راهبرد آمریکا از اتخاذ تاکتیک «دیپلماسی عمومی» در قبال ایران چیست؟

با توجه به فضای تنش آلود روابط ایران و آمریکا و ناکامی رویکردهای تقابل و تعامل گرای دولت‌های پیشین آمریکا در قبال ایران، حجم گسترده‌ای از سیاست ‌های اعمالی آمریکا در حوزه دیپلماسی عمومی به اپران اختصاص یافته است. مقامات آمریکا در تلاش برای احیای سیاست راهبرد شکاف میان مردم و حاکمیت ایران، طی سال های گذشته سرمایه گذاری زیادی روی دیپلماسی عمومی ایران کرده است. این دیپلماسی عمومی بیشتر در دوران اوباما شکل رسانه ای به خود گرفت و یکی از دلایل آن شکست سیاست های خصمانه دولت های تندرو مانند بوش علیه افکار عمومی ایران بوده است. این مسئله به ویژه پس از شکست استراتژی دو سویه تعامل و فشار اوباما در قبال ایران و تحولات پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ تشدید شده است. اوباما که در تلاش برای رویکردی نرم تر برای تغییر رفتار ایران بود، اقداماتی مانند استخدام مشاوران فارسی زبان در کاخ سفید، برگزاری کنسرت های ایرانی، بزرگداشت عید نوروز و حتی صحبت کردن به زبان فارسی را در دستور کار خود قرار داد. برعکس انتظاری که از رفتار دولت های جمهوریخواه می رفت، ترامپ رویکرد دیپلماسی عمومی اوباما را ادامه داد و امروز شاهد سیلی از پیام های فارسی هستیم که مقامات و نهادهای رسمی آمریکا به سمت مردم ایران روانه کرده اند. اهدافی که آمریکا از این دیپلماسی عمومی دنبال می کند را می توان به این صورت شرح داد:

1-سمت دهی به افعال جمهوری اسلامی

2-ایجاد جو عدم اطمینان در تصمیم گیری رهبران جمهوری اسلامی

3-ایجاد اشتباه محاسباتی

4-تغییر شاخص ها و اولویت های مدیرتی کشور

5-تغییر مسیر افکار عمومی به سمت اهداف مجریان دیپلماسی عمومی

6-ایجاد شکاف میان بدنه مردم و حاکمیت

7-جلب حمایت برای ارزش‏هایی که در راستای منافع آمریکا هستند

آمریکا در راستای فعال کردن هسته های اجرایی دیپلماسی عمومی در سال های اخیر اقدامات مهمی انجام داده است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

راه اندازی دفتر امور ایران: دفتر امور ایرانیان بخشی از طرحی است که قابلیت آمریکا را در زمینه‌ی برقراری ارتباط با مردم ایران و حمایت از خواسته‌های آن‌ها برای استقرار آزادی و دموکراسی گسترش می‌دهد و در درازمدت نیز به تربیت و استقرار دوباره‌ی کادر ورزیده‌ای از متخصصان امور ایران در وزارت خارجه خواهد انجامید

.

بنیاد وقف ملی برای دموکراسی: جرج بوش در دولت دوم خود درخواست افزایش بودجه این موسسه را از 40 میلیون دلار به 80 میلیون دلار داد. این موسسه یکی از مسیرهای تامین مالی فعالان مدنی در کشورهای دیگر از جمله ایران است.

بنیاد دفاع از دموکراسی ها: این بنیاد که نقش بسیار مشخص و روشنی در ارائه پیشنهادات تحریمی علیه ایران دارد، یک اندیشکده نومحافظه کار مستقر در واشنگتن است. بنیاد دفاع از دموکراسی در سطح بین‌المللی در راستای پیگیری طرح انقلاب‌های نرم در کشورهای هدف کاخ سفید، با حمایت و ایجاد مراکزی چون بنیاد سوروس، طرح انقلاب‌های رنگین را در کشورهایی چون گرجستان، قرقیزستان و ... اجرا کرده است. این نهاد بارها خواهان تحریم نهادهای مختلف ایران از جمله بخش انرژی و بانک مرکزی شده است. از آنجایی که بزرگ ترین حامیان مالی این بنیاد حامی رژیم صهیونیستی هستند، رویکر این بنیاد در مسائل نظامی خاورمیانه به سمت رژیم صهیونیستی گرایش دارد. ارائه کمپین های مختلف اجتماعی از جمله فعالیت های این بنیاد در راستای دیپلماسی عمومی آمریکا بوده است.

