اتیسم و اختلال‌های مربوط به آن

به گزارش راهبرد معاصر؛ این اختلال در بیماران اُتیستیک باعث می شود که مغز نتواند در زمینه رفتارهای اجتماعی و مهارت های ارتباطی به درستی عمل کند . کودکان و بزرگسالان مبتلا به اُتیستم در زمینه ارتباط کلامی و غیر کلامی ‍، رفتارهای اجتماعی ، فعالیت های سرگرم کننده و بازی دارای مشکل می باشند. اتیسم در طبقه بندی قبلی به جزو “ اختلالات نافذ رشد“ یا به اختصار “پی دی دی “ بود . در طبقه بندی جدید بیماری های روانی DSM5 گروهی با نام اختلالات طیف اُتیسم معرفی شد. این طیف ‌شامل اختلال آسپرگر، اختلال رِت، و اختلالات نافذ رشد که با معیارهای بیماری های ذکر شده مطابقت ندارند، می باشد. این اختلال دارای معیارهای شناخت خاص خود هست که توسط انجمن روانشناسی آمریکا مشخص شده اند در کشوری مانند ایران با جمعیت حدود 70 میلیون نفر احتمال می رود حدود 280 هزار بیمار اُتیستیک وجود داشته باشند.

در این رابطه دکتر ملازاده اظهار کرد: فراموش نکنیم که این تعداد هر روز در حال رشد می باشد . طبق مطالعات انجام شده توسط وزارت آموزش و سایر سازمان های دولتی آمریکا ، اُتیسم در این کشور با نرخ رشدی برابر با 10 تا 17 درصد در حال ازدیاد است . در سایر کشورها نیز مانند کشور ما این بیماری در حال رشد نگران کننده ای است و فعالیت هایی از طرف سازمان های مسوول در جهت شناساندن این بیماری به جامعه و موارد لازم انجام شده است . اُتیسم در سراسر دنیا دیده می شود و در پسران بیشتر از دخترها مشاهده شده است . به عبارت دیگر نژاد ، مکان زندگی ، میزان سواد ، وضعیت مالی، نوع اعتقاد، شیوه زندگی، و ... هیچکدام تأثیری در شانس بروز اُتیسم ندارند.

نشانه های بیماری اُتیسم
برای اولین بار دکتر لئو کانر در سال 1943 این بیماری را به صورت علمی توضیح داد. آگاهی عمومی در باره این اختلال شروع به تدریج افزایش کرده است و متخصصین پزشکی و آموزشی درک درستی از نحوه تأ ثیر گذاری این اختلال بر افراد دارند و از چگونگی برخورد و درمان این افراد دانش کافی دارند .ولی از سوی دیگر مردم عادی هنوز ممکن است درک درستی از این اختلال نداشته باشند. در میان این بیماران می توان افرادی را مشاهده کرد که تماس چشمی، رفتار خوب اجتماعی و بعضی از عوامل را که در کودکان اُتیستیک مشاهده نمی شود ، داشته باشند ولی در عین حال در سایر عوامل با کودکان سالم فرق داشته باشند . به همین دلیل تشخیص و تعیین روش درمان و نیز بررسی پیشرفت و مشخص کردن مراحل درمان نیازمند افراد متخصص با دانش کافی می باشد.

اُتیسم را می توان یک بیماری با طیف گسترده معرفی کرد. این بیماری می تواند نشانه های فراوانی داشته باشد که توسط این نشانه ها اُتیسم را می توان از درجات خفیف تا شدید درجه بندی کرد. اگرچه اُتیسم رامی توان توسط یک سری از رفتارها تشخیص داد ولی افراد اُتیستیک می توانند ترکیبی از این رفتارها را داشته باشند و الزاماً نباید رفتارهای اختلالی تعیین شده را به صورت یک جا از خود نشان دهند. ممکن است دو کودک که یک تشخیص برای آنها داده شده است، از نظر رفتاری با هم تفاوت نشان بدهند واز نظر مهارت ها نیز با هم تفاوت داشته باشند . ممکن است والدین کلمات متفاوتی را در رابطه با بیماری این کودکان بشنوند مانند شبه اُتیسم، متمایل به اُتیسم ، طیف اُتیسم ،اُتیسم با عملکرد بالا و پایین، با توانایی بالا و پائین . هر شخص اُتیستیک مانند بقیه افراد جامعه دارای شخصیت مختص به خود است و مانند تمامی افراد خصوصیات خاصی را دارا می باشد.

