بررسی مواضع احزاب رژیم صهیونیستی در قبال طرح تل آویو، واشنگتن، ریاض برای قدس

به گزارش راهبرد معاصر،  ساختار سیاسی رژیم صهیونیستی بر اساس نظام پارلمانی بنا شده است. بر اساس این نظام، مرکز ثقل ساختار، پارلمان است که در این رژیم به آن "کنست" می گویند. در کنست، احزاب، معادلات سیاسی اصلی و بتبع، ترکیب دولت را تعیین می کنن.

طبق آخرین تغییرات قانون در کنست، هر حزبی که بتواند 3.5 % آرا را به دست آورد می تواند نماینده ای در پارلمان داشته باشد. بر طبق این قانون حزبی قادر است بدون ائتلاف تشکیل دولت بدهد که 61 کرسی را در اختیار بگیرد که تاکنون هیچ حزبی نتوانسته اکثریت آرا را به دست آورد؛ لذا دولت ها در رژیم صهیونیستی همواره بر اساس ائتلاف میان چندین حزب تشکیل شده اند.

از زمان تاسیس رژیم صهیونیستی در 1948 تا کنون نزدیک به 200 حزب سیاسی در انتخابات پارلمانی این حزب شرکت کرده اند که بسیاری از آنها در حال حاضر وجود خارجی ندارند. از این تعداد دست کم 110 حزب در این بازه زمانی در تشکیل دولت، نقش داشته اند.

احزاب سیاسی رژیم صهیونیستی

فرایند شکل گیری احزاب به عنوان مهمترین نهادهای قدرت در اسرائیل متاثر مباحث دینی و همچنین موضوع سرزمین است. در همین راستا بسیاری از احزاب در نتیجه اختلافات ایدئولوژیک و مسائل اقتصادی منشعب و یا بعضا از گردونه سیاسی خارج می شوند.

برهمین اساس، تقسیم بندی عمده و مقبول در احزاب اسرائیلی، بر مبنای دو مساله مناطق اشغالی و رابطه دین و دولت طبقه بندی می شوند. از این منظر، در رژیم صهیونیستی احزاب به سه دسته بزرگ راستگرا، چپگرا و مذهبی تقسیم می شوند. در کنار این سه دسته، احزاب صلح طلب، میانه رو و عربی نیز حضور دارند.

احزاب راستگرا

رویکرد احزاب دست راستی اسرائیل بر پایه افراطی ترین عقاید سیاسی بنا شده است. این احزاب با تمرکز بر نیروی نظامی به عنوان مهمترین ابزار، درصدد تشکیل "اسرائیل بزرگ" هستند. از این رو توسعه شهرک های صهیونیستی، مخالفت با تشکیل هر گونه حکومت فلسطینی و روندهای صلحی که این رژیم را مجبور به پس دادن مناطق اشغالی کند، در راس مواضع آنها قرار دارد. همچنین احزاب راستگرا تمایلات توسعه طلبانه خود را با تلاش برای مهاجرت دیگر یهودیان به داخل سرزمین های اشغالی ابراز می کنند. به زعم رهبران این گروه، اسرائیلی ها می توانند در هر نقطه از سرزمین باستانی اسرائیل (از کرانه باختری رود اردن در شرق، تا نوار غزه در سواحل دریای مدیترانه) آبادی برپا کنند.

براین اساس توسعه طلبی مرزی، تاکید بر برتری نژاد قوم یهود و سیاست های تندورانه علیه فلسطینی ها ویژگی های بارز احزاب این دسته است که مهمترین آن ها را حزب "لیکود"، "هتحیاه" یا رستاخیز، "اسرائیل آحات"، "یسراییل بیتینو" تشکیل می دهند.

احزاب چپگرا

احزاب چپ در رژیم صهیونیستی، مانند همتایانشان در اروپا، متاثر از اندیشه های سوسیالیستی دوران قبل از جنگ جهانی اول هستند، با این تفاوت که آرمان های این احزاب در اسرائیل آمیخته با مباحث صهیونیستی است. طبق زیربنای احزاب سوسیالیستی و چپ، این نهادهای سیاسی در اسرائیل هم با شکل گیری تشکل های کارگری و صنفی شروع شد. اما همان طور که اشاره گردید، پیوند آرمان های صهیونیستی در اندیشه های سوسیالیستی باعث ظهور پدیده سیاسی نو شد که نتیجه آن ارتقا جایگاه این احزاب به رده دومین احزاب قدرتمند سیاسی رژیم صهیونیستی پس از گروه های راستگرا بود.

ائتلاف اتحاد صهیونیستی ، حزب کارگر و میرتز که ائتلافی از سه حزب "شینوی"، "مبام" و "راتس" است، مهمترین احزاب چپگرای اسرائیل هستند. این گروه برخلاف راستگراها، گرایش های صلح طلبانه بیشتری در رابطه با اعراب و فلسطینی ها دارند.

