چرا آمریکا به دنبال احیای مجدد داعش است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب الله لبنان شامگاه سه‌شنبه 8 مهرماه که پیرامون آخرین تحولات لبنان و منطقه سخنرانی می‌کرد گفت: «حدود یک ماه قبل اعلام کردم که علمیاتی برای احیای دوباره داعش در سوریه، عراق، لبنان وجود دارد و برخی به سخنان من واکنش منفی نشان دادند. پس از ترور شهیدان «حاج قاسم سلیمانی» و «ابومهدی المهندس»، و نیز درخواست ملت عراق برای خروج آمریکا از این کشور، آمریکا در تلاش برای احیای گروه تروریستی داعش در عراق، سوریه و لبنان است.» حال این پرسش به ذهن متبادر می‌گردد که هدف آمریکا از احیای داعش چیست؟ و احیای مجدد داعش در منطقه چه سود و منفعتی برای ایالات متحده خواهد داشت؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها در ابتدا به اقدامات و تحرکات اخیر داعش در منطقه و سپس به نقش‌آفرینی آمریکا در شکل‌گیری داعش و هدف آن از احیای مجدد این گروه تروریستی پرداخته می‌شود.

تحرکات اخیر داعش در منطقه

اخیراً گمانه‌زنی‌های متعددی از سوی مقامات سیاسی عراق و مسئولان سازمان‌های بین‌المللی پیرامون ظهور مجدد داعش مطرح شده است. فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق 19 سپتامبر (29 شهریور) هشدار داد که داعش در عراق در حال تجدید قوا است. وی پیش‌تر در گفت‌وگو با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته بود: «فعالیت تروریست‌های داعش همچنان در مناطق مختلف عراق ادامه دارد و این گروه تلاش می‌کند خود را در سوریه و عراق بازسازی کند.» ولادیمیر ورونکوف، مسئول مبارزه با تروریسم در سازمان ملل متحد نیز در 25 اوت (4 شهریور) گفت «عناصر گروه تروریستی داعش با آزادی بین عراق و سوریه حرکت می‌کنند و تأکید کرد داعش در عراق و سوریه فعالیت دارد و نیروهای خود را سامان داده است.»

تحرکات و اقدامات تروریستی داعش در ماه‌های اوت و سپتامبر نیز مؤید این اظهارات است. عراق در ماه اوت 2020 شاهد 100 مورد حمله تروریستی داعش بوده است. با این حساب، آمار حملات تروریستی داعش در عراق در مقایسه با ماه ژوئیه شاهد رشد 25 درصدی بوده است.

در سوریه نیز اخیراً منابع سوری از افزایش تحرکات عناصر داعش علیه ارتش سوریه در برخی مناطق این کشور خبر داده و اعلام کردند که نیروهای داعش‌ به مواضع ارتش سوریه در منطقه الروضه در شرق عقیربات در حومه شرقی حماه یورش بردند. پیش‌تر گروه دیده‌بان حقوق بشر سوری وابسته به مخالفان سوری که مقر آن در لندن قرار دارد از نبرد سنگینی که میان ارتش سوریه با داعش در مثلث حماه – حلب - رقه جریان دارد، خبر داده بود. اخیراً نیز رسانه‌ها از اقدام عناصر داعش در یورش به شهرداری شهر الطیانه در حومه شرقی دیرالزور خبر دادند و اعلام کردند: عناصر داعشی با یورش به ساختمان شهرداری الطیانه در حومه شرقی دیرالزور، همه کارکنان آن را در یکجا جمع کردند و سپس شهردار را در مقابل دیدگان کارکنان اعدام کردند.

هفته گذشته نیز ارتش لبنان با گروه مسلح مرتبط با داعش در منطقه الفرض در وادی خالد در شمال این کشور درگیر شد که در نهایت که نیروهای امنیتی موفق شدند عناصر این گروه تروریستی را محاصره کنند.

نقش آمریکا در شکل‌گیری و قدرت‌یابی داعش

طرح ایجاد «داعش» به عنوان ابزار اصلی پیاده‌سازی پروژه «خلافت»، ایده مؤسسه آمریکایی «راند کورپوریشن» بوده است. در سال ٢٠٠٦، بخشی از این طرح آشكارا در رسانه‌ها منتشر شد و در سال ٢٠٠٩ جزئیات بیشتری از آن توسط نویسندگان آمریکایی تشریح گردید. در همان آغاز این طرح در سال ٢٠١٣، بلافاصله چنین حس شد كه گویی قبلاً نیز چنین چیزی مشاهده شده بود و این حس آشناپنداری به تدریج در حال تقویت شدن است.

