واکنش افکار عمومی جهان عرب به عادی‌سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی

به گزارش راهبرد معاصر؛ از زمان آغاز دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، هدف نخست واشنگتن تحمیل رژیم صهیونیستی در منطقه به عنوان شریک صلح برای کشورهای عربی بوده است. از جمله ‌شرط‌های اصلی ترامپ برای کمک به رژیم‌های عربی نیز برقراری روابط و مناسبات گسترده با تل‌آویو است. علاوه بر ترامپ، حلقه پیرامونی وی یعنی مایک پومپئو، جان بولتون و جرد کوشنر از حامیان اصلی عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی هستند. دعوت واشنگتن از بنیامین نتانیاهو برای حضور در کنفرانس ورشو که وزیران خارجه عربستان، بحرین، امارات و چند کشور عربی دیگر در آن حضور داشتند نیز با هدف عادی‌‌سازی مناسبات رژیم صهیونیستی با دولت‌های عربی صورت پذیرفت.

سران عرب و عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی؛ تناقض در گفتار و رفتار

کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی، بحرین و امارات به گسترش روابط با رژیم صهیونیستی علاقه‌مند هستند، اما به دلیل حساسیت افکار عمومی جهان عرب و شهروندان خود از برقراری روابط دیپلماتیک و رسمی با تل‌آویو و علنی کردن آن هراس دارند.

به همین دلیل طی ماه‌های اخیر شاهد تناقض در گفتار و عمل سران و مقامات جهان عرب بوده‌ایم. به عنوان مثال شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس مرکز تحقیقات و مطالعات اسلامی ملک فیصل و رئیس سابق سازمان اطلاعات که پیشتر با زیپی لیونی، وزیر خارجه سابق رژیم صهیونیستی دیدار کرده بود در مناظره علنی با یعقوب عمیدور، مشاور سابق امنیت داخلی نتانیاهو، که در موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن برگزار شد در راستای حساسیت‌زدایی و القای سودمندی عادی‌سازی روابط در اظهاراتی گفت: «اسرائیل با جهان عرب صلح دارد و من معتقدم که می‌توانیم با هر چالشی مقابله کنیم. طرح صلح عربی که از سوی عربستان در سال ۲۰۰۲ ارائه شد، بهترین معادله برای برقراری صلح میان اسرائیل و جهان عرب است. من همواره می‌گویم که با عقل اعراب و پول یهود می‌توان به پیشرفت خوبی رسید. شما فکر کنید که اگر این دو را در کنار هم داشتیم، می‌توانستیم در زمینه‌های علمی و تکنولوژی و مسائل انسانی و امور دیگر به چه جای خوبی برسیم.»

اما ترکی الفیصل بعد از شکل‌گیری اعتراضات مردمی در کشورهای جهان عرب به دلیل دیدار سران عرب با نتانیاهو در نشست ورشو گفت که «عربستان سعودی هر گونه ایده‌ای پیرامون همکاری با اسرائیل را رد می کند و هیچ تغییری در مواضع ریاض در قبال مسئله فلسطین صورت نگرفته است.» این در حالی است که ایدی کوهن کارشناس صهیونیستی 9 مارس 2019 در توئیتی نوشت: «ریما دختر بندر بن سلطان، سفیر جدید عربستان در آمریکا می‌گوید هر چه از عربستان می‌خواهید بردارید اما آن را علنی نکنید (ما را مفتضح نکنید) و روابط عربستان و اسرائیل را نیز سری نگه دارید.»

یکی از مواردی که حاکی از نزدیکی دیدگاه‌های و آراء برخی از کشورهای عربی به رژیم صهیونیستی بود، نشست ورشو است. در راستای تسریع عادی‌سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی، نتانیاهو در حاشیه نشست ورشو با یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان دیدار کرد. نتانیاهو در اظهاراتی در شبکه‌های اجتماعی تصریح کرد، این دیدار راه را در مقابل قدرت‌های بسیار دیگری فراهم می‌کند تا برای انجام آنچه که شما انجام دادید، ترتیب اثر دهند، یعنی تأکید بر گذشته را رها کنند و به سمت آینده بروند.

