چشم انداز مناسبات آنکارا-ابوظبی؛ تداوم نزاع یا مصالحه؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ در 13 مارس ۲۰۲۱ « مولود چاوش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه در اظهاراتی تاکید کرد: « در صورت اتخاذ گام های مثبت از سوی امارات متحده عربی، هیچ دلیلی برای ترکیه وجود ندارد تا روابط خود را با این کشور اصلاح نکند.» اظهارات چاووش اوغلو یک فاصله گیری از ادعای گذشته وی در ماه دسامبر بود که سیاست های امارات را نسبت به ترکیه « غیردوستانه» خواند و بر ناموفق بودن میانجی گری در روابط بین آنکارا و ابوظبی تاکید کرده بود. علی رغم تغییر اظهارات چاووش اوغلو، چشم انداز تنش زدایی در رقابت امارات و ترکیه بسیار ناچیز است.

امارات و ترکیه در یک رقابت فکری و ایدئولوژیک  به ظاهر غیرقابل حل محصور شده اند که واکنش آن ها را به بحران های امنیتی منطقه شکل داده و سایر قدرت های منطقه ای را به بلوک های مختلف کشانده است. این رقابت ایده آل با یک جنگ اطلاعاتی مداوم بین امارات و ترکیه تقویت می شود که از سوی مقامات، رسانه های دولتی و شبکه ای اجتماعی تقویت شده است. گسترش رقابت امارات و ترکیه به عرصه های مختلف جهانی مانند مدیترانه شرق ، آفریقا و اوراسیا، مسیر آشتی و مصالحه آنکارا و ابوظبی را بیش از پیش پیچیده می کند.

از وقوع تحولات بهار عربی، رقابت ایدئولوژیک آنکارا و ابوظبی شروع شده است. در حالی که ترکیه حامی پیروزی دولت های اخوان المسلمین در مصر و تونس بود؛ اما امارات متحده عربی پیروزی لیبرال دموکراسی و جنبش های جامعه مدنی اسلامگرا را با نگرانی می نگریست. این شکاف به تدریج به اختلاف نظرهای مختلفی در امور خاورمیانه تبدیل شد. امارات متحده عربی از کودتای عبدالفتاح السیسی ( 2013) در مصر حمایت کرد. امارات همچنین در سال 2018 ضمن عادی سازی روابط دیپلماتیک با بشار اسد، از حمله خلیفه حفتر سردار ارتش ملی لیبی به طرابلس در آوریل 2019 حمایت و پشتیبانی نمود. امارات متحده عربی یکی از حامیان و بازیگران اصلی محاصره قطر در سال 2017م بود. ترکیه روابط دیپلماتیک با مصر را در سال 2013 قطع ، به مشروعیت رژیم بشار اسد حمله و از دولت وفاق ملی در مقابل حملات خلیفه حفتر در لیبی حمایت و پشتیبانی نمود. ترکیه همچنین با سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران مخالف و به طور مستمر با قطر ابراز همبستگی می کند.

عادی سازی روابط امارات با اسرائیل در آگوست 2020 تنش بین آنکارا و ابوظبی را افزایش داد، اگرچه ترکیه از مارس 1949 روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل حفظ کرده است. اردوغان عادی سازی اسرائیل و امارات را « اقدامی علیه فلسطین» توصیف و بر این تاکید کرد که این می تواند روابط دیپلماتیک ترکیه و امارات را متوقف کند. اختلافات ترکیه و امارات متحده عربی با تبلور ائتلاف های رقیب در خاورمیانه، که محور رقابت ترکیه و امارات متحده عربی است، پیچیده شده است. عربستان سعودی، مصر و بحرین با مواضع ضد انقلاب و ضد اسلامگرایی امارات متحده عربی همسو شده اند و در درجات مختلف رفتار منطقه ای ترکیه را تهدیدآمیز می دانند. هر چهار کشور در مجمع فیلیا ماه گذشته در آتن شرکت کردند که به عنوان کنفرانس ضد ترکیه مورد توجه قرار گرفت. ترکیه و قطر ائتلاف ایدئولوژیک را تشکیل داده اند که از جنبش های جامعه مدنی اسلامی حمایت می کند و به طور دوره ای ناآرامی های مردمی در جهان عرب را تشویق می کند. تلاش های ترکیه برای تنش زدایی با مصر و عربستان سعودی و توافق 5 ژانویه العلا ، که به محاصره قطر پایان داد، بعید است این بلوک های عقیدتی متضاد را از بین ببرد.

