بحران سوریه و لیبی؛ عرصه جنگ سرد ابوظبی – آنکارا

به گزارش راهبرد معاصر؛ بحران لیبی و سوریه اکنون به عرصه کشمکش و رقابت قدرت منطقه ای امارات متحده عربی و ترکیه تبدیل شده است. در بحران لیبی، ترکیه از دولت وفاق ملی مستقر در طرابلس و امارات متحده عربی با همراهی عربستان سعودی و مصر از خلیفه حفتر حمایت و پشتیبانی می کنند. در بحران لیبی، حمایت و پشتیبانی ترکیه از دولت وفاق ملی در راستای سلطه و کنترل بر این کشور و آب های سرشار از انرژی در مدیترانه شرقی می باشد. اما در بحران سوریه، آنکارا درصدد دستیابی به دو هدف زیر می باشد:

الف) ممانعت و جلوگیری از حضور دائمی و معنادار نیروهای ناسیونالیست کرد سوریه در مرزهای ترکیه

ب) کنترل شورشیان در ادلب به عنوان آخرین سنگر آن ها درسوریه

کنار گذاشته شدن کردها توسط ایالات متحده در مبارزه با گروه تروریستی داعش باعث شد تا آن ها به سمت همکاری با بشار اسد قدم بردارند. کردها انتظار دارند که همکاری مشترک با بشار اسد می تواند از آن ها در مقابل  تلاش های ترکیه برای بیرون راندن آن ها از مناطق مرزی محافظت کند. ترکیه اکنون میزبان ۳.۶ میلیون پناهنده سوری است و در واقع هدف این کشور جلوگیری از ورود بیشتر پناهندگان به داخل سرزمینش می باشد زیرا که در صورت سقوط ادلب به دست نیروهای سوریه تحت حمایت مسکو می تواند زمینه موج گسترده پناهندگان را به ترکیه فراهم سازد.

امارات متحده عربی و ترکیه در کنار رقابت در حوزه قدرت نرم مذهبی در سرتاسر جهان اسلام از خاورمیانه تا شمال آفریقا درگیر رقابت های ژئوپلتیکی هستند. آن ها نماینده دو نگرش کاملا مخالف در حوزه اسلام سیاسی هستند و این امر تلاش ها را برای حل و فصل بحران های لیبی و سوریه با پیچیدگی بیشتری همراه می سازد. اگر چه ترکیه در صحنه لیبی تاکنون پیروز بوده اما در بحران سوریه، کمتر کسی تردید دارد که ترکیه برای تامین و دستیابی به منافع خود با سد محکمی از اسد که تحت حمایت روسیه، ایران و امارات است روبرو می باشد.

محمد بن زاید ولیعهد امارات در ماه آوریل وعده ۳ میلیارد دلاری به اسد داد و تاکنون ۲۵۰ میلیون دلار از این مبلغ پرداخت شده و هدف نقض آتش بس ادلب توسط بشار اسد می باشد. آتش بس ادلب با موافقت مشترک روسیه و ترکیه شکل گرفته بود و در نهایت روسیه توانست با موفقیت اقدام شاهزاده محمد بن زاید را خنثی کند. ولیعهد امارات بر این امید بود که درگیرسازی بیشتر ترکیه در بحران سوریه، حمایت و پشتیبانی این کشور از دولت وفاق ملی در لیبی را کاهش خواهد داد. اما عدم موفقیت اسد در نقض آتش بس ادلب، احتمالا بر توانایی اخیر ترکیه در تمرکز موفقیت آمیز بر لیبی کمک کرده است.

امارات متحده عربی بر خلاف ترکیه از یک مزیت استراتژیک قابل توجهی برخوردار است. شهرت و اعتبار ترکیه همانند عربستان سعودی در واشنگتن دی سی به شدت تیره شده است. امارات متحده عربی تاکنون به طرز ماهرانه از سرنوشت مشابه آن ها فرار کرده و این کشور نه تنها با آمریکا، بلکه با روسیه هم از روابط خوبی برخوردار است. روابط ترکیه و آمریکا در موضوعات متعددی تیره شده است که می توان شامل خرید سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ از روسیه، همکاری نزدیک با ایران و روسیه در بحران سوریه، ادامه حضور فتح الله گولن (عامل اصل کودتای ۲۰۱۶ ) در آمریکا می توان اشاره کرد.

در یک اقدام غافلگیرانه، اردوغان اخیرا با استعفای دریاسالار «جیها ییسی» معمار مداخله گرایی ترکیه در لیبی و موضع تهاجمی این کشور در دریای مدیترانه شرقی موافقت کرده است. اعتقاد بر این است که وی یک اوراسیایی ضد غربی می باشد که از روابط نزدیک روسیه و چین طرفداری می کند. روابط روسیه و ترکیه به همان اندازه با پیچیدگی روبرو می باشد. در حالی که ترکیه و روسیه از طرف های مخالف در لیبی حمایت می کنند اما تاکنون دو کشور توانسته اند منافع خود را در بحران سوریه موازنه ببخشند. البته منافع دو کشور گهگاهی همگرا و گاهی موقع به مرحله واگرایی نزدیک می شود که در آخرین مورد منجر به درگیری بین نیروهای ترکیه و سوریه شد. در بحران لیبی تاکنون سامانه های دفاع هوایی پانتسیر ساخت روسیه توسط هواپیمای بدون سرنشین ترکیه منهدم شده اند. در طی این حملات تعداد زیادی شبه نظامی گروه واگنر که ارتباط نزدیکی با کرملین دارند کشته شده اند. 

در پایان سینان یولگن دیپلمات سابق ترکیه و رئیس مرکز اقتصاد و مطالعات سیاست خارجی مستقر در استانبول گفت: « دو کشور ترکیه و امارات متحده عربی در یک کشمکش قدرت منطقه ای گرفتار شده اند که رقابت آن بازی حاصل جمع صفر می  باشد و در این مسیر پیروزی  برای هر دو طرف وجود ندارد و اگر یک طرف پیروز شود حتما طرف دیگر شکست خواهد خورد.»