تارنمای «المنار» نیز نوشت، عادل الجبیر با نتانیاهو دیدار کرد و گفت، تحقق ثبات در منطقه بدون سازش میان کشورهای عربی و تل آویو غیرممکن است اما ایران مانع این کار می شود. در راستای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات از «حق اسرائیل برای دفاع از خود» گفته است و «خالد بن احمد» وزیر امور خارجه بحرین تأکید کرد که «رویارویی با تهدید ایران از مسئله فلسطین مهم‌تر است.» تارنمای اسرائیل بالعربیه نیز در این خصوص نوشت، خالد الیمانی وزیر خارجه یمن در مراسم افتتاحیه نشست ورشو کنار نتانیاهو نشست. خبرگزاری آناتولی ترکیه نیز نوشت، در نشست ورشو میکروفن مقابل نتانیاهو دچار مشکل شده بود و الیمانی میکروفن مقابل خود را به او داد. این خبرگزاری به نقل از «جیسون گرینبلات» دستیار رئیس جمهوری آمریکا نوشت، نتانیاهو با لبخند این اقدام را در چارچوب همکاری‌های جدید میان اسرائیل و یمن دانست.

مسأله دیگری که توجه بسیاری از رسانه‌ها را در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی به خود جلب کرد، حمایت علنی سران شماری از کشورها از رژیم صهیونیستی در جریان نشست اتحادیه پارلمان‌های عربی بود. ماجرا از آنجا آغاز شد که در روز پایانی نشست، بیانیه پایانی برای امضا میان اعضای شرکت کننده توزیع شد و در این هنگام صدای اعتراض نمایندگان مصر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی بلند شد. آ‌نها به یکی از بندهای درج شده در بیانیه پایانی نشست به شدت معترض بودند و صراحتا خواستار حذف آن شدند. آن بند چیزی نبود جز «لزوم عدم عادی‌سازی روابط با تل‌آویو»

موضع کشورهای عربستان، امارات و مصر که به صورت علنی اعلام شد و بازتاب گسترده‌ای نیز در محافل رسانه‌ای داشت، موجی از تنش را در نشست سران عرب حاکم کرد، به گونه‌ای که نمایندگان دیگر کشورها وارد مسأله شده تا پاسخ قاطعانه‌ای به حامیان رژیم صهیونیستی دهند. رئیس پارلمان اردن صراحتا خطاب به کشورهای مذکور اعلام کرد که اتحادیه پارلمان‌های عربی جای تصمیم‌گیری بر اساس منافع کشورها نیست و باید از رهگذر آن، خواسته‌های ملت‌ها منعکس شود. این موضع از سوی اردن و متعاقبا حمایت از آن توسط نمایندگان سوریه، لبنان، کویت موجب شد تا تلاش‌ها برای حذف بند «عدم عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی» از بیانیه پایانی نشست، ناکام بماند.

واکنش جهان عرب به عادی‌سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی

حضور برخی از کشورهای عربی در نشست ورشو و انتشار تصاویر این نشست بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی در کشورهای عربی داشت. در یکی از تصاویر منتشر شده از این نشست، خالد الیمانی، وزیر خارجه دولت مستعفی یمن مشاهده می‌شود که کنار نخست وزیر رژیم صهیونیستی نشسته بود. مخالفت افکار عمومی جهان عرب و انتقاد شدید مردم در شبکه های اجتماعی به حدی بود که باعث شد الیمانی واکنش نشان دهد و در صفحه رسمی خود در توییتر ادعا کند، نشستن او کنار نتانیاهو یک اشتباه پروتکلی بود و او و عبدربه منصور هادی، رئیس جمهوری مستعفی یمن از فلسطین حمایت می کنند.

البته ابراز دوستی سران کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی در نشست ورشو با مخالفت افکار عمومی مواجه شده است به حدی که برخی کشورها به اقدامات قهری برای مقابله با برخی فعالان مخالف عادی سازی مبادرت ورزیده اند به عنوان مثال معاذ حامد مسئول بخش غرب آسیا و شمال آفریقا در سازمان بین‌المللی «اسکای لاین» اعلام کرد که دستگاه امنیت داخلی عمان تعداد از فعالان شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک و توئیتر را که با عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی مخالفت کرده بودند، را بازداشت و بدون محاکمه زندانی کرده است.

