علل و اهداف سفر مقام‌‏های آمریکایی به لبنان

به گزارش راهبرد معاصر؛ دیوید هیل، قائم مقام وزیر خارجه آمریکا روز 12 ژانویه به لبنان سفر و با مقام‏ های سیاسی و امنیتی این کشور دیدار و گفتگو کرد. تنها یک هفته پس از سفر دیوید هیل، ژنرال جوزف وتل، فرمانده ستاد مرکزی ارتش آمریکا در خاورمیانه نیز به بیروت سفر و با مقام ‏های این کشور دیدار و گفتگو کرد. سفر ژنرال جوزف وتل، چهارمین سفر وی طی 13 ماه اخیر به لبنان بود. فرمانده ستاد مرکزی ارتش آمریکا در دسامبر 2017، فوریه و آوریل 2018 نیز به لبنان سفر کرده بود. سؤال این است که علل این سفرها به لبنان به خصوص طی یک هفته چیست؟ آمریکا از این سفرها چه اهدافی را پیگیری می‏ کند؟

به نظر می ‏رسد دو دسته علل داخلی و منطقه‏ ای در خصوص این سفرها می‏ توان مطرح کرد.

1. علل داخلی

لبنان که به سرزمین سپید خاورمیانه معروف است به لحاظ سیاسی و ژئوپلیتیک برای آمریکا و متحدانش در غرب آسیا اهمیت زیادی دارد. به لحاظ جغرافیایی، لبنان با سوریه و سرزمین‏ های اشغالی هم‏ مرز است. از این رو، دو سفر مقام‏ آمریکایی به لبنان نیز با توجه به اهمیت این کشور انجام شده که این اهمیت در شرایط کنونی منطقه غرب آسیا افزایش نیز یافته است.

1-1. مداخله در فرآیند تشکیل کابینه لبنان

سفر «جوزف وتل» و پیش از آن سفر «دیوید هیل» به بیروت در شرایطی انجام شد که با گذشت 8 ماه از برگزاری انتخابات پارلمانی لبنان هنوز کابینه این کشور تشکیل نشده است. سعد حریری پس از برگزاری انتخابات پارلمانی لبنان در ماه مه گذشته، از سوی میشل عون، رئیس جمهوری این کشور مأمور به تشکیل کابینه شد. اهمیت سیاسی لبنان و به خصوص حضور داشتن حزب‌الله، یکی از مهم‏ترین گروه‏های غیردولتی منطقه غرب آسیا در این کشور، سبب شد که کابینه لبنان برای بازیگران خارجی نیز اهمیت زیادی داشته باشد. در حالی که ائتلاف مقاومت در انتخابات پارلمانی سال 2018 68 کرسی از 128 کرسی پارلمان لبنان را به دست آورد، اما بازیگران خارجی به خصوص آمریکا و عربستان سعودی تلاش می‏‌کنند شکست در انتخابات را از طریق مداخله در تشکیل کابینه جبران کرده و مانع تقویت موضع حزب‌‏الله در کابینه آتی لبنان شوند. «دیوید هیل» در سفر به بیروت با وجود اینکه مدعی شد انتخاب اعضای کابینه، موضوعی فقط مربوط به خود لبنان است، اما صریحاً اعلام کرد که: «جامعه بین‌الملل از نزدیک وضعیت دولت لبنان را زیر نظر دارد و نوع دولتی که انتخاب می‏‌شود برای همه ما مهم است.» بنابراین می‏‌توان گفت یکی از دلایل اصلی سفر مقام‌‏های آمریکایی به لبنان، مداخله آنها در فرآیند تشکیل کابینه این کشور است.

2-1. تلاش برای انزوای حزب‌‏الله و تقویت دوقطبی در لبنان

یکی از مهم‏ترین راهبردهای آمریکا و متحدانش درباره لبنان، ایجاد و تقویت دوقطبی حزب‌‏الله/ ارتش در داخل این کشور است. واشنگتن و متحدان آن در منطقه غرب آسیا با برجسته‌‏سازی جایگاه حزب‌‏الله در داخل لبنان، سعی دارند با حمایت از برخی جریان‏‌های سیاسی و همچنین حمایت از ارتش، در داخل لبنان نفوذ کرده و اهداف خود را نه تنها در لبنان بلکه در سطح منطقه تعقیب کنند. در حالی که در داخل لبنان، مقام‌‏های رسمی این کشور و اغلب جریان‏‌های سیاسی مخالفتی با مسلح بودن حزب‌‏الله ندارند، آمریکا و متحدان منطقه‌‏ای آن به خصوص عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی تلاش می‏‌کنند با تبلیغات گسترده، مسلح بودن حزب‏‌الله را خطر و تهدیدی برای حاکمیت در لبنان و همچنین برای منطقه غرب آسیا معرفی کنند، در حالی که حزب‌‏الله همواره قواعد سیاسی را در داخل لبنان رعایت کرده و حتی با وجود اینکه در انتخابات ماه مه حایز اکثریت آراء شده، اما درصدد افزایش شمار کرسی‏‌های وزارتی خود بر نیامده است.

