«کجا تحریم را بی‌اثر کردیم؟»/ چطور ایران تنها تولیدکننده ریل پیشرفته در خاورمیانه شد؟

به گزارش راهبرد معاصر، 28 آبان سال 98 جلسه مهمی با حضور 2500 نفر از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی در حضور امام خامنه‌‌ای برگزار گردید که نکات مهمی در باب تحریم و تولید در آن جلسه از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد.

شاه‌بیت سخنان رهبری در آن جلسه از این قرار بود که "این تحریم فعلاً خواهد بود؛ این‌که کسی امید ببندد به اینکه حالا یک سال دیگر، دو سال دیگر این تحریم تمام می‌شود، خیال باطل است، این تحریم حالاحالاها هست،کار اساسی مصون‌سازی اقتصاد کشور از آسیب دیدن از تحریم است، باید کاری کرد که ما در مقابل تحریم آسیب‌پذیر نباشیم. تولید بایستی در کشور پیشرفت پیدا کند؛ علاج کار این است. اگر توانستیم با تکیه‌ی بر توان داخلی، تحریم را بی‌اثر بکنیم، آن عامل تحریم‌کننده هم از تحریم دست برمی‌دارد؛ یعنی او هم وقتی فهمید تحریم فایده‌ای ندارد، از تحریم دست برمی‌دارد."

حال که یک سال از آن جلسه مهم می‌گذرد و اقتصاد کشور درگیر تحولات گسترده شده است، گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم در پی آن آمده است که در راستای امیدافزایی، نمونه‌های موفق در کشور را که اتفاق افتاده و تحریم را بی‌اثر کرده است، بازگو نماید.

در این بخش به شکست تحریم در صنعت تولید ریل ملی می‌پردازیم.

ماجرای تولید ریل ملی یا همان UIC60 با استاندارد 60E1 سرنوشتی در حد هفت خوان رستم را از سر گذرانده است. سال 87 یعنی حدود 12 سال قبل کارخانه ذوب‌آهن اصفهان با توجه به نیاز کشور و با توجه به سابقه تولید ریل U33 برنامه‌ریزی برای تولید پیشرفته UIC60 را آغاز کرده بود. اما در میانه راه به‌دلیل عدم اعتماد به تولید داخلی از سوی برخی مدیران وقت دولتی شرایطی به وجود آمد تا واردات همچنان اولویت اول برای احداث، تعمیر و نگهداری خطوط ریلی باشد. در دولت‌های نهم و دهم هم تولید ریل ملی با موانعی مواجه شد که با روی کار آمدن دولت یازدهم به‌واسطه سراب برجام تداوم یافت.

گرچه در حرف دولتی‌ها همواره از تولید ریل پیشرفته UIC60 حمایت می‌کردند اما در عمل نشانی از این حمایت به‌خصوص نزد وزیر سابق راه و شهرسازی و مدیران وقت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران دیده نمی‌شد.

* مقاومت 10ساله برخی دولتمردان در برابر تولید ریل ملی

نمونه بارز این اتفاق نیز آبان‌ماه سال 93 بود که امیدها برای تولید ریل UIC60 را کمرنگ کرد. اوایل ماه مورد اشاره شورای اقتصاد با درخواست وزارت راه و شهرسازی برای خرید 1000 میلیارد تومان ریل هندی موافقت کرد که بر اساس آن 22 میلیارد روپیه جهت خرید 250 هزار تن ریل از هند تخصیص یافت.

پیش‌ از این اقدام دولت اول روحانی، عباس نظری مدیرکل وقت امور بین‌الملل راه‌آهن هم با اشاره به مذاکره با هندی‌ها برای خرید 200 هزار تن ریل گفته بود:‌ برای خرید این میزان ریل از خط اعتباری استفاده خواهد شد.