بعضی از این کودکان ممکن است که از نظر گفتاری تأخیر کمی داشته و بتوانند با کمی کمک، ارتباط کلامی مناسبی را با دیگران بر قرار کنند ولی همین کودکان ممکن است از نظر ارتباطات اجتماعی رفتار مناسبی را از خود نشان ندهند . گاهی این کودکان برای شروع صحبت و تبادل کلامی ممکن است مشکل داشته باشند . افراد اوتیستیک معمولا در مکالمات، یکطرفه رفتار می کنند یعنی فقط در رابطه با چیزی که خود علاقه دارند صحبت می کنند و از صحبتهای طرف دوم چیزی نمی فهمند . در بعضی از این کودکان خشونت و خود آزاری نیز مشاهده می شود. یکی دیگر از مشخصات کودکان اُتیستیک عدم نشان دادن علاقه و عاطفه در رابطه با اطرافیان است . البته این مورد هم مانند سایر موارد می تواند استثناء نیز داشته باشد. ولی والدین نباید به این دلیل از نشان دادن علاقه خود به کودک کوتاهی کنند و بایستی عواطف خود را در برابر کودک به طور طبیعی بروز دهند تا کودک از آنها به تدریج نشان دادن احساسات خود را بیاموزد.

در افراد اُتیستیک ممکن است رفتارهای زیر نیز بروز کند:

1- اصرار بر یکنواختی و مقاومت در برابر تغییرات.

2-در بیان نیاز های خود دچار مشکل هستندو به جای استفاده از کلمات از اَداها و اشاره استفاده می کنند.

3-تکرار کلمات ،خنده نابجا، گریه بی مورد، نشان دادن استرس و نگرانی بی علت

4-ترجیح می دهند که تنها باشند.

5-پرخاشگری

6-به سختی با دیگران رابطه برقرار می کنند.

7-دوست ندارند که کسی را بغل کنند و یا اینکه کسی آنها را بغل کند.

8-تماس چشمی ندارند و یا اینکه بسیار کم است.

9-با روشهای معمول آموزشی نمی توانند چیزی بیاموزند.

11-بازی های غیر عادی انجام می دهند.

12- اشیاء در حال چرخش را دوست دارند و خود نیز سعی می کنند اشیاء را به حالت چرخش در بیاورند.

13-دلبستگی غیر عادی به بعضی از اشیاء پیدا می کنند.

14-از نظر احساس درد حساسیت بالاتر و یا پائین تری نسبت به افراد عادی دارند.

15-ظاهراً از چیزی نمی ترسند.

16-از نظر فعالیت های فیزیکی ، فعالیت زیادر و یا کمتری نسبت به کودکان سالم دارند.

17-حرکات بدنی آنها به صورت نرم و عادی نیست.

18-اگرچه آزمایشات شنوائی بر روی آنها سالم بودن شنوائی آنها را ثابت می کند اما در برابر نام خود و دستورات کلامی خود را بی تفاوت نشان می دهند.

مسایل حسی در بیماران اتیسم برای بیشتر ما واضح است که مجموع حواس پنجگانه به ما کمک می کنند تا بدانیم که چه چیزهائی را تجربه می کنیم. برای مثال حواس لامسه، بویائی و چشائی در تجربه خوردن یک هلو رسیده به ما کمک می کنند. برای کودکان اُتیستیک مشکلات حواس پنجگانه معمول است.

ممکن است که این کودکان از نظر یک حس و یا چند حس در سطح غیر عادی قرار داشته باشند یعنی یا حساسیت بیشتری داشته باشند و یا اینکه در آن حس بسیار کُند باشند . ممکن است رایحه ای که همه آنرا دوست دارند باعث آزار کودک اُتیستیک بشود و یا اینکه یک مزه معمولی کودک را ناراحت کرده و کودک از غذاهائی که آن مزه را دارا می باشند بگریزد. بعضی از کودکان اُتیستیک به برخی از صداها نیز حساس هستند و ممکن است که برخی از صداهائی که ما روزانه به طور عادی می شنویم باعث رنجش آنها بشود . متخصصین معتقدند که این نابهنجاریها در کودکان اُتیستیک ناشی از اختلال در مجموعه حواس آنها می باشد.

ابهام درتشخیص اُتیسم

از زمانی که آگاهی عمومی در باره این اختلال شروع به افزایش کرد ( برای اولین بار دکتر لئو کانر در سال 1943 این بیماری را به صورت علمی توضیح داد )، بیشتر افراد حتی بعضی ازمتخصصین پزشکی و آموزشی هنوز درک درستی از نحوه تأ ثیر گذاری این اختلال بر افراد ندارند و از چگونگی برخورد و درمان این افراد دانش کافی ندارند. به عبارت ساده تری میتوان گفت در میان این بیماران می توان افرادی را مشاهده کرد که تماس چشمی ، رفتار خوب اجتماعی و بعضی از فاکتورهائی را که در کودکان اُتیستیک مشاهده نمی شود، داشته باشند ولی در عین حال در سایر فاکتورها با کودکان سالم فرق داشته باشند. به همین دلیل تشخیص و تعیین روش درمان و نیز بررسی پیشرفت و مشخص کردن مراحل درمان نیازمند افراد متخصص با دانش کافی می باشد. برای تشخیص این بیماری هیچ تست پزشکی وجود ندارد.

