ابراهیم رئیسی:محور تحول عدالت است

به گزارش راهبرد معاصر نخستین برنامه قانونی «دستخط» عصر امروز میزبان آقای سیدابراهیم رئیسی نامزد سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری بود. این ویژه برنامه در ۷ برنامه با ۷ نامزد انتخابات سیزدهم ریاست جمهوری مهمان مخاطبان خواهد بود. بر اساس قرعه‌کشی انجام شده، در نخستین برنامه دستخط میزبان نامزدی است که متولد ۲۳ آذر ۱۳۳۹ در محله نوقان مشهد است. از ۱۲ سالگی وارد حوزه‌های علمیه در مشهد و سپس قم می‌شود و علاوه بر تحصیل در حوزه علمیه، دکترای فقه و حقوق سیاسی خود را هم در دانشگاه تحصیل می‌کند و از ۲۰ سالگی دادستانی را دادستانی کرج - بعد از انقلاب اسلامی - آغاز می‌کند. در ۴۲ سال رده‌های مختلف مدیریتی را در قوه قضائیه به صورت خاص و متوالی طی کرده است.
وی تولیت آستان مقدس امامزاده صالح تهران و تولیت آستان قدس رضوی را در کارنامه خود دارد و ان‌شاءالله گفتنی‌های فراوانی با ما در این برنامه خواهد داشت.
مشروح گفتگوی دستخط با آقای سید ابراهیم رئیسی به این شرح است:

از اینجا شروع کنیم که در این مقطع حساس و تاریخی، چه شد که تصمیم گرفتید به عرصه میدان ریاست جمهوری وارد شوید؟
در آمدن به میدان انتخابات آن چه برای من بسیار مهم بود، اول از همه مشکلات و دغدغه‌های مردم و بعضاً ناامیدی که امروز در مردم عزیزمان متاسفانه به دلیل برخی عملکرد‌ها و برخی از مشکلات ایجاد شده و دوم اینکه به دلیل دعوت بسیاری از اقشار مردم در لایه‌های مختلف اجتماعی، فرهیختگان، جوانان عزیز، دانشجویان و طلاب بود که یک خواست گسترده‌ای را مردم از شهر و روستا از مجامع مختلف مطرح و عنوان کردند.
نکته سوم این است که من و همکارانم در دستگاه قضائی پرونده‌هایی را که از بخش‌های مختلف تولید شده، رسیدگی می‌کنیم. رسیدگی و برخورد ما با معلول است، علت این پرونده‌ها آن چیزی است که در دستگاه اجرائی وجود دارد. اگر با این علت‌ها برخورد شود ما شاهد این گونه پرونده نخواهیم بود.
مثلاً در موضوع فساد اقتصادی، اگر ساختار‌ها در نظام بانکی، نظام مالیاتی، نظام صادرات و واردات، نظام پولی و مالی کشور و در بسیاری از روابط اصلاح شود، شاهد پدید آمدن فساد نخواهیم بود، شاهد تولید پرونده نخواهیم بود؛ یعنی ریشه بسیاری از این تولید مفاسد را در ساختار‌ها و بستر‌های فسادزا می‌بینم که می‌شود با اصلاحاتی که انجام می‌شود، فسادزدایی کرد و این ریشه‌ها را کاملاً خشکاند.

آقای رئیسی چه قابلیت‌هایی در خود دیده که نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری شده است؟
با شناختی که از وضعیت کشور دارم، در یک دوره ۴۰ ساله مدیریت‌های مختلف اعم از شهرستان و استان و در تهران حضور داشته‌ام، در سازمان بازرسی کل کشور ۱۰ سال حضور داشتم و شناخت نسبت به سازمان‌ها و ادارات کشور دارم، مدتی که در تولیت آستان قدس رضوی بودم، در خدمت حضرت امام رضا (ع) و زائرین آن بزرگوار بودم، به من شناختی نسبت به وضع کشور و آسیب‌ها و راهکار‌های رفع این آسیب‌ها داده است.یعنی آن کسی که در جایگاه ریاست جمهوری قرار می‌گیرد، اولا باید مسئله را خوب بشناسد و ثانیا راه حل مسئله را خوب بداند و اراده جدی برای حل مسئله داشته باشد. من نسبت به شناخت مسائل کشور احساس می‌کنم بعد از این مدت از مدیریت کشور و آشنایی با مسائل کشور، نسبت به مسئله‌شناسی و پیدا کردن راهکار‌های حل مسئله واقف هستم.

نکته سوم را برعهده مردم قرار داده‌ام که اگر مردم می‌بینند که در این کارنامه‌ای که من در این مدت دارم، این صلاحیت را می‌بینند که بتوانم در یک اقدام جهادی و انقلابی با مردم و در ارتباط با فرهیختگان، گره‌ای از مشکلات کشور باز کنم طبیعتاً رای و نظر مردم، انتخاب آنهاست. در واقع باید گفت در اداره امور هم برنامه دارم، با همکاری کارشناسان و فرهیختگان و دانشکده‌هایی که در این زمینه فعال بودند و هم کارنامه‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد جایی که با اراده قوی و با مجاهدت و توکل خداوند متعال و همکاری مردم وارد می‌شویم، می‌توان مردم را به آینده امیدوار کرد و به حل این مسائل مردم را با یک چشم‌انداز روشن و آینده بسیار درخشانی امیدوار کرد تا کسانی که مسیر را غیرممکن می‌بینند، یا به نظر آن‌ها می‌رسد که کار سخت است، بدلیل مشکلاتی که در خارج برای ما درست کرده‌اند و برخی از سوءمدیریت‌ها که در داخل وجود دارد، به نظرم می‌رسد این راه کاملاً هموار است هر چند نیاز به زحمت، تلاش، مجاهدت و ایستادگی دارد.
این را در جوانان و مردم عزیز می‌بینم که امیدوارم همراه آن‌ها بتوان این راه را رفت به نحوی که این ناامیدی‌ها تبدیل به امید شود.

