استقبال گسترده جهان عرب از کتاب خاطرات مقام معظم رهبری
به گزارش راهبرد معاصر ، «انّ مع الصبر نصراً» عنوان کتاب خاطرات خودگفته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از دوران مبارزه علیه رژیم پهلوی به‌زبان عربی است که همزمان با چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی طی مراسمی در بیروت رونمایی شد.
این کتاب توسط دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای منتشر شده و ترجمه‌ی فارسی آن نیز به‌زودی روانه بازار خواهد شد. محمدعلی آذرشب، استاد دانشگاه، گردآوری این اثر را به‌عهده داشت. او، به روند تدوین این اثر و درس‌هایی که «انّ مع الصبر نصراً» برای جوانان جهان اسلام دارد، پرداخته است. به‌گفته او؛ انتشار این اثر بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهان عرب داشت.
آذرشب در بخش دیگری از صحبت‌هایش به درس‌ها و پیام‌های کتاب «انّ مع الصبر نصراً» اشاره می‌کند و می‌گوید: این کتاب حاوی درس‌های عمیق و مفیدی است از انسانی که هم در حوزه سیاست و هم در حوزه فقه و علم و فرهنگ حاضر است. مجموعه‌ای است که می‌تواند توشه مناسبی برای رشد هر انسان باشد. کتاب حاصل تجربیات شخصی است که سال‌ها هم در عرصه سیاست و مبارزه حضور دارد و هم در عرصه فکر و فرهنگ. مشروح گفت‌وگوی ما با این استاد دانشگاه را می‌توانید در ادامه بخوانید:
آقای دکتر آذرشب، طبق فرموده مقام معظم رهبری در یادداشتی که بر کتاب «انّ مع الصبر نصراً» نوشته‌اند، شما در تدوین و تنظیم این اثر نقش داشته‌اید. جمع‌آوری و نگارش خاطرات ایشان از چه‌زمانی شروع شد؟ و چرا به‌زبان عربی نوشته و منتشر شده است؟
حدود 20 سال پیش یا بیشتر، مقام معظم رهبری جلساتی درباره زبان و ادبیات عرب و جهان عرب‌شناسی داشتند. رابطه ایشان با زبان عربی به دو جهت است؛ نخست آنکه ایشان فقیه است و فقیه در امر فقاهت به زبان عربی نیاز دارد؛ آن هم زبان عربی روز. گاه انسان فقط قشر زبان را در نظر می‌گیرد و گاه عمق آن را. عمق زبان با ادبیات است. این ادبیات است که انسان را با روح و عمق هر زبانی آشنا می‌کند؛ از این جهت ایشان به‌عنوان فقیه قصد داشتند که از نظر ذوقی نیز با این زبان آشنا باشند، به همین جهت در آن جلسات ایشان به‌زبان عربی صحبت می‌کردند و گفت‌وگو نیز به این زبان در رابطه با مسائل مختلف شکل می‌گرفت. گاه بین سخنانشان به بعضی از خاطراتشان اشاره می‌کردند. به ایشان عرض شد "حالا که گاه از خاطرات سخن می‌گویید، این خاطرات را به‌صورت متصل و از ابتدا بفرمایید". ایشان نیز اعلام آمادگی کردند و خاطراتشان را به‌زبان عربی روایت کردند. این خاطرات گاه نوشته و گاه ضبط و در مجموع تدوین شد و به‌عرض ایشان رسید. بعد از ویرایش و تصحیح به این صورت منتشر شد.
آیا ایشان به‌صورت ذوقی خاطرات را روایت می‌کردند یا مبنای کار براساس پرسش و پاسخ بود؟
نه، تنها خود ایشان صحبت می‌کردند، اما گاه مطالبی که نیازمند توضیح بیشتر بود، از ایشان درخواست می‌شد که توضیحات مفصل‌تری دراین‌باره بفرمایند.