احزاب مذهبی

احزاب مذهبی به دلیل تاسیس رژیم صهیونیستی بر مبنای دین یهود از اهمیت ویژه ای در ساختار سیاسی این رژیم برخوردار هستند. این احزاب به دلیل تاکید بر برتری قوم یهود، تشکیل یک دولت در سرزمین فلسطین به عنوان وعده الهی و در اختیار گرفتن بیت المقدس، همسویی کاملی با دیدگاه های احزاب دست راستی اسرائیل پیدا کرده اند.

جایگاه سوم احزاب مذهبی در رده بندی قدرتمندترین تشکل های سیاسی رژیم صهیونیستی باعث شده تعدادی از نمایندگان این احزاب در کابینه دولت حضور داشته باشند. حزب "مفدال"، "اغودات اسرائیل"، "پوئالی اگودات اسرائیل"، جنبش "گوش آمونیم" و "شاس" مهمترین احزاب مذهبی هستند.

در این میان حزب شاس که نماینده یهودیان متعصب مذهبی سفاردی است، در رویکردی مشابه حزب لیکود، در خصوص مساله اسکان یهودیان و موضوعات دینی موضعی ستیزه جویانه دارد.

گروه های صلح طلب 

در تقسیم بندی احزاب و گروه های اسرائیلی ، نیروهای صلح طلب مختلفی وجود دارند که برجسته ترین آنها نهضت "صلح اکنون" است. بسیاری از گروه های صلح طلب با سیاست حزب لیکود در جهت افزایش شهرک های یهودی نشین در کرانه غربی مخالف بوده و در مقابل ، خواستار خروج اسرائیل از سرزمین های اشغالی به عنوان بخشی از طرح صلح همه جانبه هستند.

گروه های صلح طلب، افراد مخالف با ادامه حضور ارتش در کرانه غربی و نوار غزه را نمایندگی می کنند اما مثل گروه مخالفشان یعنی گوش آمونیم یک سازمان منسجم و متشکل و یا برنامه مشخص و متمایز ندارند. این گروه ها از آنجا که با خشونت مخالفند ، بر تظاهرات آرام خیابانی اصرار می ورزند.

احزاب عربی

با توجه به حضور اعراب به عنوان ساکنین اصلی سرزمین های اشغالی، مجوز فعالیت آن ها در ساختار رژیم صهیونیستی صادر شد. طی سال های اخیر با تقویت هویت قومی و سیاسی اعراب کشور، چندین حزب عربی تاسیس شد که خود به طور مستقل در مبارزات انتخاباتی شرکت می کنند. در آخرین انتخابات پارلمانی کشور، سه حزب مستقل عربی توانستند جمعا 9 نماینده به پارلمان بفرستند و در احزاب "کادیم"، کارگر، "مرتز" و "لیکود" هم نمایندگانی از میان اعراب وجود دارند. با توجه به آنکه شمار کرسی های پارلمان اسرائیل 120 کرسی است و شمار اعراب کشور حدود یک میلیون و 300 هزار نفر است، تعداد نمایندگان عرب در کنست تقریبا معادل 10 % کل نمایندگان می باشد.

حزب فهرست مشترک، "راکح"، لیست پیشرو برای صلح سه حزب عربی سیاسی فعال در رژیم صهیونیستی هستند.

"معامله قرن"؛ شرابی قدیمی در بطری جدید

در صدسالگی اعلامیه بالفور که برمبنای آن یهودیان حق داشتن میهنی در فلسطین را یافتند، دونالد ترامپ، با به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و وعده انتقال سفارت آمریکا به این شهر، سال 2017 به در تقویم فلسطینی ها تبدیل به سالی به منحوسی سال 1917 کرد. اثر فاجعه آمیز تصمیم رئیس جمهوری ایالات متحده کمتر از تبعات اعلامیه بالفور نیست. در حالی که طبق مفاد اعلامیه بالفور یهودیان به مهاجرت به فلسطین تهییج شدند و دوره ای از اشغال اراضی و خشونت و کشتار در این منطقه آغاز شد، تصمیمات ترامپ برای به رسمیت شناحت مالکیت صهیونیست ها بر بیت المقدس و همچنین اعلام طرح صلحی موسوم به "معامله قرن"، نیز خشونت ها علیه فلسطینی ها شکل قانونی می بخشد.