آیا اختیارات رئیس جمهور را را کافی می‌بینید که مشکلات مردم را بصورت جامع حل کند یا خدایی ناکرده مثل برخی ابتدا می‌گویند همه چیز خوب و کافی است و بعد در وسط میدان می‌گویند اختیارات کافی و جامع نبوده است و رئیس جمهور تدارکاتچی است؟
من به برخی از آقایان که در جایگاه ریاست جمهوری در دوره‌های پیشین بوده‌اند، پیشنهاد کردم به خصوص در روز‌های پایانی مسئولیتشان که آقایان یک دور قانون اساسی را می‌خواندند تا بدانند جایگاه آن‌ها کجاست؟ با نگاه به قانون اساسی که وظایف رئیس جمهور را تعیین کرده، اختیارات رئیس جمهور را در نظر گرفته است وارد میدان می‌شدند که در نهایت نگویند اختیارات ما کافی نیست.به نظرم آنچه برای اداره کشور به عنوان وظایف برعهده رئیس جمهور گذاشته شده است، اختیارات را هم قانون اساسی به رئیس جمهور داده است و رئیس جمهور در برابر مردم برای انجام وظایف مسئولیت دارد.
به نظرم، رئیس جمهور از اختیارات کم ندارد الا این که هماهنگی باید با قوای دیگر انجام دهد؛ بالاخره مبنای کشور ما بر استقلال قوا است البته استقلال قوا بدین معنا نیست که برخی گمان می‌کنند سه جزیره جدا از هم است. باید هماهنگی بین قوا باشد و در راس هم رهبری هستند، هر جا مشکلی اتفاق افتد، کشور ما بن‌بستی ندارد. همه راهکار‌ها وجود دارد. بع تعبیر ایشان که فرمودند هیچ مشکلی نیست الا این که راه حل آن درون کشور قرار داده شده و ما معتقد هستیم هیچ مشکلی وجود ندارد الا این که راهکار آن در دستان توانای جوانان عزیز ما و مدیران باکفایت است و ان شاالله این مشکلات به لطف خداوند متعال حل خواهد شد.

سوءمدیریت‌هایی در داخل وجود دارد

به نظر می‌رسد برای حل مشکلات اقتصادی کشور دو نوع دیدگاه غالب در کشور وجود دارد؛ یک دیدگاه معتقد است به حل مشکلات در درون و توانمندی‌های داخلی و اینکه از ارتباطات بین المللی هم باید بعنوان مکمل استفاده کرد. یک نگاه دیگر تاکید بر ارتباطات و رفع مسائل از طریق بین الملل و ارتباطات بین الملل و نگاه به بیرون دارد. شما کدام نگاه را می‌پسندید؟
ببینید، اینکه تحریم‌ها در کشور ما اثر گذاشته، کسی منکر نیست، اما اگر زخمی وجود نداشته باشد، وقتی مگسی می‌خواهد روی زخم بنشیند آن زمان مشکلات ایجاد می‌شود. ما می‌خواهیم بگوییم زخمی وجود دارد و مشکلاتی در داخل وجود دارد، سوءمدیریت‌هایی در داخل وجود دارد. تحریم هم وقتی می‌آید تحریم در بخش‌های مختلف مشکلاتی ایجاد می‌کند.
اما اگر در داخل با توجه به راهکار‌های موجود مثل اقتصاد مقاومتی، امکانات بسیاری که در کشور موجود است مشکلات را حل کنیم و به بعبارت دیگر تحریم را خنثی کنیم، اقتصاد ما دچار تکانه نخواهد شد. نمی‌شود اقتصاد کشور را معطل گذاشت؛ یک روز برای تصویب یک قرارداد، یک روز به اجرای یک قرارداد، یک روز به احیای یک قرارداد! این درست نیست.
آنچه اتفاق افتاد شرطی کردن اقتصاد بود. یک روز اقتصاد را به یک قرارداد گره زدیم و گفتیم باید این قرارداد بسته شود، برجام بسته شود، یک روز به اجرای آن و روز دیگر به احیای آن گره خورد. اقتصاد کشور به هیچ عنوان نباید گره به نوعی از این قرارداد‌ها بخورد.
ما با دنیا تعامل خواهیم داشت. ما با همه کشور‌های دنیا که بخواهند با ایران تعامل داشته باشند، قطعاً به عنوان یک اولویت به کشور‌های همسایه ارتباط برقرار می‌کنیم. تعامل با کشور‌ها داریم، مناسبات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و مناسبات مختلف اعم از کنسولی و حقوقی با کشور‌های مختلف دنیا خواهیم داشت، ما اجتماعی زندگی می‌کنیم و حرف داریم.
در خصوص کشور‌های همسایه، ارتباط با این کشور‌ها به این ترتیب است که سهم ما در صادرات در منطقه چقدر است؟ این میزان کنونی قابل قبول نیست. این میزان حتماً می‌تواند به دو برابر تبدیل شود. میزانی که الان وجود دارد حداقلی است. درباره مناسبات ما با دنیا معتقدیم منحصر به یک کشور اروپایی، آسیایی یا شرقی و غربی نیست. مناسبات گسترده‌ای با دنیا می‌توان داشت و این جزو برنامه کاری ماست و اتفاقاً اشکال این است که چرا همه مناسبات را تحت‌الشعاع یک قرارداد قرار داده‌ایم؟ این یک کار است، اما کار‌های بسیاری را می‌توان در کشور‌های دنیا دنبال کرد، با تاثیرگذاری که جمهوری اسلامی دارد. در منطقه ارتباط فعالی می‌توان داشت، دیپلماسی فعال ما در حوزه اقتصادی، شرط موفقیت ما در کار اقتصادی است. یکی از شرایط موفقیت ما در حوزه تولید و فعال کردن اقتصاد، دیپلماسی اقتصادی است. حتماً دیپلماسی اقتصادی جزو برنامه کاری ماست و این می‌تواند یکی از شروط موفقیت ما در حوزه کشور‌های منطقه و کشور‌های دنیا باشد. پس اصل تعامل حتمی است لکن گره زدن برخی از پیشرفت‌ها و گره زدن اقتصاد با برخی از تعاملات و شرطی کردن اقتصاد، درست نیست.

سهم تحریم در مشکلات اقتصادی و معیشتی

آقای رئیسی در مشکلات اقتصادی و معیشتی که الان وجود دارد سهم تحریم‌ها را چقدر می‌داند و سهم سومدیریت را چقدر می‌داند؟
در هر کشوری که این گونه تحریم گسترده انجام شود، مشکلاتی را ایجاد می‌کند. اما من این مطلب را از زبان خود آن‌ها که تحریم را ایجاد کردند بیان می‌کنم که فشار حداکثری روی کشور ما جواب نداد و محکوم به شکست است؛ چون کشور ما با اراده است و جوانان فعالی در حوزه‌های مختلف دارد. می‌خواستند نفت ما صادر نشود، ولی صادر شد. می‌خواستند بسیاری از تحریم‌ها را ایجاد کنند که مشکلات جدی برای زندگی مردم ایجاد شود، شکست خوردند. به نظرم آنچه الان بعضاً انجام می‌شود ربطی به تحریم ندارد و مربوط به نوعی از مدیریت در داخل می‌شود.