با توجه به اینکه کتاب به‌زبان عربی و همزمان با چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شده است، فکر می‌کنید چه پیامی برای مخاطبان جهان عرب دارد؟
پیام این کتاب بیشتر برای جهان اسلام است، البته قرار است به فارسی هم ترجمه شود. در مجموع در حال حاضر به‌زبان عربی گفته و نوشته شد و پیام اولش به جهان عرب است. البته بگذارید درباره «جهان عرب» توضیح دهم، در این رابطه منظور تنها جهان عرب‌زبان‌ها نیست؛ بلکه مقصود تمام کسانی است که به‌زبان عربی صحبت می‌کنند. از شرق جهان اسلام تا غرب جهان اسلام، کم‌وبیش به زبان عربی آشنا هستند؛ حتی مسلمانانی که در اروپا و آمریکا زندگی می‌کنند نیز با این زبان بیگانه نیستند، بنابراین خطاب این کتاب به تمام کسانی است که با این زبان آشنا هستند و البته در درجه اول جوانان جهان اسلام است.
صبر و پیروزی؛ دو درس مهم برای جوانان جهان اسلام
انتشار این اثر به‌زبان عربی و در این زمان، پیام‌های متعددی دارد. پیام‌ها نیز از جانب شخصی است که هم در زمینه فکری و فرهنگی و هم در زمینه مبارزاتی و سیاسی و ... کار کرده و این خاطرات برخاسته از تجربیات صاحب خاطرات است. رهبر انقلاب استثنائاً شخصی هستند که هم در مبارزات سیاسی حضور داشتند و هم در مبارزات علمی و فکری. در ایران برخی از افراد به‌دنبال مبارزات فکری و فرهنگی بودند، اما به مسائل سیاسی ورود نداشتند؛ و بالعکس آن نیز وجود داشت، عده‌ای در عرصه سیاست حاضر بودند اما در زمینه فکری و فرهنگی ورود نداشتند. از سوی دیگر، آیت‌الله خامنه‌ای از همان اوایل ورود به صحنه سیاسی و فرهنگی، با دید باز وارد شدند و نگاهشان، نگاه منطقه‌ای و محلی نبود، بلکه دیدگاه جهانی داشتند. همچنین تمامی موضع‌گیری‌هایشان هدفمند بود. در زندان، در تبعید، در برخورد با مخالفان فکری و عقیده‌ای و... هدف داشتند. در تمام این خاطرات اندیشه‌هایی است که نتیجه تجربیات بسیار خوبی است برای تمام کسانی که علاقه‌مند ورود به عرصه سیاست یا فرهنگ هستند.
خاطرات این اثر مربوط به زمان پیش از انقلاب و زمان طاغوت است. با توجه به اینکه مشابهت‌های فراوانی از جهت فضای حاکم بر جامعه در زمان پیش از انقلاب با شرایط فعلی برخی از کشورهای عربی است، فکر می‌کنید کتاب چه پیامی برای جوانان جهان عرب دارد؟
صبر و پیروزی. یکی از مهمترین پیام‌های این خاطرات که عنوانش هم «انّ مع الصبر نصراً» این است که انسان‌ها نباید در راه خدا و تکامل انسانی خسته شوند، باید اصیل باشند و به‌روز. این اصالت و معاصرت، یعنی ریشه‌دار بودن افکار و اندیشه‌ها در زمینه اسلامی و بروز بودن و براساس شرایط روز حرکت کردن، بزرگترین پیام برای جوانان جهان عرب است.
برخی به‌گونه‌ای از انقلاب صحبت می‌کنند که انگار انقلاب برای آنهاست
از سوی دیگر این خاطرات به ما یادآوری می‌کند که انسان‌ها چگونه باید راهی انتخاب کنند که منجر به تکامل و پیروزی شود.