برای تشخیص اُتیسم در یک کودک باید رفتار ، ارتباط و سطح رشد ذهنی کودک به دقت بررسی شود . از آن جایی که بعضی از علایم این بیماری با بعضی از بیماری های دیگر مشترک است ، ممکن است متخصصین آزمایش ها و آزمایش های پزشکی متفاوتی را برای کودک تجویز کنند تا از وجود یا عدم وجود مشکلات دیگر در کودک مطمئن شوند.

با یک بررسی کوتاه در یک جلسه ممکن نیست که بتوان به طور قطع وجود اُتیسم را در کودکی ثابت کرد. مشاهدات والدین و بررسی کامل مراحل رشد کودک از لازمات تشخیص اُتیسم در یک کودک می باشد. در نگاه اول ممکن است کودک اُتیستیک به نظر عقب مانده ذهنی، دارای اختلال رفتاری، دارای مشکل شنوایی و یا دارای رفتارهای عجیب به نظر برسد .البته ممکن است تمام این علایم در یک کودک اُتیستیک وجود داشته باشند که این امر خود باعث مشکلتر شدن تشخیص می شوند .به هر حال در ابتدای امر بایستی معاینه دقیق و کاملی از کودک به عمل آید زیرا به این ترتیب می توان یک برنامه مناسب و دقیق برای کمک به کودک اُتیستیک و درمان او تهیه کرد.


اهمیت تشخیص زود هنگام

تحقیقات نشان داده است که تشخیص زودهنگام اُتیسم در درمان و بهبود وضعیّت کودکان مبتلا بسیار مؤثر است. هر چقدر زودتر بتوان اُتیسم را در یک کودک تشخیص داد ، زودتر هم می شود از برنامه های درمانی برای کمک به این کودکان بهره برد والدین باید توجه داشته باشند که مهمتر از عنوان بیماری ، پرداختن به درمان آن است . باید در نظر داشت که این کودکان با درمان مناسب و به موقع می توانند مطالب را بیاموزند ، رفتارهای درست را از خود نشان داده و در آینده مانند افراد عادی زندگی کنند . اما به دست آوردن این اهداف مستلزم درمان به موقع و درست ، تحمل مشکلات و سختی های مربوط به این درمان است.

روش های تشخیص

علائم و نشانه های اُتیسم ممکن است در زمان نوزادی بروز کنند و شاید هم این اتفاق نیافتد ولی نشانه های این بیماری حتماً بین 24 ماهگی الی 6 سالگی خود را نشان خواهند داد. یک دکتر متخصص بایستی یک سری سووالات مشخص و دقیقی در رابطه با چگونگی رشد جسمی و ذهنی کودک تهیه کرده و جواب آنها را از طریق والدین و مشاهدات دقیق بدست آورد.

انجمن ملی پرورش و سلامت کودکان در آمریکا این پنج سوال اولیه را برای یک معاینه از کودک اُتیستیک تهیه کرده است:

1-آیا کودک شما تا قبل از 12 ماهگی صدا سازی و نجوا داشته است؟

2-تا قبل از 12 ماهگی آیا کودک شما از اشاره ، اَداها و یا گرفتن دست دیگران و همینطور بای بای کردن استفاده کرده است؟

3-آیا کودک شما تا قبل از 16 ماهگی از کلمات تنها استفاده کرده است؟

4-آیا کودک تا قبل از 24 ماهگی از ترکیب دو کلمه استفاده کرده است؟

5-آیا کودک هیچ کدام از مهارتهای کلامی و اجتماعی خود را از دست داده است؟

در صورت جواب منفی به چهار سوال اول و جواب مثبت به سوال آخر احتمال وجود اُتیسم در کودک داده می شود.

البته باز هم یادآور می شویم که برای تشخیص قطعی نیاز به بررسی های بسیار دقیق و جامعی می باشد که باید توسط افراد متخصص و آگاه صورت بگیرد .برای یک بررسی دقیق و کامل یک کودک مظنون به اُتیسم بایستی توسط متخصص اطفال، روانشناس آموزش و یادگیری کودکان، متخصص اعصاب، متخصص گفتار درمانی و سایر متخصصین در زمینه اُتیسم معاینه شود.