از سوءمدیریت‌ها برخی به عنوان خودتحریمی نام می‌برند. اگر این مسئله را قبول دارید به برخی از این مصادیق اشاره بفرمائید.
ببینید اینکه کالا در بنادر مدت‌ها باقی بماند و کشتی‌ها آنجا باید به دلیل توقف بسیار، به آن‌ها دموراژ پرداخت کنیم، این نوعی خودتحریمی است. مردم در کشور کالای اساسی می‌خواهند، ولی در بنادر ما کالا‌های اساسی متوقف شود. این خودتحریمی است.
ریختن دلار و طلا در بازار به این گونه و بعد ادعای اینکه کمبود دلار و مشکل دلار داریم، خودتحریمی است. در واقع نظارت نکردن دقیق بر دلار حاصل از صادرات و بعد تبدیل آن به قاچاق کالا و مشکلات جدی را برای تولید کشور ایجاد کردن و خنجری بر پشت تولید زدن، این‌ها نوعی خودتحریمی است.

همکاران ما در قوه قضائیه بیش از دو هزار کارگاه و کارخانه را احیا کردند و مشکلات آن را حل کردند؛ در اینجا دقیق بگویم که ۴۰ درصد فضای تولیدی کشور که زیرساخت‌های آن موجود است، الان معطل است، این‌ها نوعی خودتحریمی است. یعنی در کارخانه را بستن و زنجیر زدن و بعد یک بانکی تملک کند، یعنی ثروت، تولید کشور را معطل گذاشتن خودتحریمی است.
۷۰ درصد ظرفیت اقتصادی کشور الان می‌تواند فعال شود، چقدر این‌ها بستگی به این دارد که مسائل مربوط به یک کشور حل شود؟! خیلی از این مسائل حل می‌شود. من معتقدم تحریم‌ها مشکلاتی ایجاد کرده‌اند، اما بسیاری از موارد مربوط به سوءمدیریت است و مردم این را دریافته اند، مردم روی این امر ارزیابی و شناخت دارند که این مربوط به تحریم‌ها نمی‌شود بلکه مربوط به سوءمدیریت هاست.

آقای رئیسی همه ما از خُرد و کلانی که در جامعه هستیم، خانواده داریم و همه به نوعی با این مسئله مواجه هستیم؛ آیا شما هم در خانواده‌تان بیکار دارید؟
مگر می‌شود در خانواده‌ای بیکار نباشد؟

با آن‌ها که مواجه می‌شوید حتماً از شما درخواست‌هایی دارند؛ بعنوان مسئول جمهوری اسلامی چه حسی دارید؟
من مدتی که در آستان قدس رضوی بودم هر روز چند بار در حرم مطهر به جمع مردم می‌رفتم. هر روز چند بار باید به دلیل کار، به جمع مردم می‌رفتم. غالباً وقتی از در اتاقم وارد حرم مطهر و صحن‌ها می‌شدم مردم اطراف من را می‌گرفتند و گاهی یک مسیر را سه ربع و حتی یک ساعت طی می‌کردم، لذا زودتر حرکت می‌کردم، چون می‌دانستم جواب مردم را باید داد. از نکات بسیار پرمراجعه‌ای که خانواده‌ها و جوانان بیان می‌کردند، مسئله اشتغال بود.
خب آیا مشکل کشور را در مورد اشتغال نمی‌توان حل کرد؟ من مثالی که نسبت به ۴۰ درصد از فضای خالی و یا معطل ماندن تولید کشور بیان کردم که این امکانات معطل مانده، می‌تواند فعال شود. به نظر ما می‌رسد درباره اشتغال که برخی معتقدند باید یک سرمایه برای ایجاد اشتغال داشته باشیم، معتقد هستیم خود اشتغال ثروت‌آفرین است. ما حوزه‌هایی که بتواند اشتغال را فعال کند، بسیار در کشور می‌بینیم.

اشتغال و مسکن مشکلات مهم خانواده ها

یعنی فکر کردید برای اینکه آقای رئیسی در صندلی ریاست جمهوری قرار گرفت، برای جوانان و بیکاری جوانان همین مسیر را طی کند؟
به نظر من، اولین کار فعال کردن مراکز تولیدی معطل مانده موثر است که کار سختی نیست؛ کاملاً این امر قابل اجراست. آقایان می‌گویند ما افزایش نقدینگی داریم و همگی نسبت به رشد نقدینگی نگران هستند، از انطرف به کارخانه تولیدی مراجعه می‌کنیم همگی مشکل نقدینگی دارند که این باید حل شود. این عجیب است، جایی که باید نقدینگی به آن سمت برود تا تولید شود، فریاد بلندی دارند و از سوی دیگر همگی از رشد نقدینگی گله‌مند هستند. این قابلیت مدیریت است. به نظر من، حلقه مفقوده در این مسئله مدیریت است، چون رشد نقدینگی را داریم و کارخانه تولیدی ما نیز گرفتار است، پس این کار کاملاً امکان‌پذیر است.
یکی از مشکلات خانواده‌ها مسئله اشتغال است که در خانواده اگر همگی بیکار نباشند یک تعدادی مراجعه می‌کنند که ما ۴-۳ نفر هستیم و یکی دو نفر ما مشغول به کار شویم که این خواسته به حقی است. این امکان پذیر است و از ضرورت‌هایی است که باید در کشور اتفاق افتد.

مسئله دوم نگرانی خانواده‌ها مسئله مسکن است. واقعا امکان ندارد مسکن را بتوان ایجاد کرد؟ اگر سالی یک میلیون مسکن در کشور ایجاد می‌شد اینچنین نگرانی مسکن نداشتیم که یکی از هزینه‌های مهم خانواده هاست که خانواده‌ها را نگران کرده است. معتقد هستیم می‌توان یک میلیون مسکن را هر سال در کشور ایجاد کرد. اولاً قانون به دولت تکلیف کرده که در روستا‌ها سالی ۲۰۰ هزار مسکن بهسازی شود و اینهمه بافت‌های فرسوده داریم و هم فضا‌های محدود شهری داریم. یک بخشی از مواردی که درباره مسکن می‌توان مورد بحث قرار داد این است که مسکن هزینه بر است، اما بخش مهم آن زمین است. ما در کشور زمین نداریم؟ نمی‌توان تسهیلات به مسکن داد و مسکن سازانی که در این رابطه مسکن دارند که ساماندهی کنند؟ هم می‌توان به دهک‌های پائین‌تر تسهیلات بیشتری داد و برای ان‌ها بعضاً به صورت رایگان برنامه ریزی کرد و نسبت به دهک‌های بالا نیز تسهیلاتی برای مسکن در نظر گرفت. این امر قابل اجرا است که مطالعه روی این امر انجام شده است. پس یک مورد اشتغال و دیگری مسکن است که خانواده‌ها را نگران کرده است.
دیگری سهم سلامت خانواده هاست. روز گذشته هم در یک جلسه‌ای عنوان کردم که ۴۳ درصدی که زا سهم درمان باید از جیب خانواده‌ها برود، این کاملاً قابل مدیریت است تا این میزان یعنی آن میزانی که از جیب مردم می‌رود را ۵۰ درصد کاهش داد. این خیلی در این امر نقش‌آفرین است. برخی از کشور‌ها سهم خانواده‌ها را ۱۸ درصد تعیین کردند و برخی کشور‌ها ۱۲ درصد است. ما می‌گوییم ۲۳-۲۲ درصد باشد و این کار قابل انجام است. این امر با فعال کردن بیمه‌ها و فعال کردن بسیاری از مراکز درمانی قابل اجراست. دغدغه خانواده‌ها را نسبت به سلامت و مسکن و اشتغال بعنوان یکی از دغدغه‌هایی که امروز خانواده‌ها را نگران کرده با طرح‌هایی که داریم قابل حل است.