وی تصریح کرده بود: با توجه به مذاکرات قبلی با طرف‌های هندی قرار بر این شده جهت پیگیری کار هرکدام از شرکت‌های هندی به‌صورت جداگانه به ایران سفر کنند، به‌عنوان مثال شرکت ایرکن برای ساخت راه‌آهن چابهار به زاهدان به ایران سفر می‌کند، همچنین معاون بازرگانی شرکت STC به ایران می‌آید که عمده بحث آن فروش ریل به کشورمان است.

وی با بیان این‌که این میزان ریل پایین‌تر از قیمتی است که تا به حال خریداری شده است، گفته بود:‌ منابع مورد نیاز برای خرید این میزان ریل به‌صورت فاینانس است. بانک مرکزی باید قرارداد خط اعتباری را امضا کند تا بر اساس آن راه‌آهن بتواند از محل این خط اعتباری از هندی‌ها ریل یا تجهیزات ریلی خریداری کند.

* بی‌توجهی ذوب‌آهن به تلاش همه‌جانبه دولت برای واردات ریل

برخی وزرای دولت اول روحانی با تفکرات غربگرایانه از هر کاری برای واردات ریل فروگذار نبودند که این طرز فکر پس از برجام گسترده‌تر شد و مصائب متعددی را برای زیرساخت‌های مورد نیاز مردم به وجود آورد، با این حال مسئولان ذوب‌آهن اصفهان همچنان به‌دنبال فراهم کردن زیرساخت‌های تولید ریل بودند.

بهار سال 93 مهدی نصر یکی از مدیران وقت کارخانه ذوب‌آهن گفته بود: در جلسات فنی در کارخانه اصفهان با تیم کارشناسان آلمانی، جانمایی تجهیزات کارگاه ریل نورد 650 نهایی شد و گراف زمان‌بندی پروژه جهت تولید ریل ملی در حداقل زمان ممکن مورد بازبینی دقیق قرار گرفت.

وی اضافه کرد: در این جلسات فعالیت‌های مهندسی پروژه و اقدامات اصلاحی در خط تولید نورد سنگین شرکت (نورد 650) جهت تولید ریل بر اساس استانداردهای معتبر بین‌المللی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت تا در راستای بومی‌سازی و اهداف اقتصاد مقاومتی نیز گام برداشته شود.

وی تصریح کرده بود: در این مذاکرات فشرده فنی مقرر شد با تسریع در انتخاب پیمانکاران داخل و افزایش سرعت پیشرفت پروژه، تولید ریل در حداقل زمان ممکن صورت گیرد.

به گزارش تسنیم، نیمه دوم سال 94 خبری اما از تولید ریل ملی (UIC60) نشد که دلیل عمده آن کمبود منابع مالی و برخی مشکلات فنی اعلام می‌شد. طی سال‌های 95، 96 و 97 نیز هر از چند گاهی اخباری در خصوص ورود قریب‌الوقوع ریل ملی به توسعه زیرساخت‌های ریلی منتشر می‌شد اما در عمل باز هم خبری از ورود این نوع ریل تولید داخل به پروژه‌ها نبود.

تمام این اتفاقات در حالی روی می‌داد که مقامات عالی‌رتبه کشور بارها و بارها بر ضرورت توسعه زیرساخت‌های ریلی کشور تأکید داشتند. از سوی دیگر با توجه به محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها ضرورت داشت ریل پیشرفته مورد نیاز کشور به‌جای واردات از کشورهایی اروپایی، ترکیه، هند، روسیه و... در داخل تولید شود.

7 خوان تولید ریل ملی

در عین حال مدیر نورد کارخانه ذوب‌آهن اصفهان روایت جالبی را از تلاش این کارخانه برای تولید ریل ملی بازگو می‌کند،

محمدامین یوسف‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: حدود 100 سال از ورود قطار به کشور می‌گذرد، قطعاً یکی از الزامات کشور پس از راه‌اندازی کارخانه ذوب‌آهن در حوزه زیرساخت‌های ریلی تولید ریل بود، به این دلیل که یک محصول فوق‌العاده استراتژیک به‌شمار می‌رود. زیرساخت‌های ریلی از جمله بازوهای بسیار مهم توسعه کشور است.

