بازیگران، علل و اهداف عملیات تروریستی در زاهدان

به گزارش راهبرد معاصر؛ تروریست‏‌های جیش العدل اتوبوس متعلق به سپاه لشگر 14 امام حسین (ع) استان اصفهان را چهارشنبه شب گذشته در جاده خاش - زاهدان منفجر کرده‌‏اند که طی آن 27 نفر از رزمندگان سپاه پاسداران شهید و 13 نفر دیگر نیز زخمی شدند. در این نوشتار، اهداف عملیات‏ تروریستی از جمله عملیات اخیر در زاهدان بررسی می‏‌شود.

طی 5 ماه اخیر سه عملیات تروریستی در داخل جمهوری اسلامی ایران انجام شد. عملیات نخست در اهواز و در هنگام رژه نیروهای مسلح رخ داد که 24 شهید و 6 زخمی داشته است. دومین عملیات تروریستی 15 آذرماه در بندر چابهار رخ داد. در جریان این عملیات تروریستی که یک عامل انتحاری بمب داخل خودرویی را در مقابل ستاد فرماندهی انتظامی چابهار منفجر کرد، دو نفر از نیروهای انتظامی شهید و 42 نفر دیگر نیز زخمی شدند. سومین عملیات تروریستی نیز 24 بهمن ماه در جاده خاش - زاهدان انجام شد که 27 نفر از نیروهای سپاه پاسداران شهید و 13 نفر دیگر نیز زخمی شدند.

بازیگران عملیات تروریستی در ایران

به طور کلی می‌‏توان بازیگران عملیات تروریستی در ایران را شامل گروه‌‏های تروریستی داعش و جیش العدل، پاکستان و حامیان گروه‌‏های تروریستی عنوان کرد.

1. گروه تروریستی داعش

بدون شک داعش زخم خورده جمهوری اسلامی ایران است. سران داعش که سودای ایجاد خلافت اسلامی را داشته‏‌اند، جمهوری اسلامی ایران را عامل اصلی شکست این هدف خود می‏‌دانند. جمهوری اسلامی ایران نقش برجسته‏ای در شکست گروه تروریستی داعش در سوریه و عراق داشته است. از این رو، این گروه تروریستی درصدد است با انجام عملیات تروریستی در داخل ایران، به نوعی از ایران انتقام بگیرد. بر همین اساس نیز گروه تروریستی داعش عملیات تروریستی در اهواز را انجام داد.

2. جیش العدل

حوزه عملیاتی جیش العدل در مناطق شرقی جمهوری اسلامی ایران به خصوص استان سیستان و بلوچستان است. این گروه تروریستی که انصار الفرقان را نیز به عنوان یکی از زیرشاخه‏‌های خود دارد، تاکنون در چند نوبت شماری از نیروهای نظامی ایران را به گروگان گرفته و عملیات تروریستی آذرماه در چابهار و عملیات اخیر در زاهدان را انجام داده است. «عبدالرحیم ملازاده» معروف با نام مستعار «صلاح‏الدین فاروقی» و مشهور به «ریگی شماره 2» بود، که ریاست جیش العدل را بر عهده دارد، به شدت متاثر از تفکرات داعش و النصره است. جیش العدل از لحاظ ایدئولوژیکی نیز به داعش وابسته است.

3. پاکستان

گروه تروریستی جیش العدل و زیرشاخه‏‌های آن در جغرافیای پاکستان حضور فیزیکی دارند. بدون شک، سازمان‏‌های اطلاعاتی پاکستان هم وظیفه دارند از فعالیت گروه‌‏های تروریستی در جغرافیای‏‌شان ممانعت کنند و هم اینکه باید با جمهوری اسلامی ایران برای تأمین امنیت مرزی همکاری کنند. افزایش فعالیت جیش العدل گویای این است که سازمان‏‌های اطلاعاتی پاکستان در این زمینه کوتاهی کرده و با جمهوری اسلامی ایران همکاری لازم را ندارند. بر این اساس، می‏‌توان رویکرد پاکستان را از علل افزایش عملیات تروریستی در مناطق شرقی ایران عنوان کرد.