در کنار این مسائل، مسئله ازدواج هم مهم است. معتقدید سن ازدواج باید چه سنی باشد؟
سن ازدواج که الان وجود دارد، آن طور که از جوانان پرسیده ام... من به دانشگاه مشهد رفتم، زمانی که در مشهد بودم و از دانشجویان پرسیدم که چرا ازدواج نمی‌کنید که مشکل مسکن را مطرح کردند و به آستان قدس آمدم، گفتم امام رضا (ع) زمین دارد، اعتبارات به لطف خداوند و به برکت حضرت امام رضا (ع) است، ۸-۷ بلوک فقط برای زوج‌های دانشجو ساختند و ظرف مدت کوتاهی این کار توسط دوستان انجام گرفت. در کشور مسئله و دغدغه مسکن، اشتغال را حل کنیم ازدواج در سنین پائین اتفاق می‌افتد. این سنی که الان وجود دارد، فکر می‌کنم جوانان عزیزی که با آن‌ها ارتباط دارم، از این سن ناراحت هستند.

الان سن ازدواج چقدر است؟
الان برای مردان ۳۰-۲۹ سال است و متوسط برای خانم‌ها ۲۵ سال است، آن سنی که ثبت احوال اعلام می‌کند این است؛ این سن می‌تواند پائین‌تر بیاید. اگر اشتغال و مسکن در کشور که به دست جوانان قابل حل است، حل شود، سن ازدواج کمتر می‌شود. این‌ها در جا‌هایی عمل شده است. من در فضای کوچک‌تر و در شعاع کوچک‌تر، برخی از این بخش‌ها را پیگیری کردیم و مشاهد کردیم قابل اجراست.

پایان مراودات فسادانگیز و رانت‌خواری در کشور

یعنی اولین کاری که وقتی رئیس جمهور شدید برای ازدواج جوانان می‌کنید، قضیه مسکن است؟
اگر مردم رأی به من دادند و خداوند این امر را صلاح دانست، کاری که روز اول می‌کنم در دو حوزه سلبی و ایجابی است. کار سلبی این است که پایان مراودات فسادانگیز و رانت‌خواری در کشور است. به تمام دستگاه‌های کشور اعلام می‌کنم که تمام سازوکار‌هایی که در آن رانت یا فساد در کشور بوجود می‌آورد، باید اصلاح شود و بستر‌های رانت و فساد در کشور برچیده شود. این را بعنوان حرکتی می‌دانم که همه دستگاه‌ها در کشور موظف شوند سازوکار‌ها را اصلاح کنند که اصلاً با اصلاح سازوکار‌ها فساد نداشته باشیم.

در جهت ایجابی، استارت ساخت مسکن را که باید انجام شود و اگر نشود در ساخت مسکن عقب هستیم، میزنیم و حتماً ساخت سالی یک میلیون مسکن را استارت خواهیم زد و از همین جا بیان کنم که جوانان برای ازدواج قدم بردارند که کار مسکن آن‌ها در کشور انجام خواهد شد.

فرزندان شما ازدواج کرده اند؟
بله.

با مسئله ازدواج فرزندانتان چطور برخورد کردید؟ عروسی چطور برگزار کردید؟ مهریه چه میزان بود؟
خداوند متعال دو دختر به من داده است و بعد از این که دیپلم را گرفتند و می‌خواستند وارد دانشگاه شوند، خواستگار‌هایی داشتند. من گفتم اگر ازدواج کنید بهتر است، یعنی خواست من این است که شما ازدواج کنید و دوره دانشگاه را با همسر خود دنبال کنید؛ خب هر دو ازدواج کردند. مهریه آن‌ها مهریه حضرت زهرا (س) است و حدود یک سکه بهار آزادی می‌شود و شاید به این میزان هم نرسد. الحمدالله هم در مراحل مختلف تحصیل می‌کنند و هم زندگی خود را پیش می‌برند.

جهیزیه چقدر دادید؟
جهیزیه هم به صورت معمولی که در شأن بود، منتهی یکی از شرایطی که به خانواده برای تهیه جنس عنوان کردم، این بود که تلاش کنید همه اجناس ایرانی باشد.

الان هزینه ازدواج برای دختر و پسر چه میزان است؟
الان با شرایط فعلی علی‌القاعده اگر بخواهند سخت بگیرند خیلی از هزینه بالاست بویژه خانواده‌های کم‌درآمد یا محروم باشند. باید شرایط را طوری کرد که قدری دختر و پسر سهل بگیرند، تا ازدواج‌ها زودتر صورت گیرد.

در فضای مجازی حضور دارم

آقای رئیسی از فضای مجازی خبر دارد؟ فرزند یا نوه‌ها سراغ فضای مجازی بروند خیال شما راحت است یا دغدغه دارید؟
من هم در فضای مجازی حضور دارم و قریب به دو میلیون فالوور دارم و بچه‌ها هم حضور دارند، اما در ارتباط با فضای مجازی موضوعی که مطرح است، این است که معتقدم از فضای مجازی آنچنان که باید در جهت رشد و تعالی در کشور بویژه در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی استفاده نمی‌شود. مثلاً زیرساخت‌های فضای مجازی ما کامل نیست. بچه‌ها خوب می‌فهمند، بزرگتر‌ها هم خوب می‌فهمند که گاهی در استفاده از اینترنت و استفاده از این فضا دچار وقفه‌های جدی می‌شوند. این بخاطر آن است که زیرساخت‌ها کامل نیست. زیرساخت‌ها باید کامل شود و دوم اینکه در فضای مجازی می‌توان بسیاری از مشاغل را فعال کرد. خانم‌هایی که الان در خانه هستند فرض کنید از خانمی که آشپزی می‌کند، کیک می‌پزد تا خانم یا آقای معلم که بسته آموزشی تهیه می‌کند، می‌تواند در تولید محتوا صاحب شغل و درآمد خوب بشود. چرا اپراتور‌ها یا دولت در این امر که یک معلم یا خانم می‌تواند از این پول استفاده کند، استفاده کنند؟! به نظرم میلیون‌ها شغل در این رابطه می‌تواند ایجاد شود. چرا در فضای مجازی این کار انجام نشده است؟ این سوال است.