وی افزود: حمل‌ونقل باری و مسافری به ریل وابسته است و هزینه‌ تمام‌شده را به‌شدت کاهش می‌دهد و یکی از شاخص‌های اصلی توسعه کشورهاست.

وی بیان کرد: تولید ریل با وجود اهمیت بسیار بالا در اقتصاد، معیشت و رفاه مردم، اما در رژیم طاغوت مغفول ماند تا این‌‌که سال 71 و پس از جنگ تحمیلی به‌واسطه سهام کارخانه ذوب‌آهن در یکی از شرکت‌های خارجی، تعدادی از پرسنل آموزش‌هایی را دیدند، گروهی هم نقشه‌هایی را از آنجا به ایران منتقل کردند.

مدیر خط نورد کارخانه ذو‌ب‌آهن با یادآوری این‌که "سال 75 وارد این مجموعه شدم"، گفت: تا قبل از سال 93 هر بار تستی را انجام می‌دادیم به‌دلیل این‌که به‌شدت کمبود داشت و ناقص بود، موفق به تولید ریل ملی نشدیم، تنها کاری که می‌کردیم این بود که یک تست را انجام می‌دادیم و مقداری ریل برای داخل کارخانه تولید می‌شد.

یوسف‌زاده افزود: در سال 93 اطلاعات کامل ریل از جمله نیازها برای بالا بردن دقت تولید و تست‌های فوق‌العاده سختگیرانه برای تولید ریل جمع‌آوری شد. در این سال تجهیزات مورد نیاز شناسایی شد و آلمانی‌ها اعلام کردند که قصد فروش خط تولید ریل را دارند، شرایط فروش مناسب بود و یک فرصتی بود که بتوانیم تجهیزات مورد نیاز را تأمین کنیم.

وی یادآور شد:‌ سال 87 وقتی که آقای هراتی نیک سرپرست وقت ایمیدرو بود، استارت تولید ریل ملی زده شد. با اس‌ام‌اس آلمان برای خرید تجهیزات مذاکره کرده کارها را جلو بردیم. در یک بازه یک‌ساله به تجهیزات تست و های‌تک رسیدیم؛‌ آنها اعلام کردند که "ما نمی‌توانیم این تجهیزات پیشرفته را به ایران بفروشیم."، این مسئله را پذیرفتیم که مدیر وقت ذوب‌آهن را تغییر دادند. با ورود آقای هراتی نیک موضوع تغییر و اعلام کرد که "ما یک خط کامل تولید ریل را در کشور راه‌اندازی می‌کنیم."

وی با بیان این‌که راه‌اندازی خط کامل پس از چهار سال کار جلوتر نرفت، اظهار کرد: تا این‌که سال 93 مذاکرات مجدداً برای خرید تجهیزات شرکت آلمانی آغاز شد و در ترکیه این کار پیگیری و طی یک بازه حدوداً 6ماهه تمام زوایای موضوع بررسی شد و به این نتیجه رسیدیم که فرصت بسیار مناسبی را در اختیار داریم.

وی تأکید کرد: این اتفاق افتاد و تصمیم گرفتیم برنامه توسعه خط نورد 650 را که سال 87 آغاز شده بود ادامه دهیم. سال 95 تقریباً پس از حدود 2.5 سال استارت تولید خط گرم را زدیم و ریل 46 E 2 یا همان U33 شروع شد. بخشی از خطوط ریل کشور از این نوع ریل است که در سرعت و تحمل بار محور آن کمتر از ریل UIC60 است.

مدیر نورد ذوب‌آهن ادامه داد: تولید این نوع ریل درخواست راه‌آهن بود که بعد از مدتی اعلام کردند به ریل 60E1 برای توسعه خطوط ریلی نیاز دارند. استانداردهای تولید این ریل فوق‌العاده سختگیرانه است تا برای سرعت‌ها و بار محوری بالا اطمینان لازم حاصل شود.

