جبهه بعدی مسکو؛ گسترش حضور نظامی در لیبی

به گزارش راهبرد معاصر؛ تجزیه و تحلیل تصاویر جدید « مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی» ( CSIS) از عملیات روسیه در لیبی نشانگر وسعت و عمق مداخله مسکو و همچنین محدودیت های این کشور در تغییر مسیر و جهت گیری درگیری است. تصاویر منتشر شده در اواخر ماه مه توسط ستاد فرماندهی آفریقا ایالات متحده آمریکا( آفریکوم)، نشانگر این است که حداقل  14 جنگنده از جمله سو 24، جنگنده میگ 29 و جنگنده سو-35 از پایگاه روسیه در سوریه به پایگاه های هوایی الخدیم و الجفره در لیبی استقرار یافته اند. بررسی دقیق تر استقرار روسیه در پایگاه هوایی الجفره نه تنها نشانگر توسعه فعالیت هوایی روسیه است بلکه همچنین نیروهای زمینی در قالب « گروه واگنر» (شرکت نظامی خصوصی روسیه) عنصر اصلی مداخله روسیه در لیبی محسوب می شود.

استقرار روسیه در پایگاه هوایی الجفره

از سال 2015م، روسیه از دولت مستقر در شرق لیبی در توبروک و ارتش ملی لیبی در جنگ علیه دولت وفاق ملی (تحت حمایت سازمان ملل) در طرابلس حمایت و پشتیبانی مالی، سیاسی و نظامی ارائه کرده است. از سال 2017م مسکو بر آموزش، تجهیز و مشاوره ارتش ملی لیبی و فرمانده ژنرال خلیفه حفتر برای حرکت به سمت مرکز و غرب لیبی تمرکز یافته است. پیشگام اقدامات نظامی روسیه در لیبی « گروه واگنر» است. از سال 2018م گروه واگنر در قالب مزدوران در مکان های آموزشی و پایگاه های هوایی مهم مستقر شده اند و از ارتش ملی لیبی حمایت و پشتیبانی میدانی می کنند. این گروه تاکنون به عنوان کنشگر نیابتی، منافع مسکو را در بحران لیبی تضمین کرده است. از تابستان 2019 میزان حمایت و پشتیبانی گروه واگنر از ارتش ملی لیبی افزایش یافته و در سال 2020 حدود 1200 شبه نظامی از این گروه در بحران لیبی حضور داشتند که در عملیات میدانی توسط جنگنده های روسیه حمایت و پشتیبانی می شدند.

پایگاه هوایی الجفره از لحاظ استراتژیک در مرکز لیبی واقع شده و به عنوان اصلی ترین مرکز هوایی و لجستیک برای پیشروی ارتش ملی لیبی  به غرب لیبی و حمله به طرابلس محسوب می شود. این فرودگاه در زمان رژیم قذافی میزبان اسکادران نیروی هوایی لیبی بود و ده ها هواپیما در آنجا متروک مانده اند. طبق گزارش ها جنگنده های روسی و گروه واگنر در سال 2019م فعالیت و اقدامات خود را در الجفره شروع کرده و حضور آن ها در سال 2020 افزایش یافته است. تجزیه و تحلیل تصاویر «مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک» از پایگاه هوایی الجفره در تاریخ 6 ژوئن 2020 نشانگر وسعت و عمق پشتیبانی و فعالیت روسیه می باشد.

تصویر 1

تجزیه و تحلیل تصاویر فوق در اواسط ماه مه نشان گر این است که نیروهای روسی در الجفره مستقر شده اند. موشک زمین به هوا یا موشک پانتسیر اس 1 ( سام) و سامانه های توپ خانه ضد هوایی در ضلع شمالی این پایگاه برای مقابله با حملات تهاجمی ترکیه مستقر شده اند. سلاح های زمینی ، تجهیزات ، وسایل نقلیه و چادرهای جدیدی در سراسر این مرکز مشاهده شده ، از جمله در آشیانه میگ 29 که احتمالا برای ورود جنگنده ها آماده سازی شده است.

تصویر 2: حرکت میگ 29 در مسیر پناهگاه  19 مه 2020

ورود جنگنده های میگ 29 و سو 24 به الجفره در 19 مه به منظور پشتیبانی هوایی و قدرت شلیک تهاجمی نیروهای زمینی ارتش ملی لیبی و گروه واگنر در حمله به طرابلس ارائه شده است. در اواخر ماه مه سال 2020 ، شبه نظامیان گروه واگنر و ارتش ملی لیبی پس از دستاوردهای سریع در اوایل سال به صورت گسترده با حملات شدید  دولت وفاق ملی ( تحت حمایت ترکیه) روبرو و مجبور به عقب نشینی شدند.