چرا اقتصاد فضای مجازی ما فعال نیست؟ کاری که بعضاً در دنیا انجام می‌دهند یعنی تولید محتوا دست یک خانم خانه دار، یک معلم و یا بسیاری می‌تواند باشد. تولید محتوا هم می‌تواند جزو مشاغلی باشد که ایجاد می‌شود. از کار‌هایی که می‌شد و نشده است؛ اینترنت تخصصی برای متخصصان و اینترنت عمومی باید است، الان اینترنت یک دانش آموز با یک استاد و متخصص یکسان است، در حالی که باید اینترنت تخصصی درست می‌شد. اگر بخواهیم فضای مجازی و اقتصاد فضای مجازی را استفاده کامل کنیم و در حوزه‌های مختلف علم و فناوری، در حوزه‌های مختلف علم و فناوری و کسب و کار مورد توجه قرار دهیم مشخص می‌شود بحث از دولت الکترونیک یک بحث دوم قرار گرفته است.
در کشور هنوز گرفتار دولت الکترونیک هستیم. چند سال از دولت الکترونیک صحبت می‌کنیم؟ در واقع اینکه بخش‌های مختلفی با هم مرتبط بشوند. مشکل داریم در گمرکات، بانک مرکزی، اتاق بازرگانی، بنادر و کشتیرانی، بخش‌های مختلف مالیاتی، وزارت اقتصاد و دارائی با هم لینک شوند بسیاری از مسائل حل می‌شود. سامانه‌هایی که باید با هم لینک شوند، چرا این کار با تاخیر انجام می‌شود؟ چرا این کار انجام نمی‌شود که این کار‌ها انجام شود؟ اگر این‌ها با هم لینک شود بسیاری از مسائل حل می‌شود. باید امروز از دولت الکترونیک صحبت کنیم در حالی که امروز در دنیا بحث از دولت هوشمند است که یک قدم بالاتر است. ما نسبت به فضای مجازی کجا هستیم؟ آقایانی که مسئول هستند به جای این که این مسائل را اولویت قرار دهند برخی مسائل دیگر را مطرح می‌کنند. اگر در ارتباط با فضای مجازی بتوانیم دولت هوشمند را شکل بدهیم که در قوه قضائیه این سامانه را فعال کردیم که تا آخر سال ۴۰ سامانه فعال خواهد شد، کسی که پیش قاضی می‌رود به قاضی نمره می‌دهد. ارتباط دادگاه آنلاین و برخط داریم که از یک بخش کشور با کشور‌های اروپایی دادگاه تشکیل می‌شود.
بسیاری از مراجعات، الان سه میلیون مراجعه به دادگستری ما بخاطر استفاده از این فضا کاهش یافته است. این فضا امکان خوبی برای کشور است، اما اگر درست استفاده شود و مسئولین مربوطه زیرساخت‌ها را کامل کنند... در حالی که یک بازی معمولی که بچه‌ها بخواهند انجام دهند، هر بار آن‌ها را رنج می‌دهد یعنی به تعبیر معروف حال بچه‌ها را می‌گیرد! این بخاطر این است که آقایان به جای اینکه به فکر زیرساخت‌ها باشند، به فکر یکسری مسائل فرعی هستند.

چه سالی ازدواج کردید؟
من در سال ۶۲ ازدواج کردم.

چطور با حاج خانم آشنا شدید؟
یکی از دوستان در قم حضور داشتند که با خانواده همسرم آشنا بودند و از طرق ایشان آشنایی پیدا کردیم؛ من خودم آشنایی نداشتم. من آن زمان که ازدواج کردم دادستان استان همدان بودم. این زمینه آشنایی پیدا شد و الحمدالله به ازدواج ختم شد.

مهریه چقدر بود؟
مهره السنه حضرت صدیقه طاهره (س) بود که خانواده ما روی همان تاکیدداشت.

خطبه عقد را چه کسی خواند؟
خطبه عقد را آیت الله مهدوی کنی (رضوان الله تعالی علیه) و مرحوم آیت الله علم‌الهدی بزرگ خواندند. در جلسه عقد ما مرحوم آیت الله فلسفی، آیت الله حسین نوری همدانی که اکنون در جایگاه مرجعیت هستند حضور داشتند. آن زمان ایشان امام جمعه همدان بودند که به من محبت و لطف داشتند و در جلسه حضور داشتند.

گفتید دو دختر دارید، تحصیلات دو فرزند شما چیست؟
دختر بزرگ من دکترای جامعه شناسی دانشگاه تهران را دارد می‌گذراند و روز‌های پایانی را می‌گذارد یعنی در دفاع از پایان‌نامه هستند. دختر دوم من هم لیسانس فیزیک خود را از دانشگاه شریف گرفته است. فوق لیسانس را در دانشگاه قرآن و حدیث گرفته است؛ هر دو ازدواج کرده اند.

فعالیت اجتماعی هم می‌کنند؟
بله. دختر بزرگ من دارالقرآنی تاسیس کرده که آن را برای کودکان و نوجوانان قرآن‌آموزی را دنبال می‌کند. فعالیت‌های اجتماعی را هر یک به سهم خود دارند.

آقای رئیسی اگر رئیس جمهور شوند دایره دخالت فرزندان و خانواده را در کار‌های اجرایی چگونه تعریف می‌کنند؟ آیا اجازه می‌دهید فرزندان شما در این مسیر آقازاده‌های مصطلح باشند؟
ممکن است عزیزانی بگویند وعده می‌دهیم این کار را بکنیم، کارنامه من پیش روی مردم است، شاید در جایگاه ریاست قوه قضائیه خطر نفوذپذیری کمتر از ریاست جمهوری نباشد و در جهاتی این امر بیشتر است، چون در اینجا پرونده و رسیدگی و حکم است. می‌دانم اعضای خانواده من این امر را رعایت می‌کنند و هم در حوزه کاری من چه در قوه قضائیه و چه در مسئولیت دادستانی کل و مسئولیت‌های مختلفی که داشتم به هیچ عنوان بنای دخالت نداشته‌اند.
ممکن است کسی به آن‌ها مراجعه کند و مطلبی را ارجاع دهند، اما در حد انتقال مطلب است که آن هم به دفتر من ارجاع می‌دهند و خود ان‌ها به هیچ عنوان وارد این فضا نمی‌شوند و به هیچ عنوان وارد امور اداری بنده و ماموریت بنده نمی‌شوند.

اهل سینما و تلویزیون هستید؟ آخرین فیلم سینمایی و سریالی که دیدید چه بود؟
آخرین فیلمی که من دیدم فیلم «خورشید» برای آقای مجید مجیدی بود که با خانواده تماشا کردیم. «بچه مهندس» هم برخی قسمت‌ها را زمانی که به خانه آمدم توانستم تماشا کنم.

