اما و اگرهای فعال شدن مکانیسم ماشه

به گزارش راهبرد معاصر؛ مکانیسم ماشه یا اسنپ بک ، سازوکار پیش بینی شده در حل اختلافات برجام است که موجب بازگشت تحریم های شورای امنیت ذیل قطعنامه های پیش از ۲۲۳۱ می باشد . پس از شکست فاحش آمریکا در جلب نظر اعضای شورای امنیت برای صدور قطعنامه تازه علیه ایران ،این کشور اعلام کرده است جهت ممانعت از رفع تحریم های تسلیحاتی در مهرماه پیش روی‌، مکانیزم ماشه را فعال خواهد کرد.
اظهارات اخیر ترامپ و پمپئو نشان می‌دهد که این دو نسبت به نتیجه ای که در شورای امنیت حاصل گردید بسیار ناخرسند هستند و می کوشند تا نقشه جایگزین خود یعنی توسل به اسنپ بک را برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران اجرایی کنند.

 آیا مکانیزم ماشه فعال خواهد شد؟

از نظر حقوقی فعال شدن مکانیزم ماشه توسط آمریکا وجاهت قانونی ندارد چرا که این کشور بیش از دو سال است که رسماً از برجام خارج شده و دیگر یکی از اعضای آن به حساب نمی آید . مجید تخت‌روانچی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل نیز به همین نکته اشاره کرده و آمریکا را فاقد صلاحیت در این امر دانسته بود.

تخت روانچی همچنین به تازگی در یادداشتی هفت بندی ، ناموجه‌ بودن ادعای آمریکا برای توسل به مکانیسم ماشه را بررسی کرده است . بند هفتم این نوشتار به ویژه که بر استدلالات منبعث از حقوق بین الملل تاکید می کند قابل توجه می باشد . در این بند آمده : ...«حتی فراتر از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ - که به خاطر ارتباط ماهوی مستقیم آنها به موضوع، به هیچ عنوان نمی‌توانند کنارگذاشته شده یا نادیده گرفته شوند - شورای امنیت فقط زمانی می‌تواند تحریم وضع کند که «وجود تهدید علیه صلح، نقض صلح یا تجاوز» را احراز کند و مهم‌تر از آن، توسل به همه روش‌های ممکن به جز تحریم که در صورت لزوم، باید آخرین گزینه باشد، را قبلاً طی کرده باشد. حالا سئوال این است که آیا چنین شرایطی در مورد ایران وجود دارد که به شورا اجازه چنین اقدامی را بدهد؟ طبیعی است که این ارزیابی نمی‌تواند در خلأ یا براساس انگیزه‌های سیاسی، جعلیات، دروغ‌ها و اتهامات ساختگی یک عضو یا تعدادی از اعضای شورا صورت پذیرد بلکه باید براساس حقایق غیرقابل انکار یعنی واقعیت‌های امنیتی در منطقه باشد».

واکنش جهانی

در سطح بین المللی نیز چین و روسیه، دو کشوری که به قطعنامه رای منفی دادند در بیانیه هایی به آمریکا متذکر شده اند که چون در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شده است ، امکان اینکه از مکانیزم های برجام مثل ماشه استفاده کند را نخواهد داشت .
همچنین وزرای خارجه سه کشور اروپایی اظهار داشته اند به‌ فرض فعال شدن "مکانیسم ماشه" به کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندند.

عاقبت ماجرا

مکانیزم ماشه راهکاری است که در برجام برای جلوگیری از تخطی ایران از تعهداتش پیش بینی شده است . تا آن زمان که ترامپ به طور یکجانبه از برجام خارج شد، آژانس بین المللی انرژی اتمی بیش از ده مرتبه پایبندی کامل ایران به تعهدات برجامی خود را تایید کرده بود.

خروج آمریکا از برجام به دلایلی بی ارتباط به تعهدات ایران مثل از بین بردن میراث اوباما ، فشار لابی های سعودی و صهیونیستی و ارایه مشاوره های غلط صورت پذیرفت . در عین حال آمریکا تمام تلاش خود برای تغییر نظام سیاسی در ایران با تسلیم حاکمیت از طریق تحریم ها به کار گرفت که عملا هر دو هدف محقق نگردید. در حال حاضر دولت ترامپ چه ساز و کار ماشه را فعال کند چه نکند فرصت باقیمانده برای دولت ترامپ عملا ابتکار عمل را از وی سلب خواهد کرد . از دیگر سو برنامه فشار حداکثری ترامپ ذهن را به این اظهار نظر ریچارد نفیو طراح تحریم ایران در زمان اوباما متبادر می‌کند که بدین مضمون میگوید : اگر اهداف تحریم یک کشور در موعد مقرر حاصل نشود ، نتیجه معکوس به عمل آمده و آن کشور قوی تر از پیش خواهد شد.