فعالیت زمینی گروه واگنر در طرابلس و الجفره

در حالی که پرسنل گروه واگنر روسیه از سال 2017م برای انواع ماموریت های زمینی، هوایی در حال آموزش و تجهیز نیروهای ارتش ملی لیبی بودند؛ در پاییز سال 2019 نیروهای گروه واگنر به صورت مستقیم در حمله به طرابلس مشارکت داشتند.  چند صد نفر از متخصصان گروه واگنر و واحدهای ارتش ملی لیبی در اطراف طرابلس مستقر هستند و از دارایی های روسی از جمله موشک های ضد تانک هدایت شونده، شناسایی هواپیماهای بدون سرنشین،  موشک زمین به هوا سام ( SAM) و توپخانه با هدایت دقیق شونده برای اجرای وظایف مهم جنگی استفاده می کنند.

پایگاه هوایی الجفره به عنوان یک منطقه مهم حمل و نقل تجهیزات برای واحدهای گروه واگنر و ارتش ملی لیبی نقش مهم و تعیین کننده ای را ایفا کرده است. با این حال ، از ماه آوریل ، دولت وفاق ملی با پشتیبانی و حمایت ترکیه، بسیاری از دستاوردهای ارتش ملی لیبی را از بین بردند. متعاقب این حمله، نیروهای واگنر به پایگاه هوایی الجفره عقب نشینی کردند. در ماه آوریل ، نیروهای دولت وفاق ملی پایگاه هوایی الوطیه در غرب طرابلس رو به تصرف خود در آوردند و گروه واگنر روسیه مجبور  به عقب نشینی شدند و در این عقب نشینی آن ها چندین سیستم موشکی پانتسیر اس 1 و سایر تجهیزات را رها کردند. بر اساس گزارش منابع آزاد، جنگنده های روسی با سلاح و تجهیزات سنگین به سمت بنی ولید واقع در 180 کیلومتری جنوب طرابلس عقب نشینی کردند و در 25 ماه مه به الجفره عزیمت کردند.  تصاویر زیر ورود گروه بزرگی از نیروها و تجهیزات روسی را در 28 ماه مه به الجفره نشان می دهد. بر اساس تجزیه و تحلیل موقعیت جغرافیایی و گزارش های منبع آزاد ، ما ارزیابی می کنیم که احتمالا جنگنده های روسی در حال عقب نشینی از بنی ولید بوده اند.

تصویر 3 : ورود توپ خانه و گروه واگنر 28 مه 2020

چشم انداز و پیامد ها

مداخلات روسیه در بحران لیبی و استقرار گروه واگنر تاکنون دستاوردهای سرزمینی ارتش ملی لیبی ( خلیفه حفتر) را افزایش و موقعیت استراتژیک مسکو در این کشور را تقویت کرده است. حمله خلیفه حفتر به طرابلس با حمایت و پشتیبانی گروه واگنر باعث ایجاد یک جنگ تمام عیار با ترکیه ( حامی دولت وفاق ملی) شد که هزاران شبه نظامی سوری برای جلوگیری از پیشروی ارتش ملی لیبی در این کشور مستقر کرده است.

در واقع حملات مستمر دولت وفاق ملی و ترکیه در اواسط ژوئن 2020 ، نه تنها جلوی پیشروی ارتش ملی لیبی را گرفت بلکه آن ها از موقعیت مهم در تارونا، سیرت و بنی ولید هم عقب نشینی کرده اند. با وجود عقب نشینی گروه واگنر از طرابلس؛ روسیه همچنان به حمایت و پشتیبانی از خلیفه حفتر و ارتش ملی لیبی متعهد است و به حضور در مکان های استراتژیک و پایگاه های هوایی مهم مانند الجفره ادامه خواهد داد. در حالی که مسکو اهمیت شکست ارتش ملی لیبی و ضررهای سنگین گروه واگنر از جمله کشته شدن شبه نظامیان و نابودی سیتم های تسلیحاتی مهم مانند پهبادها و موشک های پانتسیر اس 1 را ارزیابی می کند، اما همچنان درصدد است تا تسلیحات مهم مانند جنگنده ها همچنان در پایگاه هوایی الجفره و شهرهای اصلی شرق لیبی استقرار داشته باشند. در حالی که مداخله گروه واگنر به رهبری روسیه حد و مرز خود را در خط مقدم طرابلس نشان داد اما این امر نشانگر این است که مسکو جایگاه استراتژیک جدید خود در شمال آفریقا و دریای مدیترانه را تضمین کرده است.