بحران در یمن و متغیرهای نوظهور بحران

به گزارش راهبرد معاصر؛ بعد از تشکیل کابینه جدید دولت مستعفی در هفته گذشته، اعضای این کابینه روز چهارشنبه با هواپیمایی از ریاض وارد شهر عدن، پایتخت موقت این دولت در جنوب غربی یمن شدند. هنوز دقایقی از ورود مقامات دولت مستعفی نگذشته بود که چند انفجار در این فرودگاه رخ داد. اما دامنه انفجارها در این راستا به آنجا ختم نشد؛ بطوریکه انفجار دیگری نیز ساعاتی بعد در نزدیکی محل استقرار دولت مستعفی یمن در کاخ معاشیق اتفاق افتاد.

و اما نکات تحلیلی در این باره به شرح زیر می باشد:

1- روند تشکیل دولت جدید در عدن که ماحصل مذاکرات و گفتگوهای یمنی – یمنی به ابتکار سعودی در قالب توافق ریاض بود، علیرغم توافقات اولیه در این باره، در مرحله اجرا در همان ابتدا با کارشکنی ها از سوی شورای انتقالی جنوب همراه شد. در واقع شکنندگی این توافقات و تقسیم قدرت در قالب دولت جدید در جنوب، زمانی آشکار شد که نیروهای نظامی وابسته به شورای انتقالی، حاضر به ترک عدن و خروج از آن نشدند.

همین امر موجب شد تا کمیته نظامی سعودی که مسئول اجرای بخش نظامی و امنیتی توافق ریاض است، برای پیشبرد و اجرای توافقات صورت گرفته، وارد عدن شود و کنترل نظامی و امنیتی آن را از دایره نفوذ و سیطره شبه نظامیان شورای انتقالی خارج کند.

2- اتخاذ رویکرد قهری مذکور از سوی ریاض در راستای اجرای بخش های نظامی – امنیتی توافق ریاض و اعمال فشار بر شورای انتقالی در جهت پذیرش تعهداتش، از وقوع درگیری های جدید در جنوب حکایت می کرد. در واقع آنچه در این باره انتظار می رود تغییر در شاخص های درگیری است. به عبارت بهتر اینکه، وجوه و ابعاد درگیری در شکل و قالب جدید آن با دو ویژگی یمنی – یمنی و قدرت خارجی – یمنی قابل پیش بینی می باشد. در بُعد درگیری ها با شاخص یمنی – یمنی، باید منتظر تشدید درگیری ها در جنوب یمن بویژه در عدن میان نیروهای وابسته دولت مستعفی هادی و شورای انتقالی جنوب بود.

اما در قالب دیگر، این درگیری ها عمدتاً دارای ویژگی سرکوب گرایانه خواهد بود که از سوی ریاض بر شورای انتقالی وارد خواهد شد. گزاره های تحلیلی دیگرِ شق دوم درگیری، شامل محدود شدن فعالیت ها، دامنه کنش گری ها و بستن مجاری ارتباطی آنها(شورای انتقالی) با دنیای بیرون از جنوب یمن از سوی ریاض خواهد بود. بطوریکه اگر امارات که به عنوان حامی شورای انتقالی وارد میدان نبرد شود، که مطمئناً وارد خواهد شد، جنوب با توجه به ظرفیت های درگیری، آبستن حوادث جدیدی خواهد بود.

3- جرقه آغازین تعارضات در عدن را باید در وقوع انفجارهای فرودگاه و انفجار در نزدیکی محل استقرار کابینه جدید دولت مستعفی در عدن دانست. اگرچه هر کدام از طرفین تلاش دارند تا دیگری را متهم به انجام انفجارهای مذکور کنند اما آنچه مسلم می باشد وجود شکاف ها و تعارضات منافع میان طرفین است. به علاوه اینکه این انفجارها نشان داد که توافقات درباره تشکیل کابینه جدید صوری بوده و جنبه تبلیغاتی دارد؛ بطوریکه جبهه متحدین متجاوزان از این طریق در تلاش هستند تا با ایجاد اتحاد مصنوعی در این باره، انسجام و عزم خود را برای مقابله با صنعاء و دولت نجات ملی که انصارالله نیز بخشی از آن به شمار می رود را به رخ بکشند.

4- نکته دیگر در ارتباط با انفجارهای فرودگاه و انفجار نزدیک به کاخ معاشیق و نشانه گرفتن انگشت اتهام طرفین به سوی همدیگر، این است که ائتلاف سعودی شدت تعارضات در این باره را آنقدر عمیق ارزیابی کرده، که برای انحراف افکار عمومی از درگیرهای میان متحدین یمنیِ ائتلاف متجاوز سعودی در جنوب، تصمیم حمله هوایی به فرودگاه صنعاء را تدارک دیدند و آن را عملیاتی کردند.   

5- واقعیت این است که تعارضات در منافع و اختلاف در ماهیت سیاسی اهداف مورد نظر میان دولت مستعفی هادی و شورای انتقالی در جنوب، موقعیت ژئوپلیتیک جنوب را در راهبرد نفوذ ریاض با بن بست میدانی روبرو کرده است. به عبارت دیگر، ژئوپلیتیک بحران در جنوب یمن نه تنها مناسبات در جنوب را به ضرر ریاض تمام خواهد کرد بلکه تحولات را به سمتی سوق خواهد داد که ریاض را بیش از پیش مشغول جنوب و طراحی راهبردهای مرتبط با نفوذ در آن می کند.

این بدان معنا است که ریاض بازنده اصلی منازعات در جنوب خواهد بود. به موجب همین چالش و تهدیدات، این احتمال وجود دارد تا ریاض بصورت فیزیکی وارد منازعات جنوب با شورای انتقالی شود و دیگر اهداف و برنامه هایش را مستقیماً بدون واسطه(دولت مستعفی هادی) و بدون انجام گفتگو و مذاکره(با شورای انتقالی جنوب در قالب توافق ریاض) به انجام برساند.

6- و بالاخره اینکه انفجارهای اخیر در عدن بر این امر دلالت دارد که دخالت خارجی در جنوب یمن شرایط را به سمت آشوب و منازعه در عدن هدایت کرده است. موضوعی که عامل اصلی بحران در یمن در طول شش سال گذشته می باشد، شاخص هایش را این روزها در جنوب یمن با شدت بیشتری نمایان کرده است. بنابراین با توجه به شواهد موجود در این باره باید منتظر شرایط وخیم تری از تعارض و منازعه میان چهار ضلع درگیری در جنوب بود.