اهل ورزش هستید؟
پیاده روی می‌کنم و اگر استخر باشد می‌روم هر چند امکان این کم پیش می‌آید که ماهی یک دو بار اگر پیش آید می‌روم.

ورزش‌های قهرمانی را پیگیری می‌کنید؟
متاسفانه توفیق این امر را ندارم. ممکن است یک زمانی کوه پیش آید که بسیار کم است.

تاکنون به حاشیه و اطراف شهر‌های بزرگ سر زده اید؟ دیده اید چه خبر است؟
بله. اطراف تهران در خیلی از بخش‌ها رفته ام. به استان‌ها هم که می‌روم اگر فرصت شود حتماً به حاشیه‌های شهر سر می‌زنم. بعضاً خانواده‌های شهدای حاشیه شهر‌ها را ملاقات می‌کنم. با وضعیت زندگی و نحوه زندگی حاشیه نشینان آشنا هستم.

توزیع ناعادلانه ظرفیت‌های اشتغال در کشور عامل حاشیه نشینی است

به نظر شما برای معضل حاشیه‌نشینی باید چه کرد؟
اصلا چرا حاشیه‌نشینی بوجود می‌آید؟ اگر فضای تولید، اشتغال، مسکن و رفع مشکلات در روستا‌ها و شهرستان وجود داشته باشد، چرا باید به حاشیه شهر‌های بزرگ بیایند؟ خود آن‌ها نیز ناراحت هستند. اگر فضای اشتغال یعنی توزیع عادلانه ظرفیت‌های اشتغال در روستا، در حوزه کار کشاورزی، در حوزه کار‌های صنعتی و خدمات و تولید خدمات که بحث مهمی است، توجه بایسته شود، مسئله مسکن که یک مشکل جدی است اگر بتوان مسکن روستایی را طبق تکلیفی که قانون بر دولت کرده که ۲۰۰ هزار مسکن روستایی در سال را بهسازی کنند، یا بسیاری از کار‌ها و باید‌هایی که قانون حکم کرده اگر انجام می‌شد، ما شاهد این میزان حاشیه‌نشینی در شهر‌ها نبودیم و معضلاتی که حاشیه‌نشینی دارد ایجاد نمی‌شد.
مردمان محترم، اهل کار، اهل تولید، اهل فعالیت اگر در شهر‌ها و بلاد آن‌ها زمینه فراهم شود حتماً این وضعیت ایجاد نمی‌شود؛ لذا اگر مشکل مسکن، مشکل اشتغال در شهر و روستا فراهم شود یعنی وضعیت کشاورزی برای کشاورز به صرفه باشد، این وضعیتی که نه برای باغدار بصرفه است و نه برای مصرف‌کننده مقرون به صرفه است و پول فقط به دلال‌ها می‌رسد، برنامه شود که می‌شود کار کرد که کشاورزی برای کشاورز بصرفه شود و به حق خودش برسد، این مشکلات برطرف می‌شود. چرا کشاورز باید کشاورزی را رها کند و به حاشیه شهر بیاید؟ من در فرصتی باید کار‌هایی که در کشاورزی می‌توان انجام داد، کار‌هایی که می‌توان در ارتباط با کشاورزی کرد را بیان می‌کنم که می‌تواند کشاورزان عزیز را امیدوار به کار جدی تولید و کشاورزی کرد که هم کار فناورانه در روستا‌ها و مناطق مختلف می‌شود و هم از نظرات کارشناسان و صاحبنظران می‌توان در این رابطه بهره برد.

چندین بار به قضیه مسکن اشاره کردید. یکی از موانعی که سر راه ازدواج وجود دارد، امر مسکن است، یا به صورت اجاره و یا بصورت خرید که در سال‌های اخیر دیگر کسی به خرید مسکن فکر نمی‌کند. بررسی کرده‌اید که چقدر رشد قیمت مسکن داشته‌ایم؟ دلیل اصلی این مسئله چه بوده است؟
فکر می‌کنم که رشد قیمت مسکن رشد بسیار بالایی بوده که ۷۰۰ درصد رشد قیمت مسکن را شاهد بوده‌ایم، به نحوی که الان برای کسی که بخواهد صاحبخانه در شهر‌ها شود قبلاً به صورت آرزو بود و الان شاید آرزو باشد که در جایی مستاجر شود؛ این میزان شرایط برای مسکن سخت شده است.
این شرایط کاملاً قابل تغییر است. برنامه‌ای که به نظر ما می‌رسد که کاملاً قابل اجرایی شدن است، این است که مسکن بعنوان یک اقتصاد پیشران می‌تواند بسیاری از شغل‌ها را فعال کند. یک و نیم نفر در هر صد متر شغل مستقیم ایجاد می‌کند و بصورت غیرمستقیم هم یک شغل ایجاد می‌کند. این تعداد را ببینید شاید میلیون‌ها شغل بخاطر مسکن‌سازی فعال شود.
در مشهد که به آستان قدس رضوی رفتیم چند پروژه ساختمان سازی را فعال کردم که آن هم برای زائرین بود. شهر زائر را شروع به ساخت کردیم که ۳۵ هکتار از اراضی امام رضا را اختصاص به زائرین بی‌بضاعت دادیم که بتوانند براحتی به مشهد بیایند و روی زمین امام رضا و زیر سقف امام رضا در چند روزی که مشهد هستند زندگی کنند. ظرف یک سال، فاز اول را بهره برداری کردیم و برخی می‌گویند امکان‌پذیر نیست، ولی شد. چقدر زائرین محترم که گاهی مواقع گوشه خیابان یا در پارک‌ها استراحت می‌کردند، جا برایشان پیدا شد. یک زمانی استاندار خراسان به من گفت خیلی از صنایع با این کار ساختمان سازی در خراسان فعال شده که قبلاً بیکار بودند. خب این می‌تواند در این امر موثر باشد. بخش مهم مسکن زمین است. زمین را می‌توان برای دهک‌های پائین کامل حل کرد. برخی که کاملاً بی بضاعت و محروم هستند را می‌توان رایگان در نظر گرفت و برای برخی که امکانی وجود دارد، می‌توان به نحوی تسهیلات برای آن‌ها قرار داد که بتوانند مسکن را تهیه کنند و فکر می‌کنیم در ۴ سال بتوان ۴ میلیون مسکن را برای مردم ساخت.