تیم درمان

اگر کودک از طرف شما و یا دکتر مخصوص خود مظنون به اُتیسم باشد به هر حال بایستی توسط شخصی که در زمینه اُتیسم تخصص دارد معاینه دقیق شود .ممکن است این فرد یک روانشناس ، روانپزشک و یا یک متخصص رشد اطفال باشد. گاهی ممکن است برای یک تشخیص دقیق و درمان به یک تیم متخصص نیاز شود این تیم می تواند از افراد زیر تشکیل شود :

1-متخصص رشد در اطفال: این فرد می تواند مشکلات سلامتی و رشد در کودکان را درمان کند. 2- روانپزشک کودک : این فرد می تواند در تشخیص اولیه کمک کرده و در صورت نیاز داروهائی را برای کمک به کودک تجویز کند.

3- روانشناس بالینی کودک: در شناخت عادات و حالات روانی کودک کمک کرده و ناتوانی های کودک در زمینه های رشد ذهنی ،روانی ، و اجتماعی را بررسی می کند . همچنین یک روانشناس می تواند در بهبود رفتاری کودک و افزایش مهارتهای اجتماعی کودک به شما کمک کند .

4-رفتار درمانگر: این شخص می تواند علاوه برکمک به بهبود توانائی های کودک در کارهای روزانه مانند لباس پوشیدن ، غذا خوردن و سایر کارهای استقلالی، همچنین در بهبود وضعیت حواس پنجگانه ،قدرت تشخیص ،و سایر توانائی های کودک او را یاری کند.

5-کار درمانگر: یک کار درمان کودک را در استفاده درست از عضلات و اندامهای بدن برای انجام کارهای بزرگ و کوچک بدنی می تواند یاری کند .

6-گفتار درمانگر: در بهبود وضعیت گفتار کودک و افزایش توانائی او در مهارتهای کلامی بسیار مؤثر است .

در اینجا ما به نمونه هائی از راهنمائی های لازم اشاره می کنیم:

توصییه های به والدین

اطلاعات خود را افزایش دهید. تا جائیکه می توانید معلومات خود را درباره توانائی های کودکتان افزایش دهید تا به این ترتیب بتوانید فرد مؤثری در برنامه درمانی باشید و بیشتر مراقب رفتار و عملکرد کودک باشید.اگر از اصطلاحات مورد استفاده درمانگران چیزی سر در نمی آورید از آنها بخواهید تا برای شما توضیح بدهند .

-خود را همیشه آماده نگاه دارید. شما همیشه باید آماده باشید تا در مواقع لزوم با متخصصین، درمانگران و مسئولان مدارس و مراکز درمانی ملاقات کنید .سئوالات خود را از قبل تهیه کرده آنهارا بنویسید و جوابهای آنهارا نیز یادداشت کنید .

-برای برنامه درمانی بایستی سازماندهی داشته باشید.بسیاری از والدینی که برنامه درمانی موفقی داشته اند کسانی بوده اند که تمامی مراحل درمان را زیر نظر داشته و از کارها ئی که انجام شده و باید انجام شود گزارش تهیه کرده و بررسی می کرده اند.

-برقراری ارتباط بسیار مهم است . شما باید بیاموزید که چه در موارد مثبت و چه در موارد منفی باید با متخصصین و درمانگران صحبت کنید و تمامی موارد لازم را مورد بحث و گفتگو قرار دهید .شما باید به طور واضح دلایل موافقت و یا عدم موافقت خود با مسایل پیش آمده را با درمانگران و متخصصین مربوطه در میان بگذارید تا مشکلات موجود با کمک یکدیگر حل شود.

مسایل بعد از تشخیص

اغلب عبور از این مرحله برای خانواده ها بسیار مشکل و دردآور است . این احساس کاملا عادی و طبیعی می باشد ولی فراموش نکنید که بعد از تشخیص اُتیسم در یک کودک ، زندگی همچنان وجود دارد و باید زندگی کرد. زندگی می تواند حتی برای یک کودک اُتیستیک هم لذّت بخش و جالب باشد و همین طور برای کسانی که با این کودک زندگی کرده و به او عشق می ورزند . اگرچه برای درمان این کودکان راه سخت و طولانی در پیش است ولی فراموش نکنیم که عشقی که خداوند در قلب پدر و مادر قرار داده و تمامی لذّتهائی که یک پدر و مادر از شیرین زبانی ها و بودن با فرزند خود دارند می تواند این راه دشوار را قابل تحمل کرده و آینده ای پر از امید و شادی را رقم بزند./ افکارنیوز

دکتر علیرضا ملازاده