خالد الجارالله، معاون وزیر خارجه کویت نیز در راستای جلوگیری از تحریک افکار عمومی شهروندان خود گفت کسانی که عکس دسته‌جمعی در کنفرانس ورشو را به تغییر در موضع استوار و مخالف کویت برای عادی‌سازی روابط تعبیر می‌­کنند، ‌در توهم هستند. وی با تأکید بر عدم تغییر موضع این کشور در قبال عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی اعلام کرد که کویت آخرین کشوری خواهد بود که پس از تحقق راه حل عادلانه و جامع برای موضوع فلسطین، با اسرائیل رابطه برقرار می‌­کند.

ابراز دوستی سران برخی کشورهای عربی با صهیونیست ها علاوه بر خشم مردم در کشورهای اسلامی، واکنش تند فلسطینی‌ها را نیز به دنبال داشت. جنبش جهاد اسلامی پنجشنبه شب در بیانیه ای ضمن محکوم کردن دیدارها و مصافحه آشکار و پنهانی با سران دشمن و به ویژه بنیامین نتانیاهو تاکید کرد، این نشست لکه ننگی بر پیشانی مشتاقان عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی بود.

صائب عریقات، دبیر کمیته اجرایی سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) گفت، عادی سازی روابط برخی از کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی خیانت به آرمان ملت فلسطین است. عریقات گفت آمریکا، کشورهای عربی را در ورشو گردهم جمع کرد تا به اسم مقابله با خطر ایران بگوید که خواهان صلح است، در حالیکه که ریشه افراط‌گری و خشونت در منطقه، رژیم صهیونیستی است. عریقات با انتقاد از حضور کشورهای عرب در نشست ورشو تصریح کرد، پنهان کردن حقایق محکوم به شکست است.

در بحرین نیز فراکسیونی متشکل از یازده نماینده پارلمان با انتشار بیانیه ای اعتراض شدید خود را به مشارکت بحرین در کنفرانس ورشو که نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز در آن حضور داشت، اعلام کردند. این نمایندگان اعلام کردند از همه ابزارهای قانونی برای مخالفت با انواع عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی استفاده خواهد کرد. علمای بحرین نیز با صدور بیانیه‌ای با انتقاد از مشارکت خالد بن احمد، وزیر خارجه این کشور و دیگر کشورهای عربی در نشست ورشو اعلام کردند، ائتلاف با رژیم صهیونیستی که بلاد مسلمانان را اشغال کرده و علاوه بر هتک حرمت اماکن مقدس، زنان و کودکان را قتل‌عام می‌کند یک خیانت بزرگ محسوب می‌شود.

سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله لبنان گفت: در ورشو جمع می شوند تا از نتانیاهو حمایت کنند و ایران را به محاصره درآورند و محور مقاومت را هدف قرار دهند و این ما را نمی ترساند. امروز وضع ما به مراتب بهتر از قبل است و این نشست هدف اولش آرمان فلسطین است. اهداف حقیقی نشست ورشو محو آرمان فلسطین و رفتن به سوی عادی سازی روابط و تحرک ضد ایران و مقاومت است. دبیر کل حزب الله لبنان بیان کرد: هدف برپایی نشست ورشو حرکت به سوی عادی سازی بدون توجه به فلسطین بود. هدف علنی کردن عادی سازی بود.

شهروندان یمنی نیز تظاهرات گسترده‌ای را در استان‌های صنعاء، صعده و حدیده علیه عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی و نحوه تعامل مقامات کشورهای عربی در جریان کنفرانس ورشو با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی برگزار کردند. در همین راستا، ضیف الله الشامی، سخنگوی دولت نجات ملی یمن گفت: این حضور پرشور و تعداد جمعیت بیانگر یمن است که امروز در پاسخ به عادی سازی روابط برخی از کشورهای عربی در جریان کنفرانس ورشو با رژیم اشغالگر به خیابان‌های صنعاء و دیگر استان‌ها آمده‌اند.