اظهارنظرها و تحرکات آمریکایی‌‏ها طی هفته‌‏های اخیر نیز گویای این است که آنها درصدد به انزوا کشاندن حزب‏‌الله در داخل لبنان هستند. پیش از سفر دیوید هیل به لبنان، سفارت آمریکا در بیانیه‌‏ای اعلام کرد که یکی از اهداف این سفر «تأکید بر حمایت آمریکا از جریان‏‌های دولت لبنان از جمله مؤسسات امنیتی این کشور» است. در این بیانیه ادعا شد که آمریکا از فعالیت‌‏های حزب‌‏الله که در راستای تضعیف ثبات لبنان و منطقه است، نگران است.

2. علل منطقه‏‌ای

سفر مقام‏‌های آمریکایی به لبنان علاوه بر علل داخلی، علل منطقه‌‏ای نیز دارد که برخی از مهم‏ترین آن عبارتند از:

1-2. اعلام خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه

آمریکا پس از اینکه 8 سال در بحران سوریه مداخله کرد، در نهایت مجبور شد اعلام کند که نظامیان خود را از این کشور خارج خواهد کرد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا دسامبر گذشته تصمیم خود را مبنی بر خروج نظامیان آمریکایی از سوریه اعلام کرد، تصمیمی که با واکنش‌های مختلفی مواجه شد و اغلب مقام‏‌ها و تحلیل‏گران آنرا نشانه پذیرش شکست آمریکا در سوریه عنوان کرده‌‏اند. سفر دیوید هیل و ژنرال جوزف وتل به لبنان نخستین سفر مقام‌‏های آمریکایی به بیروت پس از این تصمیم ترامپ بود. در واقع، این سفرها گویای این است که حتی اگر آمریکا نظامیان خود را از سوریه خارج کند، تمرکز آن بر منطقه غرب آسیا و همچنین بر تحولات سوریه کاهش نخواهد یافت بلکه از طریق کشورهایی نظیر لبنان اهداف منطقه‌‏ای خود را پیگیری خواهد کرد.

2-2. اهداف ضد ایرانی

یکی از مهم‏ترین دلایل سفر مقام‏های آمریکا به لبنان و حتی کشورهای دیگر، پیگیری اهداف ضد ایرانی است. دولت کنونی آمریکا برای تشکیل ناتوی عربی و واگذاری مسئولیت نظامی به آن پیشگام شده است. در همین راستا، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا همزمان به سفر دیوید هیل به لبنان به 8 کشور عربی سفر کرد تا میان این کشورها برای ایجاد ناتوی عربی انسجام و هماهنگی ایجاد کند. این هدف در سفر هیل و وتل به لبنان نیز مد نظر قرار داشته است، اگرچه مطابق شواهد لبنان عضوی از ناتوی عربی نخواهد بود. جمهوری اسلامی ایران به واسطه قرابت هویتی که با حزب‌‏الله و برخی جریان‏‌های سیاسی در لبنان دارد، در رقابت با عربستان سعودی، نفوذ قابل ‌ملاحظه‌ای در تحولات این کشور دارد و همواره نیز بر لزوم حفظ ثبات و امنیت لبنان تأکید می‏‌کند. در همین حال، حزب‌‏الله لبنان به نوعی بازوی اصلی محور مقاومت در مبارزه با رژیم صهیونیستی است و در عین حال، جمهوری اسلامی ایران همواره از حزب‌‏الله در جنگ با رژیم صهیونیستی و دفاع از تمامیت ارضی لبنان حمایت کرده است. بحران سوریه و نقشی که جمهوری اسلامی ایران و حزب‏‌الله لبنان برای دفاع از تمامیت ارضی و نظام سیاسی سوریه ایفا کرده‌‏اند نیز سبب ارتقا جایگاه منطقه‌‏ای محور مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی ایران شده است. بر این اساس، دولت آمریکا سعی دارد با مداخله در امور داخلی لبنان، از افزایش وزن جریان‏‌های مخالف جمهوری اسلامی ایران در لبنان حمایت کرده و از نفوذ تهران در منطقه و در لبنان بکاهد.

