تغییر پیش‌نویس، حربه‌ای برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران

به گزارش راهبرد معاصر؛ با انعقاد توافقنامه برجام، اعضای شورای امنیت موافقت کردند که در صورت عدم بازگشت تحریم‌ها به‌واسطه بندهای یازدهم و دوازدهم قطعنامه 2231 ذیل برجام، این نهاد در تاریخ 18 اکتبر سال 2020 (۲۷ مهر ۱۳۹۹) تحریم‌های خود را علیه ممنوعیت خریدوفروش سلاح‌های متعارف و تا سال 2023 تحریم‌های موشکی باقابلیت هسته‌ای را برای ایران لغو نماید.

نزدیک شدن به موعد لغو تحریم و ممنوعیت خریدوفروش سلاح‌های متعارف توسط ایران؛ سبب افزایش تکاپوی دولت آمریکا برای جلوگیری از لغو تحریم تسلیحاتی ایران و اقدام و تلاش این کشور در ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای به‌منظور تمدید تحریم‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران به شورای امنیت گردید. براین اساس اکنون دولت آمریکا پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را البته با تغییراتی مفصل و اساسی نسبت به‌پیش نویس اولیه و پیشین که به مدت طولانی روی آن تمرکز کرده بود، به شورای امنیت ارائه کرده است و اعضای شورای امنیت می‌بایست زمانی را برای رأی دادن به آن مشخص کنند. در صورت اعلام زمان این رأی‌گیری، اعضا تا ۲۴ ساعت فرصت دارند به آن، به‌طور مجازی رأی بدهند و نتیجه این رأی‌گیری نیز در یک نشست عمومی اعلام خواهد شد.

با این حساب سؤال اینجاست که پیش‌نویس اصلاح‌شده چه فرقی با پیش‌نویس پیشین و قبلی دارد و چرا دولت آمریکا پیش‌نویسی قبلی تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که درواقع به مدت طولانی روی آن تمرکز و تبلیغ کرده بود، به‌یک‌باره تغییر داد. سؤال دیگر این است که با توجه به تغییرات صورت گرفته در پیش‌نویس مزبور، چه سرنوشتی پیش روی قطعنامه پیشنهادی اصلاح‌شده آمریکا در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران خواهد بود؟

پیش‌نویس اصلاح‌شده چه فرقی با پیش‌نویس قبلی دارد؟

پیش‌نویس جدید ارائه‌شده آمریکا به شورای امنیت، نسخه تغییریافته پیش‌نویسی است که برای مدت طولانی موردنظر این کشور بوده و قرار براین بود که به‌صورت رسمی در شورای امنیت توزیع گردد، اما پیش از ارائه به شورای امنیت و اصطلاحاً در دقایق آخر بازی، تغییر داده شد.

ظاهراً پیش‌نویس قبلی آمريكا، ۱۵ بند مقدماتی و ۳۵ بند عملیاتی داشت، اما پیش‌نویس كنونى تنها ٢ بند مقدماتى و دو بند عملياتى (مجموعاً چهار پاراگراف) دارد که آمریکا بر اساس آن تنها خواستار تمدید محدودیت فعلی مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت شده است.

در پیش‌نویس اصلاح‌شده با تلطیف در برخی مواضع، آمده است، باوجوداینکه تحریم تسلیحاتی تا ۱۸ اکتبر منقضی می‌شود اما این تحریم‌ها تا زمانی که شورای امنیت تصمیم دیگری بگیرد، تمدید گردد. در پیش‌نویس تغییریافته تأکید شده است که اجرای کامل تحریم تسلیحاتی برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی ضروری است. چنانچه کلی کرفت سفیر آمریکا در سازمان ملل نیز در این خصوص گفته است: «پیش‌نویس جدید دیدگاه‌های شورای امنیت را در نظر می‌گیرد و آنچه را که همه‌ می‌دانند باید انجام شود، انجام می‌دهد. تمدید تحریم تسلیحاتی، جلوی ایران را از خریدوفروش آزادانه سلاح‌‌های متعارف می‌گیر».