مواضع تخاصمی و جنگ اطلاعاتی بین ترکیه و امارات متحده عربی باعث شده است که این اختلافات در سیاست خارجی خصومت در سطح مردم را برانگیزد. ترکیه، امارات متحده عربی را به حمایت از تلاش کودتای 2016 علیه اردوغان متهم کرده و در ماه مه 2020 ، چاووش اوغلو ادعا کرد که امارات متحده عربی در تلاش است "هرج و مرج" را در خاورمیانه توسعه دهد. در نقطه مقابل، انور قرقاش با هشدار مجدد در مورد «استراتژی توسعه طلبانه» ترکیه، بر خطرات نئوعثمان گرایی در منطقه تاکید کرده و ادعا کرد که حضور نظامی ترکیه در قطر به بی ثباتی در منطقه خلیج فارس کمک می‌کند. رسانه های همسو با دولت های ترکیه و امارات متحده عربی به طور مداوم این پیام ها را تقویت می کنند. مقاله 14 ژانویه در روزنامه دیلی صباح بر همکاری امارات متحده عربی با دیکتاتورها و حمایت از گروه های تروریستی مانند پ.ک.ک در شمال عراق و جنبش گولن در ترکیه تاکید می کند. هفته نامه عربی همسو با امارات، به طور مرتب ترکیه را به عنوان تهدید قریب الوقوع برای ثبات خلیج فارس معرفی می کند. این جنگ اطلاعاتی، افکار عمومی هر دو کشور را تحت تأثیر قرار داده است.

حتی اگر ترکیه و امارات در نهایت بتوانند در زمینه خلع سلاح در خاورمیانه توافق کنند، رقابت برون منطقه ای بین دو کشور می تواند رقابت آنها را حفظ کند. مدیترانه شرقی مهمترین حوزه رقابت ژئواستراتژیک بین ترکیه و امارات است. امارات متحده عربی پیمان مرزی دریایی ترکیه و لیبی در نوامبر 2019 را که به طور یک جانبه دامنه منطقه انحصاری اقتصادی ترکیه را گسترش می دهد، به عنوان یک توافق غیرقانونی در نظر می‌گیرد. به دلیل این موضع، امارات متحده عربی بیانیه مشترک ماه مه 2020 را در مورد مدیترانه شرقی امضا کرد، که ترکیه آن را مضحکانه «محور شرارت» به رهبری فرانسه خواند. در نوامبر 2020، امارات متحده عربی پیمانی دفاعی با یونان امضا کرد و نیروی دریایی امارات از 30 نوامبر تا 6 دسامبر سال 2020 در سواحل اسکندریه در رزمایش آموزشی یونان، مصر - قبرس شرکت کرد.

یک رقابت مشابه بین امارات و ترکیه در آفریقا ظهور کرده است، زیرا هر دو کشور برای نفوذ در مغرب ، دریای سرخ و ساحل رقابت می کنند. در نوامبر سال 2020 ، امارات متحده عربی تهدید کرد که الجزایر را به دلیل روابط نزدیک با ترکیه تحریم خواهد کرد. رقابت برای بنادر در سومالی در حال انجام است، زیرا گزارش شده است که دولت سومالی در اکتبر 2020م  قراردادی 14 ساله با یک شرکت ترک برای اداره بندر موگادیشو امضا کرده و شرکت بندری مستقر در دبی به نام « دی.پی.ورد» در حال مدرن سازی بربرا در سومالی لند است.

رقابت نوپای بین ترکیه و امارات نیز در اوراسیا در حال ظهور است. از آنجایی که نیروهای نظامی آذربایجان مورد حمایت ترکیه در نوامبر سال 2020 شهر نبرد شوشا در قره باغ را تصرف کردند ، امارات متحده عربی همکاری خود را با ارمنستان تعمیق بخشیده است. تاتارستان ، یک منطقه روسی با اکثریت مسلمان ، میدان نبرد دیگر برای رقابت اقتصادی ترکیه و امارات می باشد. در دسامبر 2019 ، ترکیه هدف تجاری 1 میلیارد دلاری خود را در تاتارستان اعلام کرد. امارات متحده عربی در فوریه سال 2021 با امضای یک سری توافق نامه های کشاورزی، صنعتی و ساختمانی با تاتارستان به آن پاسخ داد و رستم مینیخانوف، رئیس جمهور تاتارستان را به نمایشگاه تسلیحاتی ایندکس در ابوظبی دعوت کرد.

اگرچه ترکیه به دنبال تنش زدایی با جهان عرب است و امارات متحده عربی در دلجویی از دولت جدید آمریکا اقدامات جنگ طلبانه خود را در منطقه تعدیل بخشیده است؛ اما یک سازش واقعی بین آنکارا و ابوظبی احتمالا دست نیافتنی خواهد بود. تحول رقابت دو کشور از یک رقابت منطقه ای به یک رقابت جهانی هر گونه سازش بین طرفین را در ماه های آینده دشوارتر خواهد کرد.