ایران تنها تولیدکننده ریل پیشرفته خاورمیانه

یوسف‌زاده با ابراز این‌که اولین جایی که در خاورمیانه استارت تولید ریل پیشرفته را زد، جمهوری اسلامی ایران بود، گفت: چون ما تجهیزات را تأمین کرده بودیم جرئت این را داشتیم که وارد پروسه تولید ریل شویم. امروز با افتخار اعلام می‌کنیم که بعد از راه‌اندازی کارخانه ذوب‌آهن در سال 1345، تولید ریل فاز دوم توسعه ملی بود. در کشور کسی نیست که با پوست، گوشت و خونش تحریم را حس نکرده باشد، در این شرایط دیگر امکان واردات تجهیزات به هیچ عنوان وجود نداشت.

وی با اشاره به این‌که واردات ریل ارزبری بالا و روند طولانی داشت،‌ گفت: این کار روند توسعه کشور را به‌شدت کاهش داده بود؛ در بسیاری از سال‌ها به‌دلیل مسائل پیرامون واردات ریل، توسعه خطوط ریلی بسیار بسیار کم و در حد صفر بوده است.

وی اظهار کرد: اواخر سال 98 حدود 7000 تن ریل ملی و امسال حدود 30 هزار تن تحویل داده‌‌ایم و پیش‌بینی می‌کنیم تا آخر سال به 60 هزار تن خواهد رسید.

وی با اعلام این‌که ظرفیت تولید ریل ذوب‌آهن حدود 400 هزار تن ــ تقریباً برای ساخت 3300 کیلومتر ریل ــ است،‌ اظهار کرد: پیش بینی می‌کنیم سال آینده ظرفیت تولید ریل ملی دو برابر می‌شود. اگر راه‌آهن تقاضا داشته باشد سال آینده 150 هزار تن بیشتر ریل به آنها تحویل می‌دهیم.

مدیر نورد کارخانه ذوب‌آهن اصفهان گفت: ریل ملی تولید داخل به‌مراتب کیفیت بالاتری نسبت به ریل‌های چینی و هندی دارد و همتراز با ریل‌های باکیفیت اروپایی است.

ریل‌گذاری پروژه‌های خاتم‌الانبیاء(ص) با ریل ملی

فرمانده قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) هم در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با تأکید بر توجه ویژه به ظرفیت‌های تولید کشور در سال جهش تولید، اظهار کرد: راه‌آهن چابهار ــ زاهدان پروژه بسیار مهمی است که تنها بندر اقیانوسی ایران را می‌تواند به خط ترانزیتی ریلی کشور متصل کند.

سعید محمد با بیان این‌که خط‌آهن مذکور کریدور شرق کشور را تکمیل می‌کند، افزود: استکبار جهانی به‌دنبال آن بود که ایران را از مسیرهای ترانزیتی حذف کند که با اجرای سریع این پروژه، کشورمان جایگاه اصلی خود را بازیابی خواهد کرد.

فرمانده قرارگاه خاتم الانبیاء با اشاره به استفاده از ریل ملی در احداث خط‌آهن چابهار ــ زاهدان گفت: در این طرح به‌طور کامل از ریل ملی استفاده می‌کنیم که ذوب‌آهن اصفهان در حال تولید و تأمین آن است.

عباس خطیبی معاون ساخت راه‌آهن شرکت ساخت و توسعه نیز دراین‌باره به تسنیم می‌گوید: در زمان حاضر ریل خریداری‌شده از کارخانه ذوب‌آهن از ریل وارداتی به‌مراتب ارزان‌تر است، ضمن این‌که مهم‌تر از همه وابستگی کشور به خارج در این رابطه قطع شده است.

وی با تأکید بر این‌که "با افتخار از ریل ایرانی در تمام پروژه‌های توسعه راه‌آهن استفاده خواهیم کرد"، ‌اضافه کرد: دیگر واردات ریل نداریم و تمام ریل مورد استفاده از طریق کارخانه ذوب‌آهن تأمین خواهد شد./ تسنیم