علاوه بر این، سفر دیوید هیل و ژنرال جوزف وتل به لبنان با تلاش‏‌های آمریکا برای برگزاری نشست ضد ایرانی در لهستان همزمان شده بود. مقام‌‏های آمریکایی تلاش کرده‌‏اند لبنانی‌ها را به این امر مجاب کنند که در کشمکش تهران - واشنگتن، موضع بی‏‌طرف اتخاذ نکنند و با حضور در نشست ضد ایرانی لهستان، آشکارا در کنار واشنگتن قرار گیرند، هدفی که البته در ادامه با همکاری نکردن اتحادیه اروپا، روسیه، چین و حتی برخی کشورهای عربی در عمل محقق نشد و دستور کار نشست لهستان عملاً تغییر کرد. بنابراین می‌‏توان گفت سفرهای پیاپی مقام‌های آمریکایی به بیروت گویای افزایش تحرک‏‌های واشنگتن ضد حزب‌‏الله در داخل لبنان و جمهوری اسلامی ایران در منطقه غرب آسیا است.

3-2. تقویت مواضع آمریکا در منطقه

یکی از مهم‏ترین دلایل اهمیت سفر دیوید هیل و جوزف وتل به لبنان این است که نخستین سفر پس از خودکشی فرمانده ناوگان پنجم دریایی آمریکا و همچنین نخستین سفر پس از کشته و زخمی شدن 19 نظامی آمریکایی در منبج سوریه بود. دریاسالار اسکات استرنی، فرمانده ناوگان پنجم دریایی آمریکا که سابقه 36 ماه حضور در نیروی دریایی آمریکا را داشت، آوریل سال گذشته به سمت فرمانده ناوگان پنجم دریایی آمریکا که در بحرین مستقر است، منصوب شده بود. وی اواخر نوامبر 2018 در بحرین خودکشی کرد که البته علل آن هیچ‌گاه مطرح نشد، اما این خودکشی برای آمریکا و نظامیان این کشور تبعات بدی داشت، به نحوی که جان ریچاردسون، فرمانده عملیات نیروی دریایی آمریکا خبر خودکشی اسکات استرنی را «ویرانگر» توصیف کرده بود.

در همین حال، سفر ژنرال جوزف وتل به بیروت در شرایطی انجام شد که 19 نظامی آمریکایی روز 16 ژانویه 2019 یعنی 4 روز پس از سفر دیوید هیل به بیروت، در منبج سوریه کشته و زخمی شدند. گروه تروریستی داعش مسئولیت این انفجار را که حین گشت‏‌زنی نیروهای آمریکایی به وقوع پیوست، بر عهده گرفته است. سفر وتل به بیروت، نخستین سفر پس از این رخداد برای نظامیان آمریکایی نیز بود. در واقع، سفر مقام‌‏های آمریکایی به بیروت با هدف روحیه دادن به نظامیان این کشور در منطقه انجام شد.

4-2. همزمانی سفرها با حمله‌‏های رژیم صهیونیستی به سوریه

سفر دیوید هیل و جوزف وتل به لبنان همزمان با از سرگیری حمله‏‌های رژیم صهیونیستی به سوریه انجام شد. سفر آوریل 2018 جوزف وتل به بیروت نیز پس از حمله‏‌های آوریل 2018 سه کشور آمریکا، بریتانیا و فرانسه به سوریه انجام شده بود. این سفرها از یک سو بیانگر این است که آمریکا تلاش می‏‌کند مانع شکایت لبنان از رژیم صهیونیستی به دلیل نقض حاکمیت بیروت در جریان حمله به سوریه شود و از سوی دیگر این سفرها بیانگر حمایت آمریکا از حمله‏‌های رژیم صهیونیستی به سوریه است. مقام‏‌های آمریکایی در سفر به لبنان سعی کردند تمرکز را به سمت ادعای رژیم صهیونیستی درباره تونل‏‌های حزب‌‏الله لبنان هدایت کنند و نقض حاکمیت لبنان و قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل را در راستای تلاش رژیم صهیونیستی برای دفاع از امنیت خود جلوه دهند.

نتیجه‏‌گیری 

طی یک هفته یک مقام سیاسی و یک مقام نظامی آمریکایی به لبنان سفر کرده‌‏اند. دیوید هیل، قائم مقام وزیر خارجه و ژنرال جوزف وتل، فرمانده ستاد مرکزی ارتش آمریکا در خاورمیانه به لبنان سفر کرده‌‏اند. این سفرها بیانگر این است که واشنگتن از یک سو به تحولات داخلی لبنان و از سوی دیگر به شرایط امروزی منطقه خاورمیانه توجه ویژه‌‏ای دارد. با این حال، به نظر می‏‌رسد سفر مقام‏‌های آمریکایی بیش از همه با هدف اعمال فشار بر جمهوری اسلامی ایران و مهم‏ترین متحد آن یعنی حزب‌‏الله لبنان انجام شده است. همزمان مقام‌‏های آمریکایی تلاش کردند لبنان را به شرکت در نشست لهستان که قرار بود نشستی ضد ایرانی باشد، ترغیب کنند. سفر این دو مقام آمریکایی به لبنان در شرایطی انجام شد که مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز به طور همزمان به 8 کشور عربی سفر کرد تا اهداف ضد ایرانی خود را پیگیری کند.