4. حامیان گروه‏‌های تروریستی ضد ایران

عربستان سعودی، امارات متحده عربی، آمریکا و رژیم صهیونیستی را می‌‏توان از مهم‏ترین حامیان گروه‌‏های تروریستی ضد ایران عنوان کرد. محمد بن سلمان در ماه آوریل 2016 و زمانی که جانشین ولیعهد سعودی بود، در گفت‌وگو با تلویزیون «ام‌بی‌سی»، صریحاً گفت: «تلاش می‌کنیم نبرد را به درون ایران بکشانیم.» عربستان و متحدان عرب آن به خصوص امارات از فاکتور «مذهب و سُنی بودن» برای نفوذ در استان‏‌های جنوب شرقی ایران به خصوص سیستان و بلوچستان بهره می‏‌گیرند. عدم وجود اشتغال مناسب، سطح پایین رفاه و فرهنگ، تعارض‏‌های فرهنگی و قومی و مذهبی، وجود برخی جریان‌های مرکز گریز، فعالیت جریان‌‏های تند مذهبی متاثر از خارج مرزها، عدم مدیریت صحیح، نبود کنترل کامل بر مناطق مرزی در مرز های شرقی از جمله دلایلی است نفوذ عربستان سعودی و متحدان عرب آنرا در این استان تسهیل می‏‌کند.

سازمان‏‌های اطلاعاتی عربستان سعودی طرح و برنامه‌‏ریزی گسترده‏ای برای استفاده از بسترهای عملیاتی و اطلاعاتی پاکستان علیه جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته‏‌اند. در همین خصوص اخیراً عربستان در پوشش موسسه‌‏های خیریه، مدارس علمی و مذهبی به جذب نیروهای مورد نظر خود در حوزه جنوبی ایالت بلوچستان به منظور به کارگیری در اهدف اطلاعاتی اقدام کرده است. پاکستان به دلیل ضعف اقتصادی، وابستگی شدیدی به دولت عربستان داشته و همواره تلاش کرده است روابط خود را با این کشور حفظ و بهبود بخشد.

در همین حال، در سال‏‌های اخیر با گسترش شبکه‌های ماهواره‌‏ای مروج مسلک وهابیت، جریان‏های شیعه‌‏ستیز گسترش بی‏‌سابقه‌‏ای در مناطق مرزی جنوب شرقی ایران داشته‌‏اند که فقر و وضعیت اجتماعی - اقتصادی نامناسب نیز به عنوان عامل تسریع‌‏کننده این مسئله عمل کرده است. عربستان سعودی همواره خویشتن را به عنوان پدرخوانده جریان‌های وهابی در منطقه به شمار می‌آورد و به وسیله دلارهای نفتی به تقویت این جریان‌‏ها به ویژه در ایران پرداخته است. از این رو، این جریان‌‏ها نیز مزد خدمات عربستان را با این گونه اقدام‏‌های تروریستی می‏‌پردازند. با روی کار آمدن هیئت حاکمه جدید عربستان و تقابل بیشتر ایران به عنوان رقیب سیاسی و ایدئولوژیک عربستان، این کشور پرداخت پول به گروه‌هایی از قبیل انصار الفرقان را منوط به انجام عملیات‏‌های متعدد تروریستی کرده است. بر این اساس، حوادث تروریستی متعددی طی یک سال در استان سیستان و بلوچستان انجام می‏‌گیرد و سالانه ده‌ها نفر به خصوص از نیروهای امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی ایران در عملیات تروریستی مناطق جنوب شرقی به شهادت می‌‏رسند که این اتفاق در سال 1397 نیز در چند نوبت رخ داده است.

هفت روز قبل از اقدام تروریستی در چابهار یعنی در روز 9 آذرماه 1397، نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرد که سعودی‌ها در حال برنامه‌ریزی برای اقدام‏های مخرب امنیتی و اقتصادی علیه ایران هستند که لازم است جامعه جهانی با آن برخورد کند. محمد جواد ظریف در توئیتی در واکنش به حمله تروریستی چابهار، با اشاره به سابقه بازداشت تروریست‌هایی که از امارات عربی متحده راهی ایران بوده‌اند، نوشت: «تروریست‌های مورد حمایت خارجی، افراد بی‌گناه را در چابهار کشتند و زخمی کردند. همان‏طور که در گذشته هم به صراحت گفته‌ایم، چنین جنایاتی بی‌مجازات باقی نخواهد ماند: در سال ۲۰۱۰ سرویس‌های امنیتی ما افراط‌گرایانی را که از امارات می‌آمدند، ردیابی و بازداشت کردند.» سردار «رمضان شریف»، سخنگوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز پس از عملیات تروریستی در چابهار گفت: «گروهک‌های تروریستی عمدتاً با سرویس‌های امنیتی بیگانه مانند کشور عربستان مرتبط هستند و همواره سعی دارند ناامنی‌هایی را در مناطق مرزی ما ایجاد کنند.»

