جوانان مصرف‌کننده انتقادی رسانه‌های جمعی!

فضای آزاد اینترنتی محل حضور میلیون‌ها کنشگر اینترنتی است که می‌توانند با تفسیرهای نمادین در اینترنت، به کنش فردی و جمعی متقابل بپردازند، در اجتماعات مجازی حضور سایبری داشته باشند، گروه مجازی تشکیل بدهند و با افراد دیگری که از اینترنت استفاده می‌کنند به بحث آزاد در مورد موضوعات گوناگون بپردازند. درنهایت از اطلاعات و اخبار موجود در سایت‌های اینترنتی به صورت گزینشی و بدون داشتن محدودیت‌های رسانه‌های دیگر- که برخلاف اینترنت -عمدتاً یک سویه است، استفاده کنند. در این نگاه و نگرش به فضای مجازی دایره تعامل و محدود بودن افراد نه تنها کاهش نیافته بلکه تا حد زیادی گسترش یافته است به طوری میزان استفاده کنندگان اینترنت از ایران در حال حاضر 42 میلیون نفر هست که تقریباً 60 درصد جمعیت کشور را تشکیل میدهد. درواقع امکان تعامل و ارتباط با بخش بزرگی از دنیا با اینترنت چنان سرعتی پیداکرده که کمتر کسی را می‌توان محصور در فضای شخصی خود دانست.

 

در عین حال فضای مجازی، باوجود گستردگی و پیچیدگی‌اش رسانه‌ای بسیار شخصی و خصوصی است؛ اینترنت از طریق پست الکترونیکی، ارتباط بین فردی از راه گروه‌های بحث و مانند آن (که ممکن است کاملاً آزاد، یا محدود به اعضا باشد) گفتگو و تبادل نظر را تسهیل می‌کند و نیز دسترسی یک به چند به اطلاعات را - عمدتاً از طریق وب - ممکن می‌کند اما حتی هنگامی که اینترنت به‌صورت مدل یک به چند عمل می‌کند، دارای قابلیتی است که اساساً آن را از دیگر رسانه‌های گروهی متمایز می‌کند.

 

 

باید توجه کنیم که کالاها و محصولات تکنولوژیک به هنگام مصرف از حیث فرهنگی معنادار می شوند، نشانه ها و نمادهای مصرف کنندگان خود را بر خویش حمل می کنند و با جهان معنایی آدمیان پیوند می‌یابد. مصرف کالاهای فناورانه را از دو جهت می توان یک پدیده نمادین تلقی کرد. از یکسو کالاهای تکنولوژیک را می‌توان یک نشانه نمادین تلقی کرد و از سوی دیگر مصرف این کالاها جنبه نمادین دارد.

 

 

از نگاه دیگری می‌توان گفت که جوانان مصرف‌کننده انتقادی رسانه‌های جمعی هستند. رابطه آن‌ها با رسانه‌های جمعی بسیار پیچیده بوده و در بعضی جنبه‌ها بار ایدئولوژیک دارد. این گزاره که جوانان به‌طور بالفعل درگیر رسانه‌های جمعی هستند و تا حدودی آن را در تصاویر خود گسترش می‌دهند گزاره درستی است اما فقط بخشی از آن درک شده است. تصویری که رسانه از جوانی نمایش می‌دهد به‌واسطه سبک زندگی و در تقابل با مسائل مربوط به سن تعیین می‌شود ارتباط جوانان با رسانه‌های جمعی برای آن‌ها همانند تیغ دو لبه‌ای است که ازیک‌طرف آن‌ها را محدود می‌کند و از سوی دیگر اختیار گسترده‌ای به آن‌ها می‌دهد. رسانه‌ای شدن و خانگی شدن به‌طور فزاینده‌ای توصیف‌کننده مصرف بخش عمده‌ای از فراغت جوانان در ایران شده است و سبک‌های زندگی جوانان را عملاً تحت تأثیر قرار داده است. اینترنت به‌عنوان یکی از صورت‌های جدید رسانه‌ای اهمیت و رواج فزاینده‌ای در میان جوانان یافته است و اگرچه به‌واسطه فراگیری محدودتر این رسانه تأثیرات آن بر الگوهای ارتباطی، هویت‌یابی و ارزش‌های جوانان بیشتر معطوف به کسانی است که از سرمایه اقتصادی و فرهنگی متوسط و بالاتری برخوردارند بااین‌حال انتظار می‌رود با گذر زمان این الگو بر روی قشر ضعیف‌تر نیز تأثیرگذار باشد. پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌ها که در سال 1388 به انجام رسیده است نشان می‌دهد استقبال جوانان ایرانی از این رسانه تااندازه‌ای مربوط به محدودیت‌های فراغتی و گاه تنگناهایی است که تعاملات غیر هم‌جنس در فضای عمومی به دنبال دارد.

 

علاوه بر کارکرد تسهیل‌کننده و جبران‌کننده ارتباطی، جاذبه‌هایی چون گمنامی، امکان‌پذیر بودن، جعل هویت و متکثر بودن از دیگر جاذبه‌هایی است که رسانه‌های الکترونیکی در اختیار جوانان قرار می‌دهند اما در عین‌ حال اینترنت برای آن دسته از جوانان که استفاده غالب آن‌ها از اینترنت نه سرگرمی و گفتگو بلکه تولید محتوا، ایجاد پایگاه شبکه برای خود و به‌ویژه راه‌اندازی وبلاگ است، اینترنت تأثیرات جدی را در شکل‌دهی به هویت مدرن، آن چنانکه نظریه‌پردازان متأخر چون گیدنز، بک و بومن به آن اشاره‌کرده‌اند داشته است. این گروه از جوانان در قیاس با جوانانی که وجه غالب مصرف اینترنتی آن‌ها سرگرمی است، تمایلات جهان‌وطنی بیشتری دارند و در ویژگی‌های دیگری همچون تکثرگرایی ارزشی و هویت‌های ترکیبی تفاوت نشان می‌دهند درواقع اینترنت عرصه را برای بازاندیشی افراد در هویت خویش فراهم کرده است.