نتایج نظرسنجی اندیشکده‌های عربی و غربی پیرامون عادی‌سازی

جدیدترین گزارش نظرسنجی افکار عمومی جهان عرب که در سال 2018 توسط «مرکز عربی پژوهش‌ها و مطالعات سیاسی» صورت گرفته است نشان می‌دهد که اعتقاد به فراملی و عربی بودن مسئله فلسطین نسبت به نظرسنجی‌ سال 2016 افزایش یافته است. علاوه بر آن 92 درصد افکار عمومی کشورهای مورد بررسی در جهان عرب، رژیم صهیونیستی را تهدیدی برای امنیت و استقرار منطقه دانسته‌اند و تنها 3 درصد با این نظر مخالف بوده‌اند. این آمار نشان‌دهنده افزایش کمی، نسبت به نتایج سال‌های گذشته و بیانگر این است که رژیم صهیونیستی همواره مقام اول تهدید را برای جهان عرب حفظ کرده است.

علاوه بر آن در این گزارش به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی، با مخالفتی جدی و سراسری در جهان عرب روبه‌رو بوده است. در واقع نسبت 87 درصد مخالف در برابر تنها 8 درصد موافق در میان پاسخگویان، نشان‌دهنده این واقعیت و تأییدکننده صحت دیگر مواضع اعلام شده در این نظرسنجی درباره فراملی دانستن مسئله فلسطین و مخالفت با معاهده‌های صلح امضا شده با رژیم صهیونیستی است.

نتایج نظرسنجی «اندیشکده واشنگتن» حکایت از آن دارد که 85 درصد شهروندان کویت مخالف عادی‌سازی روابط با رژیم اشغالگر قدس هستند. جامعه آماری این نظرسنجی که در پایان ماه نوامبر 2018 انجام گرفت، به صورت چهره به چهره و تصادفی از میان هزار شهروند کویتی انتخاب شدند.

 به نوشته وبگاه میدل ایست مانیتور، علاوه بر حمایت گسترده کویتی‌ها از عدم برقراری روابط با تل آویو، 52 درصد شرکت کنندگان در نظرسنجی اندیشکده مذکور حمایت خود را از «نیروی مقاومت حماس» بیان کردند. به نوشته این وبگاه، 63 درصد اهالی کویت همچنین در رابطه با طرح پیشنهادی آمریکا در زمینه مذاکرات فلسطین با رژیم صهیونیستی گفته‌اند که کشورهای عربی باید در این مذاکرات حاضر باشند.

نتایج این نظرسنجی در شرایطی مطرح شده که پیش از این برخی سران کشورهای عربی از جمله در عربستان و امارات اقداماتی را در راستای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی دنبال کرده‌اند. این اقدامات تا کنون بصورت رسمی تائید نشده، هرچند از سوی مقامات سعودی و یا اماراتی نیز تکذیب نشده است.

نتیجه‌گیری

عربستان سعودی، بحرین و امارات به گسترش روابط با رژیم صهیونیستی علاقه‌مند هستند، اما به دلیل حساسیت افکار عمومی جهان عرب و شهروندان خود از برقراری روابط دیپلماتیک و رسمی با تل‌آویو و علنی کردن آن هراس دارند؛ لذا این احتمال وجود دارد که در ماه‌های آتی محورهایی همانند: مشروع جلوه دادن موجودیت رژیم صهیونیستی در منطقه، تلاش برای تلطیف چهره رژیم صهیونیستی و تخریب چهره ایران و القای نقش برجسته تل‌آویو در شکل‌گیری ثبات و امنیت در منطقه از طریق همسویی با کشورهای عربی جهت مقابله با ایران از سوی این کمپین و رسانه‌های عربی مطرح شوند. به هر روی شکل‌گیری روابط رسمی بین کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی به ضرر منافع ملی ایران است و موجب ایجاد انشقاق در جهان اسلام و تغییر الگوهای دوستی و دشمنی در منطقه می‌گردد. از این‌رو جمهوری اسلامی ایران می‌بایست مانع از عادی‌سازی روابط و شکل‌گیری این اتحاد شود.