هدف پادشاه عمان از سفر به عربستان چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ روز یکشنبه 11 ژوئیه 2021، هیثم بن طارق سلطان جدید عمان در نخستین سفر خارجی خود پس از تکیه بر کرسی قدرت، راهی عربستان سعودی شد و در شهر نئوم مورد استقبال قرار گرفت. رسانه های عمانی و سعودی هدف از این سفر دو روزه را گسترش روابط دوجانبه، مبارزه با تروریسم و حفظ صلح و امنیت بین‌المللی عنوان کردند. تاسیس شورای هماهنگی دیگر تصمیم مهم در جهت تقویت روابط دوجانبه عنوان شد. نکته جالب توجه در این سفر را می‌توان استقبال کم نظیر مردم و رسانه‌های سعودی از شخص سلطان عمان عنوان کرد. در این سفر 9 مقام بلندپایه عمانی من جمله؛ شهاب بن طارق آل سعید معاون نخست وزیر در امور دفاعی، بدر البوسعیدی وزیر خارجه، حمود البوسعیدی وزیر کشور، قیس الیوسف وزیر تجارت، صنعت و توسعه سرمایه‌گذاری و عبدالسلام المرشدی رئیس سازمان سرمایه‌گذاری سلطان عمان را همراهی می‌کنند. اکنون سوال اصلی آن است که ریاض-مسقط در این دیدار به دنبال چه اهدافی هستند؟

اهداف سیاسی-امنیتی

طی دو دهه گذشته نظم امنیتی منطقه «منا» به دلیل برخورد بلوک‌های منطقه‌ای و وقایع سترگی همچون بهار عربی دچار مشکلی به نام «معمای امنیت» شده است. در چنین وضعیتی دولت‌ها برای افزایش امنیت خود روی به سیاست‌هایی همچون تقویت قدرت نظامی، ایجاد بلوک‌های منطقه‌ای ،اتحادهای سیاسی و ... می‌آورند. در این مدل دولت‌ها دائم در حال تقویت توان نظامی-امنیتی خود هستند. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند بازیگران تاثیر گذار همچون قدرت‌های منطقه‌ای از وضعیت «صلح سرد» به سمت «جنگ سرد» و حتی به سوی «جنگ گرم» حرکت می‌کنند. دراین حالت کشورهای «صلح ساز» یا «میانجی» می‌توانند برای حفظ امنیت و منافع خود قدرتهای بزرگ را به سمت مذاکره و کاهش اختلافات سوق دهند. در زیر سیستم حاشیه خلیج فارس کشورهایی همچون عمان، قطر، کویت و عراق می‌توانند با ایجاد کانال‌های مذاکراتی میان سه بلوک لیبرال-محافظه‌کار، اخوانی و مقاومت منطقه خاورمیانه را به سمت کاهش تنش‌ها و مسابقات تسلیحاتی هدایت کنند. سلطان هیثم بن طارق می‌تواند با پیروی از خط مشی سلطان قابوس، به عنوان بازیگر «صلح ساز» از شدت تنش‌ها در منطقه بکاهد. بحران یمن، عراق، سوریه، لبنان و ... از جمله مسائلی است که دیپلمات‌های عمانی می‌توانند با میانجی‌گری میان تهران و ریاض از شدت تنش ها در منطقه بکاهند.

اهداف اقتصادی سفر

دو کشور می توانند براساس چشم اندازهای «عربستان 2030» و «عمان 2040» برنامه‌های اقتصادی مشترکی تعریف کنند. ریاض در دوران ولیعهد جوان خود محمد بن سلمان به دنبال فرار از «بیماری هلندی» و ایجاد تنوع در سبد اقتصادی خود است. به گزارش «الخلیج اونلاین»، «عجلان العجلان» رئیس اتحادیه اتاق‌های سعودی با استقبال از سفر سلطان عمان به عربستان، از بخش‌های تجاری عمانی-سعودی خواست تا با بهره گیری از علاقه و اراده سیاسی میان دو طرف برای افزایش حجم سرمایه‌گذاری‌های مشترک استفاده کنند. در بیانیه پایانی این سفر علاوه بر تاکید به اجرای توافق‌نامه و تفاهم‌نامه‌های امضاء شده میان ریاض-مسقط، بر تسریع در روند افتتاح جاده مستقیم زمینی به طول 650 کیلومتری در منطقه الاحساء در جهت نیل به اهداف اقتصادی مشترک تاکید شد. کارشناسان اقتصادی معتقدند که این طرح می‌توان در جهت دور زدن امارات نه تنگه هرمز در مسیر تجاری میان دو کشور است.

همچنین در این سفر از تشکیل شورای تجاری سعودی و عمان به منظور افزایش سرمایه‌گذاری‌های مستقیم و غیر مستقیم در بخش خصوصی، افزایش سطح تبادلات در بین صاحبان مشاغل، خط لوله انتقال نفت، بازار مشترک خلیجی، برگزاری کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌ها، حفاظت ازمحیط زیست، امنیت غذایی و اجرای طرح«خاورمیانه سبز» که اخیرا از سوی ولیعهد سعودی مطرح شده بود تاکید کردند. با شیوع پاندمی کرونا و کاهش قیمت جهانی نفت عمان در راستای اصلاحات اقتصادی خود به دنبال استفاده از ظرفیت اقتصاد عربستان سعودی است. هم اکنون حجم تجارت میان دو کشور 3.36 میلیارد دلار می‌باشد که بیشتر در زمینه‌ آهن، فولاد و فرآوردهای شیمیایی متمرکز شده است.

بهره سخن

راهبرد کلان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در دوران جوزف بایدن به سمت همگرایی و تعامل بیشتر در حال حرکت است. عربستان سعودی به عنوان محور اصلی کشورهای محافظه‌کار منطقه برای پیشبرد اصلاحات اقتصادی، تامین امنیت انرژی و ایجاد تنوع در شرکای استراتژیک خود به دنبال برقراری ارتباط با قدرت‌های منطقه‌ای همچون ایران، ترکیه، رژیم صهیونیستی و پاکستان است. در این بین کشورهای «صلح ساز» که با ایجاد کانال‌های ارتباطی امن به دنبال ارتقاء پرستیژ دیپلماتیک و تامین منافع خود هستند، میتوانند نقشی کلیدی در این صحنه ایفا کنند. سلطان نشین عمان در دوران سلطان هیثم بن طارق می‌تواند با پیگیری نقش سنتی خود در محیط خاورمیانه از میزان سطح تنش‌ها کاسته و منطقه تا «بن دندان مسلح» را از خطر جنگ نجات دهد. همچنین ریاض-مسقط می‌توانند با ایجاد کریدورهای جدید برای انتقال انرژی و همچنین سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های مختلف اقتصادی، در مسیر رشد و تقویت روابط دوجانبه گام‌های بلندی بردارند. نکته کلیدی در فهم تحولات خاورمیانه آن است که قدرت‌های منطقه‌ای به این درک رسیدند که اگر خواهان پیشرفت و ترقی هستند راهی جزء حرکت به سمت همگرایی و صلح ندارند.