اگر شما رئیس جمهور شوید قانون واقعی هدفمندی یارانه‌ها را اجرا خواهد کرد یعنی قشر پولدار را مستحق دریافت یارانه می‌داند یا خیر؟
یارانه در قانون وجود دارد و سازوکاری برای آن ایجاد شده و این را مردم بویژه خانواده‌های محروم و کم‌درآمد به چشم گره‌گشایی از مشکلات خود نگاه می‌کنند؛ با این که با توجه به کاهش ارزش پول ملی این مبالغ بسیار ناچیز است. این مقدار خیلی از مسائلی که آن زمان که یارانه قرار داده شد، را نمی‌توان الان حل کرد. اما بحث توزیع یارانه بصورت عادلانه امر مهمی است. کسانی که نیاز به یارانه‌ها ندارند، مانند خانواده‌هایی که درآمد کافی دارند، بخشی از آن‌ها اعلام کردند نیاز نداریم و یارانه را دریافت نکردند. طبیعی است اجرای قانون یارانه‌ها به اینکه بتوان یارانه را به کسی که باید پرداخت کرد، نکته‌ای است که باید پیگیری کرد. به نظرم می‌رسد در مورد یارانه‌ها هر چه هدفمندی در پرداخت یارانه‌ها باشد، به پرداخت عادلانه یارانه‌ها کمک می‌کند.

اگر قشر پولدار را برای دریافت یارانه مستحق ندانید درآمدی که تحصیل می‌شود را صرف چه اموری می‌کنید؟
صرف خانواده‌هایی که نیازمند هستند. این یارانه مربوط به خانواده‌های نیازمند است. کسی که پولدار است نباید یارانه را دریافت کند. دولت وظیفه دارد خانواده‌ای که متمکن است را دنبال کند، باید پول به خانواده‌های محروم و نیازمند تعلق گیرد.

رئیس جمهوری جایگاهی است که از بخش‌های مختلف مورد انتقاد قرار می‌گیرد. یعنی نقد می‌کنند و درباره آن صحبت می‌کنند. برخورد شما با انتقاد چه خواهد بود و چه پیشنهادی به منتقدین دارید که شما را نقد کنند؟
نقد سازنده باید ارتقای سیستم اداری کشور و دولت می‌شود. دولت نیازمند نقد منصفانه و صادقانه است؛ آن هم از ناحیه جوانان پرشور و از ناحیه اصحاب رسانه و از ناحیه دغدغه‌مندان و بویژه فرهیختگان و کارشناسان در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی. ابتدا که به قوه قضائیه آمدم گفتند پرونده‌هایی در دادگستری مطرح است که با شکایت قوه قضائیه شروع شده و من گفتم در همه موارد شکایت پس گرفته شود. گفتم اصحاب رسانه باید بتوانند قوه قضائیه را نقد کنند. من هم در دوره قبل انتخابات شرکت کردم خیلی‌ها حرف‌های مختلفی بیان کردند و بعضاً اتهاماتی وارد کردند. علی‌القاعده می‌خواستم شکایت کنم از بسیاری می‌توانستم شاکی شوم کما اینکه رقیب ما شاید صد‌ها شکایت از افرادی کرد که نسبت به او متعرض شده بودند، ولی من معتقد بودم در این رابطه شکایت کنم خلاف مشی‌ام است، لذا این کار را نکردم، چون اعتقاد دارم تهمت زدن مجاز نیست، افترا زدن مجاز نیست و دین به ما حکم می‌کند که چیزی که نمی‌داند را بیان نکند. گاهی در فضای مجازی الان هم حرف‌ها و اتهاماتی دیده می‌شود که نباید باشد. فضای نقد غیر از فضای اتهام زدن و تخریب است. در انتخابات فضای تخریب بسیار صدمه می‌زند. هم به کسی که تخریب می‌کند و هم به کسی که این فضا را ایجاد می‌کند. فضای نقد فضای خوبی است که باید استقبال کرد. معتقدم نقد و نقدپذیری از اصول کاری در دولت خواهد بود و حتماً با نقدکنندگان دولت، برخورد‌های خاصی که موجب اهانت و جازدن و برخورد با آن‌ها شود را مجاز نمی‌دانم و معتقدم فضای نقد و نقدپذیری حقیقتاً باید وجود داشته باشد.

محور تحول عدالت است

اگر آقای رئیسی رئیس جمهور شود و از بستگان نزدیک شما دچار فساد اقتصادی شود چه برخوردی می‌کند؟
ما اسم این دوره را تحول گذاشتیم و محور تحول را عدالت نهاده‌ایم. در کشور باید تحول رخ دهد. یکی از آن چیز‌هایی که در آن عقب هستیم مسئله اجرای عدالت است. یکی از آن چیز‌هایی که در آن عقب هستیم، احساس عدالت در مردم است. عدالت با سخنرانی نیست؛ مثلا من سخنرانی کنم و بگویم عدالت اجرا می‌کنم بی فایده است، امیرالمومنین علی (ع) بیان کرد عدالت «اوسع الاشیاء فی التواصف» در سخنرانی و شعر سرودن و کتاب نوشتن عدالت دایره وسیعی دارد و می‌توان کتاب‌ها برای آن نوشت، اما سخن در عدالت اجرایی است یعنی در قضاوت عدالت، در قانون گذاری عدالت، در اجرا عدالت، در شایسته گزینی عدالت، در پرداخت حقوق عدالت؛ یکی از نکات بسیار مهم این است. اگر یکی از بستگان دچار جرم شد قبل از هر کس باید مجموعه دولت اقدام کند. قبلاً عنوان کردم رئیس دولت باید قبل از هر کسی مدعی فساد باشد. کوچکترین فساد و کوچک‌ترین ناهنجاری در مجموعه این امر را توسعه می‌دهد؛ لذا اگر گزارش کردند از نزدیک‌ترین افراد به رئیس دولت یا هر یک از وزرا و هر یک از مسئولین مرتکب کجی و انحرافی شده و منحرف فسادی شده، حتماً باید مورد برخورد قرار بگیرد و هر کسی در هر جایگاهی و در هر سمتی که باشد! یقین داشته باشید این دولت را سالم نگه می‌دارد. برخورد با ناهنجاری‌ها و مفاسد دولت را سالم نگه می‌دارد، مردم هم نظاره گر هستند.
من در دستگاه قضائی کاری کردم که قضات فاضل، پرتلاش و سالم بسیار داریم، اما اجازه نمی‌دهیم فردی با روابط ناسالم، با وکیل و کارشناس و با فرد ناسالم مجموعه را فاسد کند، ما خودمان مدعی هستیم. امروز مردم فهمیده‌اند مدیران در دستگاه قضائی قبل از هر کس با هر گونه کجی برخورد می‌کنند. این دستگاه قضائی را سالم نگه می‌دارد و اعتماد مردم را افزون می‌کند. ما نیازمند این امر در دولت به شدت هستیم. یعنی معتقد هستیم که رعایت کردن حال افراد متخلف، هزینه اجتماعی درست می‌کند، برخورد با متخلف در جای خودش سرمایه اجتماعی می‌سازد، سرمایه اجتماعی را برای دولت نیاز داریم و از مسائلی که بسیار برای ما مهم است و در دستور کار است ایجاد سرمایه اجتماعی برای دولت و پایان دادن به ناامیدی‌هایی است که در بین جوانان و مردم افزون می‌شود. باید با عملکرد، نه با سخن، این اتفاق را رقم بزنیم. این اتفاق را دیر و دور نمی‌پنداریم بلکه کاملاً قابل انجام و شدنی می‌دانیم.