نکته مهم آنکه "معامله قرن" طرح جدیدی به شمار نمی رود. در سال 2008 طرحی مشابه، از سوی ایهود اولمرت، نخست وزیر وقت تل آویو به محمود عباس که با بخش هایی از آن توافق شد ولی بحث حاکمیت بر بیت المقدس به عنوان پیچیده ترین موضوع لاینحل ماند زیرا در حالی که این موضوع نیازمند مذاکره و رایزنی های بیشتری بود، اولمرت تنها دو هفته از مدت حکومتش به عنوان نخست وزیر باقی مانده بود و در آن بازه زمانی کوتاه امکان اتخاذ چنین تصمیم بزرگی وجود نداشت.

در خصوص بیت المقدس، ایهود اولمرت پیشنهاد کرده بود موضوع حاکمیت بر اماکن مقدس قدس، تحت نظارت بین‌المللی به مدت پنج سال حل و فصل شود و در این راستا اعضای کمیته چهار جانبه ناظر بر روند صلح خاورمیانه (سازمان ملل، اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه) در کنار مصر، اردن و مراکش می توانند بر روند مذاکره بر سر حاکمیت بر بیت المقدس نظارت کنند. اما در نهایت این طرح به دلیل به پایان رسیدن دوران نخست وزیری اولمرت بی سرانجام باقی ماند.

همچنین در سال 2010 نیز جورا ایلند، رئیس سابق شورای امنیت ملی اسرائیل، طرحی برای صلح در فلسطین ارائه کرد که بخشی از آن در معامله قرن ترامپ مورد استفاده قرار گرفته است. ایلند پیشنهاد کرد دو راه حل برای مساله فلسطین وجود دارد: اول: فدراسیون اردن-فلسطین: این فدراسیون با حاکمیت پادشاهی اردن بر سه منطقه کرانه شرقی، کرانه غربی و نوار غزه شکل می گیرد.

دوم: تبادل سرزمین: طبق این راه حل مصر 720 کیلومتر مربع از شبه جزیره سینا را به تاسیس یک کشور برای فلسطین اختصاص می دهد. در طرح ترامپ راه حل دوم آیلند مورد تاکید قرار گرفته است.

احزاب رژیم صهیونیستی و معامله قرن

دسته بندی احزاب در رژیم صهیونیستی همان طور که در ابتدا مطرح شد به چهار دسته بزرگ قابل تقسیم است: راست گرا، چپگرا، مذهبی و اعراب. اما در خصوص مواضع احزاب سیاسی این رژیم نسبت به صلح با فلسطین و یا به طور دقیق تر طرح معامله قرن، نمی توان همان تقسیم بندی را لحاظ کرد.

براین اساس حزب لیکود که در حال حاضر قدرت را در رژیم صهیونیستی با نخست وزیری نتانیاهو در دست دارد، با پیشنهاد ترامپ موافق است. از نگاه نتانیاهو و حزبش (لیکود) فلسطینی ها همسایه های قابل اعتمادی برای دستی یابی به صلح نیستند. از این رو این حزب و به ویژه شخص نتانیاهو امیدوار است این طرح با حمایت مالی عربستان، همکاری سیاسی اردن و حمایت آمریکا به نتیجه برسد.

حزب مذهبی شاس که نماینده جامعه یهودیان ارتدوکس است، رویکردی مشابه حزب لیکود به مساله فلسطین و حاکمیت کامل اسرائیل بر بیت المقدس دارد.

همچنین در میان احزاب مذهبی، حزب هبیت یهودی (خانه یهودی) به عنوان نماینده یهودیت ارتدوکس مدرن، مخالف جدی تاسیس کشور فلسطین و مخالف مذاکرات برای راه حل دو دولت در غرب رود اردن یا راهکار دو دولتی است . این حزب طرفدار گسترش شهرک‌های یهودی‌نشین در کرانه باختری است. طبق گزارش جروزالم پست، این حزب معتقد است راه ارتباطی غزه به اسرائیل و کرانه باختری قطع و در عوض این منطقه به به مصر متصل شود.

اما حزب راست گرای ییسرائیل بیتینو به رهبری لیبرمن برخلاف مواضع رادیکال سایر احزاب دست راستی، به راه حل "دو دولتی" معتقد است. همچنین طبق دیدگاه این حزب باز ترسیم مرزهای اسرائیل باید به گونه ای باشد که اکثریت شهروندانی اسرائیل در این رژیم و اکثریت شهروندان فلسطینی تحت حاکمیت فلسطین باشند. اعراب داخل مرزهای رژیم صهیونیستی هم باید تصمیم بگیرند که آیا مایل هستند شهروند این رژیم باشند یا خیر. این مساله مناطق داخل مرزهای پیش سال 1967 رژیم صهیونیستی را هم دربرمی گیرد.

