. کار بازرگانی که ما او را مردی شریف می دانیم این است که کالایی را ارزان بخرد و گران بفروشد. انصاف بحثی شخصی است حال وقتی کالایی فراوان است نمی توان گران فروشی کرد. در قرن ۲۱ با گسترش فضای دیجیتال همه از قیمت ها با خبر هستند و کار فروشنده این است که کالا را از راهی به فروش برساند که بتواند سود بالاتری نصیب خود کند. برخی از دلال ها کار خرید را انجام نمی دهند و فقط واسطه گری می کنند. خریدار ۵۰ میلیون سود می کند و طبیعی است که مردم به این سمت بروند. مشکل اصلی ما دلالان نیستند این کلمه ما را منحرف می کند مشکل اصلی ما قیمت گذاری غلط و تضعیف صنعت خودرو است. اگر قیمت گذاری به درستی انجام می شد کار به اینجا نمی رسید و اینهمه دلال نداشتیم.

در سال ۹۶ دلالی وجود نداشت و شما هر روز می توانستید خودرو ثبت نام کنید و یا تحویل بگیرید. ما دلالان را بوجود آوردیم. در برخی از شهرستان هایی که حتی به آنها فکر نمی کنید میزان ورود بسیار بالایی به سایت ایران خودرو و سایپا دارند. بررسی ها نشان داده است که فردی با چند کامپیوتر شانس خود را امتحان می کند. هفته گذشته شانس ثبت نام یک به پنجاه بود. معمولا در چنین شرایطی یک نفر حرفی نمی زند ولی ۴۹ نفر از عدم امکان ورود به سایت حرف خواهند زد و ما اینچنین تعبیر می کنیم که نمی توان به سایت ورود کرد. امروز مشکل ما این است که عرضه از تقاضا کمتر است. چون ما از نظر مالی به عرضه ضربه زدیم از طرفی تحریم ها نیز سر جای خود بود و اشکالات دیگری نیز وجود دارد اگر قیمت ها منطقی بود می شد کمکی به این صنعت کرد ولی امروز ما در حال کاری غیر اقتصادی هستیم. وقتی تولید را بالابرده ایم و هر خودرو سی میلیون تومان زیان می دهد یعنی هر چه بیشتر بدویم بیشتر زیان خواهیم کرد. آیا باید چنین کاری را ادامه داد؟