وقتی صحبت‌های شما را در حوزه دیپلماسی مرور می‌کردم تاکید بر دیپلماسی هوشمند داشتید. شاخص‌های دیپلماسی هوشمند را چه می‌دانید؟
باید در دنیا با نوعی عقلانیت کار را دنبال کرد. عقلانیت و تدبیر ایجاب می‌کند منافع ملی را در هر صورت محور قرار بدهیم. در هیچ کجا از منافع ملی نباید گذشت. منافع ملی برای ما یک موضوع محوری است. ما هم عمیقاً معتقد هستیم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود و برای رفع تحریم‌ها باید از هیچ کوششی دریغ نکرد و در دستور کار دولت این خواهد بود و هم با همه وجود تلاش کرد که اقتصاد کشور را و کشور را در مقابل تکانه‌ها حفظ کرد و صیانت بخشید
یعنی مسئله خنثی‌سازی تحریم‌ها را باید با جدیت دنبال کرد و ممکن است در هر مقطعی ممکن است یک سیاست و یک اقدامی احیاناً کشوری را وادار به این کند بخواهد عکس العملی نشان دهد به هیچ عنوان اقتصاد ما با این تکانه‌ها تکان نخورد. حتماً اقتصادمان درون‌زا و برون‌نگر خواهد بود. از تجربیات همه کشور‌ها استفاده می‌کنیم، ابایی نداریم از تجربیات هر کشوری که در حوزه فناوری‌های جدید، کار دانش‌بنیان، اقتصاد بالنده، مسائل اجتماعی و... تجربه دارد استفاده کنیم. لکن باید اقتصادی ساخت که در مقابل تکانه‌ها بتواند ایستادگی و مقاومت کند و این هم به دست توانای فرهیختگان در کشور کاملاً شدنی و امکان پذیر است.

مهم‌ترین ویژگی مثبت سوابق خود را که نگاه می‌کنید که کمک در ریاست جمهوری کند را چه می‌دانید؟
من فکر می‌کنم آن چیزی که امروز برای یک مدیر ضرورت دارد این است که حتماً مردمی باشد. مردمی بودن نکته خیلی مهمی است. هیچ زمانی در هیچ مسئولیتی ارتباط خودم را با مردم قطع نکردم.
مثلاً فرض کنید در مقطعی در تهران شب‌ها در مسجدی نماز می‌خواندم. هفته‌ای یکی دو شب را امام جماعت بودم و برخی شب‌ها ۲ تا ۴ ساعت می‌نشستم و گاهی خادم هم خسته می‌شد. هفته‌ای یکی دو روز برای ارتباط با مردم می‌گذاشتیم. در استان که می‌روم حتماً ارتباطات مردمی را دارم. ارتباط با مردم بسیار مهم است. مردم باید بتوانند به نحوی به مدیر دسترسی داشته باشند. توصیه من به همکاران و قضات این بود که در اتاق‌ها را باز کنید و ارتباط و کرامت مردم حفظ شود.
نکته دیگر ضد فساد بودن است. برای یک مدیر ضرورت دارد حتماً ضدفساد باشد و فساد را برنتابد حتی نسبت به کسانی که نزدیک او هستند.
نکته دیگر مسئله نگاه انقلابی و این که خود را اهل «ما می‌توانیم» بداند. من همواره سعی کردم روحیه پنجاه و هفتی را حفظ کنم. یعنی بدین معنا که وضعیت و شرایط عوض شده را درک کنم، اما نگاه انقلابی به حل مسئله بسیار اهمیت دارد. ما نمی‌توانیم، نمی‌شود، مگر می‌شود، این کار شدنی نیست را سعی کردم در فرهنگ کاری خود نداشته باشم. همان روحیه‌ای که در بچه‌ها و در افرادی همچون سربازان رشید اسلام و سردارانی همچون «حاج قاسم» و دیگران بود را حفظ کنم. این افراد نیز با موانع مواجه می‌شدند. حرف‌هایی که بیان می‌کنم را کارشناسان می‌دانند حتماً در پیشرفت کار با موانع مواجه می‌شویم، اما مانند بچه‌های جبهه نباید هیچ مانعی را به رسمیت شمرد. ما به همان سخن رهبری که فرمودند هیچ مشکلی نداریم که در کشور قابل حل نباشد و ما عمیقاً معتقدیم مشکلات در کشور به دست توانای جوانان و مردم این کشور قابل رفع و حل است و من هم بعنوان یک خدمتگزار بنا داشتم در خدمت مردم باشم و بعد از این هم میثاق من با مردم این است که خدمت آن‌ها باشم و با کمک هم و با توکل بر خدا بسیاری از این گره‌ها را باز کنیم.
توصیه الان من این است، به همه جوانان و زنان و مردان در شهر و روستا و در کشور بگویم که با همه وجود خود امیدوار به آینده باشید، به آینده‌ای بسیار روشن امیدوار باشید، در انتخابات شرکت کنید و به کاندیدای مورد نظر خود رای بدهید. مهم این است. مشارکت در انتخابات و حضور فعال در انتخابات پشتوانه مهمی برای هر دولتی است که بخواهد در این کشور شروع به کار کند.

بسیار سپاسگزارم از این که وقت گذاشتید. ان شاالله انتخابات پرشوری را با حضور مردم داشته باشیم. من از محضر مردم شریف خداحافظی می‌کنم و برنامه طبق روال با دستخطی که جناب سید ابراهیم رئیسی نامزد سیزدهمین دوره ریاست جمهوری، خواهد نوشت، به پایان می‌رسد.
«بسم الله الرحمن الرحیم
ماشاءالله کان و ما لم یشاء لم یکن.
با یاد امام (ره) و شهدای عالی قدر و با تشکر از برنامه دستخط.
مردم عزیز ایران! من به شما اطمینان می‌دهم که مسائل ما راهکار دارد و به شما مردم عزیز تعهد می‌دهم خالصانه و مجاهدانه برای حل این مسائل بکوشم. ما به یاری خداوند متعال دست در دست یکدیگر ایران عزیز را به قله‌های رفیع پیشرفت و عدالت خواهیم رساند. دولت مردمی، ایرانی قوی را محقق خواهد ساخت ان‌شاالله»./خبرگزاری صدا و سیما