چامسکی، کارشناس برجسته مسائل سیاسی می‌گوید: سیاست‌های آمریکا در عراق به شکل‌گیری گروه تروریستی «داعش» منجر شده است. وی بر این نظر است که سیاست‌های جنگ‌طلبانه آمریکا و تحریم‌های این کشور در عراق با ایجاد بی‌ثباتی در جامعه مدنی آن موجب تشکیل تفرقه‌های قومی و ایجاد گروه تروریستی داعش شده است.

چامسکی بر این نظر است كه اشغال ده‌ساله خاك عراق ازسوی نیروهای آمریكایی و انگلیسی، منشأ اصلی پیدایش گروه تروریستی داعش در این كشور بوده است. حمله و اشغال عراق توسط نیروهای آمریكایی و انگلیسی در سال 2003 كه منجربه ازهم‌پاشیدگی شالوده‌های اجتماعی در این كشور شد، درواقع اولین شعله‌های اختلافات فرقه‌ای را به‌وجود آورد. همین اختلافات فرقه‌ای، به‌تدریج زمینه را برای شكل‌گیری گرایش‌های افراطی درمیان مسلمانان سنی عراق فراهم آورد و درنهایت، به پیدایش گروه تروریستی داعش منتهی شد.

ایگور پانکراتنکو، ایران‌شناس روس، معتقد است، داعش برای دو منظور مهم توسط نظامیان آمریکا شکل گرفته است: نخست، تجزیه عراق به سه قسمت؛ و دیگری، وارد کردن ضربه به سوریه و سرنگون کردن بشار اسد به بهانه و تحت پوشش مبارزه با گروه تروریستی جدید.

به‌طور کلی، اهداف آمریکا از هم‌سویی با داعش، تشدید اختلافات میان کشورها و تبدیل اختلافات سیاسی به اختلافات ایدئولوژیک، به‌منظور تضعیف و مهار قدرت ایران و هم‌پیمانان منطقه‌ای آن و ایجاد هرج‌ومرج در کشورهای محور مقاومت درجهت خدمت به منافع رژیم صهیونیستی ازجمله ایجاد امنیت پایدار و توجه‌زدایی از آن است.

منافع آمریکا از احیای داعش در منطقه

پاسخ به این پرسش‌ که منافع آمریکا از احیای داعش چیست را می‌توان در نظریه «آشوب سازنده» یا «هرج و مرج خلاق» یافت. «آشوب سازنده» راهبردی است که طی آن آمریکا در کشورهایی که کارکردهای متضاد با اهداف و منافع آن دارند، ورود پیدا کرده و از طریق خلق آشوب سازنده که با ابزارهای گوناگون رسانه‌ای و بکارگیری بازیگران مختلف داخلی و خارجی همراه است، منافع و اهداف خود را به‌ دست می‌آورد. راهبرد آشوب سازنده از دوره بوش پسر و از سوی کاندولیزا رایس وزیر خارجه سابق آمریکا، به منظور اجرای طرح «خاورمیانه بزرگ» مطرح شد. این پروژه، که سال‌ها در مرحله طراحی و برنامه‌ریزی قرار داشت، عبارتند از: ایجاد هلالی از بی‌ثباتی، هرج و مرج و ناآرامی که از لبنان، فلسطین و سوریه آغاز شده و تا عراق، ایران و مرزهای افغانستان ادامه خواهد داشت؛ منطقه‌ای که «هلال شیعی» یا «محور مقاومت» نام‌گذاری شده است.

نیروهای آمریکایی که در سال ۲۰۱۱ به علت شکست و ناکامی‌های مکرر در برابر نیروهای مقاومت عراق، مجبور به ترک خاک عراق شده بودند در سال ۲۰۱۴ به بهانه مبارزه با داعش که آمریکا و متحدان منطقه‌اش نقش مهمی در شکل‌گیری آن داشتند در صدر یک ائتلاف به اصطلاح بین‌المللی بار دیگر وارد این کشور شدند و با تأسیس پایگاه‌های متعدد در عراق مستقر شدند. اما در پی شهادت سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس که با دستور مستقیم «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا صورت گرفت، پارلمان عراق طرح خروج نیروهای خارجی از خاک این کشور را تصویب کرد. در همین راستا، یحیی رسول سخنگوی فرمانده کل نیروهای مسلح عراق با تاکید بر ادامه همکاری‌های اطلاعاتی با سوریه جهت مبارزه با داعش گفت ما در جنگ با داعش نیازی به نیروی خارجی نداریم.

در حقیقت پس شکست سرزمینی داعش در عراق و سوریه، دیگر حضور نیروهای آمریکایی در منطقه قابل توجیه نیست. به همین دلیل از ابتدای سال 2019 واشنگتن در راستای توجیه حضور خود و تأسیس پایگاه‌های جدید در عراق و ایجاد ممانعت در تصویب قانون الزام خروج بیگانگان از عراق در پارلمان به برجسته‌سازی تحرکات داعش و خطرات ظهور مجدد آن پرداخته است. زیرا قدرت یافتن و احیای مجدد داعش در عراق و منطقه، بهانه حضور نیروهای آمریکایی را فراهم می‌سازد.