متأسفانه در حوزه تاریخ انقلاب و پیش از آن، یک‌سری نکات تاریک و پرسش‌های بی‌پاسخ وجود دارد که خاطرات تأثیرگذاران و شخصیت‌های برجسته می‌تواند تاحدودی این ابهامات را رفع کند. در این خاطرات چقدر به این سمت پیش رفته که به این پرسش‌ها و ابهامات پرداخته شود؟
ایشان خاطرات شخصی‌شان را گفته‌اند نه خاطرات انقلاب را. برخی از افراد به‌گونه‌ای درباره انقلاب صحبت می‌کنند که انگار انقلاب برای آنهاست. اصلاً شخصیت ایشان در این خاطرات از روند انقلاب جداست. ایشان به‌عنوان شخصی که آرمان داشت و براساس آن حرکت کردند و این آرمان منجر به پیروزی شد، خاطراتشان را نقل کرده‌اند. شخصیت ایشان از شخصیت انقلاب جداست و به‌عنوان فردی از افرادی که مبارزه کرد، تبعید، زندانی و شکنجه شد، درس داد، کار فرهنگی و علمی کرد و در نتیجه بردباری به پیروزی رسید، این خاطرات را روایت کرده‌اند.
عنوان کتاب هم بر همین اساس انتخاب شد؟ شما آن را انتخاب کردید؟
نه دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب عنوان را انتخاب کرد.
آیا خاطرات ادامه‌دار خواهد بود؟
ادامه‌دار هست، اما نظر بر این است که تا ابتدای پیروزی انقلاب چاپ شود و ممکن است که بعداً ادامه‌دار باشد. خاطراتی که در آن جلسات ضبط شد، مقداری از سال 57 نیز فراتر رفت، اما فعلاً تصمیم گرفته شده تا این میزان به چاپ برسد.
با توجه به اینکه مخاطب این خاطرات خود شما بودید، جالب‌ترین خاطره از نظر شما چه بود؟
یکی از مسائلی که جلب توجه می‌کند، زهد و قناعت و عدم توجه به دنیا نسبت به خود و خانواده‌شان بود. در طول مبارزه معمولاً خانواده‌ها خسته می‌شوند، اما در طول سال‌های مبارزاتی ایشان نه‌تنها خانواده‌شان خسته نشدند، بلکه گاه مشوق ایشان نیز بوده‌اند، به‌عنوان نمونه مادر مقام معظم رهبری با آنکه مسن بود، ایشان را بر ادامه راه مبارزه تشویق می‌کرد. خانمشان که فوق‌العاده با ایشان هماهنگ بودند؛ این در حالی است که معمولاً خانم‌ها تمایل دارند همسرشان از آنها جدا نشود و به زندان نروند، اما ایشان یاری‌گر مقام معظم رهبری در این راه بودند و تلاش داشتند تا تعلقات دنیوی در زندگی کم‌رنگ‌تر باشد. خود مقام معظم رهبری می‌فرمایند که در زهد و بی‌آلایشی از ایشان جلوتر رفته‌اند. خانواده می‌تواند زمینه ترقی افراد در تمامی زمینه‌ها را فراهم کند.
شیرین‌ترین خاطرات «انّ مع الصبر نصراً»
نحوه برخورد ایشان با مشکلات نیز برای من جالب بود، به‌عنوان نمونه، رفتار ساواکی‌ها با ایشان با قساوت و سنگدلی بسیار بود و تلاش داشتند که کنار شکنجه‌های جسمی، شکنجه‌های روحی نیز در مواجهه با ایشان داشته باشند. اما آیت‌الله خامنه‌ای در مقابل این جنگ ایستادند؛ به‌طوری که آنها را مجبور به عقب‌نشینی می‌کنند.
توشه‌ای برای رشد هر انسان
انتشار کتاب چه بازتابی در جهان اسلام داشت؟
چون کتاب به‌تازگی منتشر شده است، نمی‌توان با این سرعت قضاوت کرد، اما بازتاب انتشار این اثر در میان رسانه‌های عرب‌زبان بسیار بود؛ چه از نظر انتشار این کتاب و چه از نظر پرداختن به محتوا.
این کتاب حاوی درس‌های عمیق و مفیدی است از انسانی که هم در حوزه سیاست و هم در حوزه فقه و علم و فرهنگ حاضر است، مجموعه‌ای است که می‌تواند توشه مناسبی برای رشد هر انسان باشد.