آمریکا و رژیم صهیونیستی نیز از حامیان افزایش عملیات تروریستی در ایران هستند. آمریکا که در راهبرد بازگرداند تحریم‌‏ها علیه ایران به اهداف خود از جمله ایجاد اجماع جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران دست پیدا نکرد، سعی دارد با کمک عربستان، امارات و رژیم صهیونیستی از طریق عملیات تروریستی اهداف ضد ایرانی خود را پیگیری کند. روزنامه الاخبار از نقشه مشترک آمریکا و عربستان برای ایجاد اتاق عملیات مشترک در نزدیکی مرزهای ایران و پاکستان برای شعله‌‏ور کردن اختلاف‏‌های قومیتی خبر داد و نوشت: «عربستان و آمریکا برای شعله‏‌ور کردن اختلاف‏‌های نژادی در مناطق مرزی و انتقال درگیری‏‌ها به خاک ایران از طریق ایجاد اتاق عملیات و تحریک کردن قوم بلوچ در پاکستان و عملیات در ایران برنامه‌‏ریزی می‏‌کنند تا بدین ترتیب ایران را به یک جنگ فرسایشی طولانی‌‏مدت بکشانند.»

در همین راستا، همزمانی عملیات تروریستی در زاهدان با نشست ورشو، پایتخت لهستان، نیز به نوعی گویای این است که آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان و امارات در پسِ این عملیات تروریستی قرار دارند و هماهنگی‏‌هایی در ورشو داشته‌‏اند.

چرایی عملیات تروریستی در استان سیستان و بلوچستان

در خصوص چرایی افزایش عملیات تروریستی در استان سیستان و بلوچستان می‌‏توان به موارد زیر اشاره کرد. مناطق جنوب شرقی ایران، یکی از اصلی‌‏ترین و مهم‏ترین مناطق هدف انجام عملیات تروریستی در ایران است که کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی حساب ویژه‌‏ای بر این مناطق باز کرده‌‏اند. در خصوص چرایی انتخاب استان سیستان و بلوچستان برای انجام عملیات تروریستی می‏‌توان دلایل متعددی را مطرح کرد که برخی از مهم‏ترین این دلایل عبارتند از:

1. ضربه زدن به اقتصاد ایران

یکی از مهم‏ترین علل انتخاب استان سیستان و بلوچستان به خصوص بندر چابهار برای انجام عملیات تروریستی مربوط به بعد اقتصادی این استان است. بندر چابهار نقش برجسته‏‌ای در اقتصاد ایران دارد و تنها بندر معاف از دور جدید تحریم‏‌های آمریکا است که پس از خروج این کشور از برجام علیه جمهوری اسلامی ایران وضع شده است. لذا مخالفان جمهوری اسلامی ایران تلاش می‏‌کنند مانع بهره‌گیری جمهوری اسلامی ایران از مزیت اقتصادی چابهار شوند.

2. بسترهای مناسب اجتماعی و اقتصادی در استان سیستان و بلوچستان

واقعیت این است که استان سیستان و بلوچستان از استان‌‏های محروم است. عربستان و امارات با بهره‌‏گیری از اهرم اقتصادی توان نفوذ در مناطق شرقی ایران و جذب نیروها و انتقال آنها به داخل پاکستان و استفاده از آنها برای انجام عملیات تروریستی را دارند. سید باقر حسینی، نماینده مردم زابل در دوره نهم مجلس شورای اسلامی در این خصوص گفت: «تروریست‌‏ها و سرویس‏‌های اطلاعاتی دشمن از ضعف معیشت مردم سوء استفاده کرده و اقدام به جذب آنها می‌کنند و طی فرایندی این افراد را شستشوی مغزی می‌دهند و تبدیل به تروریست‏‌های خطرناک و خشنی می‌کنند که دست به عملیات انتحاری می‌زنند.»

اهداف عملیات تروریستی در زاهدان

گروه‏‌های تروریستی و حامیان آنها اهداف متعددی را از طریق عملیات تروریستی در زاهدان پیگیری می‏‌کردند که برخی از این اهداف عبارتند از: 

1. ناامن جلوه دادن ایران

یکی از مهم‏ترین اهداف عملیات تروریستی در ایران، ناامن جلوه داده کشور است که این هدف به خصوص در زاهدان با شدت بیشتری پیگیری می‏‌شود زیرا ناامن جلوه دادن، امکان سرمایه‏‌گذاری و بهبود زندگی مردم را کاهش می‌‏دهد.