در میان احزاب چپگرا، ائتلاف سیاسی "اتحاد صهیونیستی" خواهان بازگشایی راه های گفتگو با فسلطینی ها است. اتحاد صهیونیستی خواستار تشکیل دو کشور برای دو ملت و یک توافق نامه نهایی برای یک راه حل دو جانبه است که حمایت جهان عرب را داشته باشد. البته از دید این حزب مرزهای نهایی اسرائیل شامل شهرک ها می شوند و پناهندگان فلسطینی نمی توانند در مرزهای نهایی اسرائیل قرار بگیرند و باید به جای آن به دولت آینده فلسطین بازگردند. نکته دیگر آنکه این حزب هم خواهان پایتختی قدس برای اسرائیل است.

اما احزاب چپگرای رویکرد صلح جویانه تری نسبت به مساله فلسطین دارند. هرچند که آن ها نیز مانند دیگر احزاب مذهبی و راست گرا، خواهان قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی هستند.

با این حال "آوی گابای"، رهبر جدید حزب "کار" که سال گذشته به این سمت انتخاب شد، در کنار تاکید بر موضوع اهمیت پایتختی بیت المقدس برای اسرائیل، با عدول از برخی مواضع صلح جویانه این حزب اعلام کرد مخالف تخلیه شهرک های صهیونیست ها در کرانه باختری به عنوان بخشی از فرایند صلح با فلسطین است. این سخن با انتقاد تعدادی از سیاستمداران اتحادیه صهیونیستی متشکل از حزب کار و کادیما قرار گرفت. با این حال رویکرد گابای نشان از تمایل وی برای نزدیک شدن دیدگاه های حزب کار به مواضع احزاب دست راستی دارد که این موضوع می تواند به رغم صداهای معترض داخل این حزب، در نهایت به رای مثبت آن به معامله قرن بیانجامد.

حزب یش آتید که در سال 2014 تاسیس شد و نماینده طبقه متوسط سکولار است، موافق راه کار دو دولت، اتحاد بر سر بین المقدس و همچنین حفظ شهرک ها است. اعضای این حزب معتقدند در جریان مذاکره با فلسطین باید ساخت شهرک ها متوقف شود. اما در نهایت فلسطنی ها اجازه حضور در مرزهای نهایی اسرائیل را نخواهند داشت و توافقنامه نهایی با فلسطینی ها برای راه حل دو کشور باید در چارچوب توافقنامه صلح منطقه ای با همسایگان میانه رو ​​عرب صورت گیرد. علاوه بر این دولت فلسطین، دمکراتیزه می شود و اسرائیل حق دارد که منافع امنیتی اش را حفظ کند.

در این میان حزب "مرتز" که در سر طیف احزاب چپگرای رژیم صهیونیستی قرار دارد، تنها حزبی است که با سیاست شهرک سازی در کرانه باختری اشغالی مخالف است و از تشکیل دولت مستقل فلسطین با پایتختی قدس شرقی حمایت می کند. این حزب به دنبال حل منازعات اسرائیل و فلسطین بر اساس طرح صلح اتحادیه عرب در سال 2002 است که شامل یک راه حل توافق شده برای مسئله پناهندگان فلسطینی می شود. از نگاه اعضای مرتز بیت المقدس به صورت سیاسی می تواند در اختیار هر دو دولت اسرائیلی و فلسطینی باشد.

حزب عربی، "فهرست مشترک ائتلاف" هم که از چهار حزب قدرتمند عرب هَدَش، بَلاد، فهرست اعراب متحد و تَعال در رژیم صهیونیستی تشکیل شده، از راه حل دو دولتی پشتیبانی می کند. آنها خواهان بازگشت اسرائیل به مرزهای پیش از سال 1967 هستند و براین باورند قدس شرقی باید پایتخت فلسطین باشد. اعضای این حزب خواهان از بین بردن تمام شهرک های کرانه باختری و دیوار حائلی که "دیوار جدایی نژادپرستانه" می خوانند، هستند. آنها آزادی همه زندانیان سیاسی و حق بازگشت به پناهندگان فلسطینی بر اساس قطعنامه 194 سازمان ملل متحد را مطالبه می کنند.

براین اساس هرچه از احزاب راست گرا و مذهبی به سمت احزاب چپ، میانه و عرب نزدیک می شویم، مخالفت ها با طرح ترامپ برای حل و فصل مساله فلسطین بیشتر می شود و این مساله با توجه به نظام پارلمانی رژیم صهیونیستی و ساختار ائتلافی دولت ها می تواند در پیشبرد طرح مذکور موانعی ایجاد کند، هرچند در حال حاضر دولت حاکم متشکل از احزاب راست گرایی است که با مفاد معامله قرن همسویی و اشتراک نظر دارند اما اجرایی شدن این طرح در بازه کوتاه مدت مقدور نیست و لذا انتخابات پارلمانی سال آینده اسرائیل می تواند مسیر اجرای آن را تغییر دهد.