تقویت میز ایران در سازمان سیا: وزیر دفاع آمریکا به نقل از مقامات سازمان سیا، سال گذشته اعلام کرد که میز ایران در این سازمان به مرکز تبدیل شده است و با افزایش کارکنان این بخش به 380 نفر، اکنون فعالیت های بیشتری به زبان فارسی در حال انجام شدن است.

دیپلماسی عمومی ترامپ

نگاهی به فعالیت های اخیر مقامات آمریکا در رسانه ها در چندماه اخیر نشان می دهد که دولت ترامپ بر اساس توصیه های مشاوران و کارشناسان که پیشنهاد داده بودند تا کاخ سفید بر موضوع ناآرام سازی داخل ایران تکیه کند، عمل کرده است. بیشترین فعالیت های رسانه ای ترامپ در قالب شبکه اجتماعی توییتر انجام شده است و این شبکه به محل بیشترین فعالیت های رسانه ای فارسی زبان آمریکا تبدیل شده است. راه اندازی صفحه فارسی وزارت خارجه آمریکا نشان می دهد که موضوع دیپلماسی عمومی تا چه اندازه برای کاخ سفید اهمیت داشته است و این وزارت خانه در خط مقدم اجرای این سیاست قرار دارد.

نشست مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا با ایرانیان مقیم این کشور، نمونه بارز دیپلماسی عمومی آمریکا در چند ماه اخیر به شمار می آید که توانست بازتاب گسترده ای در رسانه ها داشته باشد. در این نشست علاوه بر طرح اتهامات گسترده علیه جمهوری اسلامی که شامل مفاسد گسترده اقتصادی می شد، پمپئو تلاش کرد تا آمریکا را حامی مردم ایران معرفی کند که هدفش از تحریم ایران تنها محدود کردن فعالیت های رهبران جمهوری اسلامی است و حساب مردم ایران را از آنها جدا کرده بود. این در حالی است که بیشترین حجم فشارهای اقتصادی بر دوش مردم ایران خواهد بود. این یکی از شگردهای تبلیغاتی دیپلماسی عمومی است که می تواند در عین فعالیت علیه منافع یک کشور، خود را به عنوان حامی منافع ملی مردم نیز معرفی کرد، کاری که پمپئو در این نشست موفق به اجرای آن شد.

بهره سخن

دیپلماسی عمومی ریشه دارتر از تنها فعالیت های رسانه ای و ارسال پیام های یک طرفه به جامعه هدف است. ریشه ای که می توان عمق آن را با انتخاب مایکل دی آندریا، معروف به آیت ا.. مایک، به ریاست میز ایران در سازمان سیا مشاهده کرد. یکی از خبره ترین نیروهای آمریکا در عراق که به زبان فارسی نیز مسلط است و سابقه کاری وی مبارزه با تروریسم بوده است. این انتخاب پیام های بسیاری را در دل خود دارد و این پیام را به افکار عمومی ایران منتقل می کند که اتهامات تروریستی دولت آمریکا به ایران، تنها لفظی نبوده و در زمینه عمل نیز واشنگتن چنین رویکردی نسبت به حاکمیت ایران دارد.

با توجه به سابقه شکست های آمریکا در براندازی سخت ایران، شاید در حال حاضر مهم ترین ابزار آمریکا برای پی گیری هدف براندازی در ایران را بتوان دیپلماسی عمومی عنوان کرد. در برهه ای که اعتراضات مردمی در ایران تشدید شده است، این ابزار می تواند بیشترین اثرگذاری را بر توده های مردم داشته باشد که در حال حاضر، توصیه مشاوران کاخ سفید نیز بر این موضوع تاکید دارد. راه اندازی شبکه رادیویی و تلویزیونی 24 ساعته به زبان فارسی می تواند یکی از گام هایی باشد که این دیپلماسی عمومی را تقویت خواهد کرد. در راستای تقویت این سیاست آمریکا و اهمیت مقوله دیپلماسی عمومی شاهد هستیم که دیگر دشمنان ایران مانند عربستان و رژیم صهیونیستی نیز اقدام به راه اندازی شبکه های متعدد فارسی زبان کرده اند. شبکه من و تو به تازگی گزارشی درباره آموزش زبان فارسی در سازمان اطلاعات رژیم صهیونیستی پخش کرد که گام های عملیاتی آن را می توان در راه اندازی صفحه «اسرائیل به فارسی» مشاهده کرد. عربستان نیز اقدام به راه اندازی یک وب سایت فارسی زبان کرده که با کمک روزنامه ایندیپندنت انگلیس انجام خواهد شد.