2. امنیت‌‏زدایی

یکی دیگر از اهداف انجام عملیات تروریستی، امنیت‌‏زدایی از ایران است. جمهوری اسلامی ایران که در منطقه خاورمیانه قرار گرفته است، همواره امنیت داخلی خود در محیط پر آشوب خاورمیانه را یکی از دستاوردهای مهم خود عنوان کرده است. اکنون مخالفان و دشمنان جمهوری اسلامی ایران درصدد هستند با امنیت‌‏زدایی از ایران به نوعی این پیام را منتقل کنند که جمهوری اسلامی ایران با پشت سر گذاشتن چهل سالگی انقلاب اسلامی، در تأمین امنیت خود دچار مشکل شده است. در واقع، مخالفان جمهوری اسلامی ایران از طریق بهره‌‏گیری از گروه‌‏های تروریستی و انجام عملیات تروریستی در داخل خاک ایران سعی دارند جمهوری اسلامی ایران را برای ایجاد امنیت در داخل ناکارآمد جلوه دهند.

3. تضعیف هویت ملی ایران

یکی از مهم‏ترین دلایل تمرکز بر استان سیستان و بلوچستان این است که سعی دارند این پیام را به مردم این استان منتقل کنند که جمهوری اسلامی ایران میان مردم بلوچ و دیگر گروه‌‏های تمایز قائل است و تلاشی که برای تأمین امنیت در دیگر مناطق انجام می‏‌دهد را برای استان سیستان و بلوچستان انجام نمی‏‌دهد. این پیام با هدف ایجاد واگرایی قومی در داخل جمهوری اسلامی ایران انجام می‏‌شود.

4. واکنش به حضور گسترده مردم در راهپیمایی 22 بهمن

عملیات تروریستی در زاهدان روز 24 بهمن ماه یعنی تنها دو روز پس از برگزاری راهپیمایی باشکوه 22 بهمن و حضور گسترده مردم در این راهپیمایی انجام شد. از این رو، می‌‏توان گفت یکی دیگر از مهم‏ترین اهداف انجام عملیات تروریستی در زاهدان، واکنش به حضور گسترده مردم در جشن پیروزی 40 سالگی انقلاب اسلامی در روز 22 بهمن بود. در واقع، گروه‏‌های تروریستی و حامیان آنها تلاش کردند جشن مردم برای چهل سالگی انقلاب و ورود انقلاب اسلامی به دهه 50 را با عملیات تروریستی در زاهدان و شهادت شماری از رزمندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تلخ کنند.

5. بهره‌‏گیری از ترور در داخل ایران در واکنش به دستاوردهای منطقه‌‏ای ایران

واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با تروریسم در منطقه از جمله در عراق و سوریه نقش غیرقابل انکاری داشته است. گروه‏های تروریستی و حامیان آنها سعی دارند با بهره‏گیری از ترور در داخل ایران، به دستاوردهای منطقه‏ای جمهوری اسلامی ایران واکنش نشان دهند و در عین حال تمرکز جمهوری اسلامی را در داخل ایران قرار دهند و جمهوری اسلامی ایران بر تامین امنیت داخلی به جای حضور در منطقه متمرکز شود.

نتیجه‌گیری

بدون شک، جمهوری اسلامی ایران از موفق‌‏ترین کشورها در تأمین امنیت داخلی در منطقه غرب آسیا است. گروه‌‏های تروریستی طی ماه‌‏های اخیر با بهره‏‌گیری از حمایت‌‏های عربستان، امارات، آمریکا و رژیم صهیونیستی، سعی کردند از جمهوری اسلامی ایران امنیت‏‌زدایی کنند. در همین راستا نیز تنها دو روز پس از جشن 40 سالگی انقلاب اسلامی، عملیات تروریستی را در جاده خاش- زاهدان انجام دادند. وقوع این عملیات تروریستی و پیش از آن عملیات تروریستی در اهواز و چابهار گویای این است که دشمنان جمهوری اسلامی ایران حساب ویژه‌‏ای بر «ترور» و «گروه‏‌های ترویستی» باز کرده‌‏اند که این موضوع توجه بیشتر نیروهای امنیتی و نظامی ایران بر امنیت مرزی به خصوص در مرزهای شرقی را ضروری می‏‌سازد.