در همین راستا اخیرا ژنرال جوزف دانفورد، رئیس سابق ستاد مشترک ارتش آمریکا، گفته است که عراق همچنان نیازمند کمک برای جلوگیری از بازگشت داعش است. وی افزود که سران سیاسی عراق خواستار بازگشت تروریسم به کشورشان نیستند و برای همین از «شرکای آمریکایی و ائتلاف» خواسته‌اند که در عراق باشند. ژنرال دانفورد افزود که متناسب با مرحله جدید تغییراتی در استراتژی‌ها پیش آمده است که لازمه این تلاش‌ها مشارکت طولانی مدت با عراق است.

در حالی که آمریکا مدعی مبارزه با تروریسم است در پشت صحنه و حتی به صورت آشکارا از گروه تروریستی داعش حمایت می‌کند. برخی از جریان‌های سیاسی در عراق اعلام کرده‌اند که آمریکا در تلاش برای انتقال عناصر داعش از سوریه به عراق است. محمد البلداوی، نماینده ائتلاف البناء در پارلمان عراق هشدار داد که آمریکا در پی فراری دادن تروریست‌های زندانی است تا از این طریق داعش را مجددا احیا کند. راجح العیساوی، نماینده استان الانبار در پارلمان عراق نیز تأکید کرد که اظهارات آمریکایی‌ها درخصوص احتمال بازگشت داعش بیانگر طرح بین‌المللی جدید برای هدف قرار دادن این استان است. برخی از منابع پارلمانی عراق تاکید کردند: بالگردهایی ناشناخته در مراکزی که تروریست‌های داعش در عراق حضور دارند، فرود آمده‌اند. جاسم الجباره، عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق در این زمینه گفت: عملیات فرود توسط هواپیماهای مسافربری و عملیات دیگر یعنی انتقال تجهیزات و اسلحه به مناطق داعش را می‌توان با چشم غیر مسلح اما بدون مشخص شدن هویت آنها دید.

محمد مهدی البیاتی، از سران سازمان بدر عراق نیز ضمن هشدار درباره تحرکات خارجی برای احیای داعش در عراق گفت: آمریکا برای فعال‌سازی هسته‌های پنهان داعش در عراق تلاش می‌کند و درحال تسهیل روند بازگشت تروریست‌های داعش از سوریه به عراق است.

به خصوص که با آزادسازی شهر موصل و پایان خلافت ادعایی داعش، بسیاری از نیروهای داعش در قالب هسته‌های خاموش در سه استان‌ موسوم به مثلث مرگ شامل کرکوک، دیالی و صلاح الدین که شرایط مناسب جغرافیایی برای مانور دارند، مخفی شده و در یک سال گذشته دست به عملیات‌های تروریستی در قالب گروه‌های چند نفره زده‌اند. کمیت و دقت بالای این عملیات‌ها نیز نشان از حمایت اطلاعاتی از این گروه دارد؛ به خصوص که داعش در یک ماه گذشته موفق شده است تلفات نیرو‌های امنیتی و حشد الشعبی را بالا ببرد که از جمله این افراد می‌توان به حسین المیاجی، از فرماندهان حشدالشعبی، سرهنگ هشام محمد، فرمانده هنگ مبارزه با تروریسم استان صلاح الدین و سرهنگ احمد عبدالواحد اللامی، فرمانده لشکر 29 ارتش عراق اشاره کرد.

نتیجه‌گیری

به رغم شکست سرزمینی، در صورتی که شرایط ظهور داعش در سال 2013 همانند خلأ امنیتی، تشدید اختلافات سیاسی و حمایت بازیگران خارجی وجود داشته باشد، احیای مجدد داعش و قدرت‌گیری آن دور از ذهن نیست. به عنوان مثال حمایت آمریکا از داعش می‌تواند در قدرت‌گیری مجدد این گروه تروریستی نقش داشته باشد. به خصوص که احیای داعش می‌تواند حضور نیروهای آمریکایی در عراق و منطقه را توجیه کند.

در پایان این نکته لازم به ذکر است که ظهور مجدد داعش و قدرت گرفتن آن در منطقه نه تنها برای این کشورها تهدید است بلکه تهدیدی علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود؛ زیرا ایران د‌ر سال‌های گذشته بیشترین نقش را د‌ر کمک به د‌ولت و ملت عراق و سوریه د‌ر مبارزه با گروه تروریستی د‌اعش د‌اشته است.