درحالی‌که پیش‌نویس اولیه یک سند ۳۵ پاراگرافی شامل یک مقدمه طولانی در متهم کردن ایران به صدور سلاح به گروه‌های شبه‌نظامی شیعه در عراق، سوریه، لبنان و یمن بود و علاوه براین به دنبال تحمیل مجازات‌هایی مانند مصادره دارایی‌ها و منع سفر برای افراد و نهادهای ایرانی ازجمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز بود.

پیش‌نویس چرا تغییر کرد؟

در خصوص چرایی اصلاحات پیش‌نویس در وهله اول شاید بتوان گفت که دولت آمریکا پس از تحلیل و سنجش‌های مختلف، امید چندانی به‌پیش نویس اول نداشته است.

 با توجه به اینکه هر نوع پیش‌نویسی برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران برای تصویب به رأی 9 عضو از پانزده عضو شورای امنیت نیاز دارد، به‌شرط اینکه هیچ‌کدام از پنج عضو دائم شورا یعنی آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا آن را وتو نکنند. لذا احتمال اینکه روسیه و چین به پیش‌نویس رأی مثبت بدهند، بسیار پایین بود.

 از سوی دیگر گفته می‌شود که تروئیکای اروپا (انگلیس، آلمان و فرانسه) نیز موافقت قطعی خود را با تمامی بندهای قطعنامه پیشنهادی اعلام نکرده بود و ماه‌ها در تلاش بوده تا دولت آمریکا را قانع کنند تا با تعدیل پیش‌نویس علیه ایران، تمدید تحریم تسلیحاتی ایران شکل قابل‌قبول‌تری برای سایر اعضای شورای امنیت داشته باشد.

براین اساس، تغییر و تعدیل پیش‌نویس باهدف همراه کردن و ترغیب سایر اعضای شورای امنیت به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران و نیز به انزوا کشاندن دیدگاه و مواضع روسیه و چین به خاطر مخالفتشان با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، مدنظر بوده است.

سرنوشت پیش‌نویس اصلاح‌شده چه خواهد بود؟

علیرغم تغییرات ایجادشده در پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی، ازآنجاکه پیش‌نویس جدید در ماهیت و هدف مشابه پیش‌نویس قبلی است، لذا به نظر می‌رسد که برخی اعضای شورای امنیت ازجمله اعضای اصلی نظیر روسیه و چین که از حق وتوی قطعنامه‌های سازمان ملل برخوردار هستند و تاکنون با طرح آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نیز مخالف بوده‌اند، آن را رد یا وتو کنند.

لذا پیش‌بینی می‌شود سرنوشت طرح تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، ناموفق باشد و شورای امنیت این پیش‌نویس دولت آمریکا را علی‌رغم تلاش‌ها طولانی و بسیار، رد نماید.

در این میان اگر پیش‌نویس قطعنامه جدید آمریکا بتواند دست‌کم ۹ رأی مثبت از ۱۵ رأی کشورهای عضو را کسب کند که البته بعید به نظر می‌رسد چراکه برخی از تحلیلگران معتقدند که این پیش‌نویس اصلاح‌شده نیز نمی‌تواند در مرحله نخست ۹ رأی اولیه را کسب کند.

بااین‌حال حتی اگر پیش‌نویس، آرای مثبت کافی را به دست آورد، با وتوی چین و روسیه مواجه خواهد شد، موضوعی که البته دولت ایالات‌متحده نیز پیش‌بینی وقوع آن را دارد، به همین دلیل پمپئو وزیر خارجه این کشور تهدید کرده است که اگر قطعنامه پیشنهادی آمریکا با وتوی روسیه و چین مواجه شود، آنگاه آمریکا ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ و ابزار مکانیسم ماشه، این حق را دارد که تحریم‌های شورای امنیت را بازگرداند.