به گزارش راهبرد معاصر، ایران و عربستان سعودی سرانجام دور یک میز برای گفتگو نشستند. گفتگو‌هایی که نه در تهران و نه در ریاض بلکه در بغداد برگزار شد. در همین رابطه روزنامه اعتماد گفت‌وگویی با علیرضا عنایتی، دستیار وزیر خارجه و مدیر کل خلیج‌فارس انجام داده است که بخش‌های مهم آن در ادامه می‌آید.
تلاش‌های عراق برای گفتگو میان ایران و عربستان موثر واقع شد
- تلاش‌های عراق برای برگزاری گفتگو میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی موثر واقع شد و هیات‌های دو کشور سه دور گفتگو در بغداد (پایتخت عراق) برگزار کردند.
- این گفتگو‌ها از فروردین‌ماه آغاز و به‌طور متوسط به مدت سه ماه و هر ماه یک دور انجام شد و در دور سوم به اینجا منتهی شد که با توجه به روی کار آمدن دولت جدید در ایران و پیش رو بودن مناسک حج در عربستان، برگزاری دور چهارم به زمانی که برای طرفین مناسب است، موکول شود. در آن مقطع سعودی هنوز تصمیم مدنظر برای برگزاری حج به صورت داخلی از بیم شرایط کرونایی را نگرفته بود.
- از طرف ایران این مذاکرات یک تصمیم اساسی از طرف نظام بود. نظام و حاکمیت تصمیم گرفت چنین گفتگو‌هایی را با طرف سعودی برگزار کند و در ترکیب هیات ایران از تمام نهاد‌های ذیربط حضور داشتند.
- ما بیش از آنکه به عنوان مذاکرات و اینکه چه کسی مذاکرات را برگزار کرد نگاه کنیم باید به ترکیب هیات شرکت‌کننده نگاه کنیم که این ترکیب کاملا فراگیر بود.
برای گفتگو با عربستان سعودی مشکلی نداشتیم
- ما و عربستان نیازی به میانجی نداریم. ما دو کشوری هستیم که می‌توانیم بی‌واسطه با یکدیگر گفتگو و مسائل را طرح کنیم.
- گفتگو همواره دو بخش دارد: ۱. رفع سوءتفاهم‌ها، کاهش تنش و رفع موانع موجود ۲. افزایش همکاری و گشودن افق‌های گسترده‌تر برای پیشبرد اهداف.
- ما در هر دو بخش برای گفتگو با عربستان سعودی هیچ مشکلی نداشتیم و الان هم مشکلی احساس نمی‌کنیم. آن فرض اولیه برای ما کماکان وجود دارد که می‌توانیم با عربستان سعودی مستقیم گفتگو کنیم.
گفتگو با عربستان را منهای متغیر‌های بیرونی تعریف می‌کنیم
- به نظر ما در دوره کنونی فضای اداره (اوضاع به شکل) ترامپ استمرار ندارد. فضایی که در آن تنش، اعمال فشار بر کشور‌های منطقه و افزودن بر دامنه تنش در منطقه ما وجود داشت. اکنون ما کمتر احساس می‌کنیم که دولت جدید امریکا در مباحث منطقه‌ای ادامه‌دهنده آن سیاست تشدید بحران باشد.
- ما مذاکره یا گفتگو با عربستان را منهای متغیر‌های بیرونی تعریف می‌کنیم. اگر عربستان سعودی در دوره دونالد ترامپ هم آمادگی گفتگو را داشت یا اگر تلاش‌های عراق در آن دوره هم به ثمر می‌نشست ما از اینکه با عربستان وارد گفتگو شویم هیچ گونه تحفظ و ابایی نداشتیم.
- مساله منطقه باید با متغیر‌های منطقه‌ای سنجیده شده و به تبع برون‌داد آن را بر این اساس ارزیابی کرد. ما با این دیدگاه که متغیر‌های فرامنطقه‌ای را در مسائل منطقه‌ای دخالت بدهیم بیگانه هستیم.
همکاری ایران و عربستان به نفع مسائل جهان اسلام و منطقه است
- ما فکر می‌کنیم که همکاری ایران و عربستان به عنوان دو کشور مسلمان به نفع مسائل جهان اسلام و منطقه و توسعه‌دهنده همکاری‌های منطقه‌ای خواهد بود.
- این رابطه فقط یک مناسبات دوجانبه میان ایران و عربستان نخواهد بود بلکه مناسباتی است که ممکن است بر سایر مسائل مربوطه هم تاثیر بگذارد.
عربستان در گفتگو‌های خود با ایران جدیت دارد
- شاید عربستان به این نتیجه رسیده که با راه‌حل‌های گفت‌وگومحور و سیاسی فضای همکاری در منطقه بهتر پیش می‌رود تا رویکرد‌های خشونت‌آمیز نسبت به مسائل و تکیه بر جنگ یا اعمال شرایط یکسویه.
- عربستان سعودی احساس کرده است که الان در منطقه و فرامنطقه شرایط برای تغییر رویکرد و اتخاذ رویکردی مبتنی بر گفتگو با ایران فراهم‌تر است.
- ممکن است اشتباه هم فکر کنم، اما به گمان من، عربستان سعودی رویکرد جدیدی را برای منطقه یا در تعامل با مسائل منطقه در پیش گرفته است.
- ممکن است از گذشته رسوباتی باقی مانده باشد که عربستان همچنان آن‌ها را در نظر بگیرد یا برخی بنیاد‌ها را همچنان مدنظر قرار دهد، اما در حوزه کار منطقه ای، عربستان سعودی به شکل نسبی دیدگاه خود را نسبت به تعامل با مسائل منطقه تغییر داده و شاید بخشی از آن ناشی از مسائل فرامنطقه‌ای باشد که در حقیقت این فضا را برای عربستان سعودی ایجاد کرده است.
- در مجموع این تصویر را من دارم که عربستان در گفتگو‌های خود و حل موضوعاتی که با ما دنبال می‌کند، جدیت دارد. ژ
در یمن رویکرد به ظاهر متفاوتی را از سوی عربستان می‌بینیم
- درباره رویکرد سعودی در یمن اگر شرایط امروز را با شرایط ماه مارس سال ۲۰۱۵ که نیرو‌های موسوم به ائتلاف - که در واقع نوک پیکان آن عربستان سعودی بود- به صورت ناگهانی نقطه نقطه یمن را بمباران کرده و این فضا را تا الان که شش سال و نیم شده حفظ کردند، مقایسه کنید، می‌بینید که عربستانی که ائتلاف علیه یمن را رهبری و این کشور را بمباران کرد و اکنون هم به محاصره این کشور ادامه می‌دهد، امروز از ابتکار صلح برای به شمول گفتگو درباره برقراری آتش‌بس برای حل مساله یمن سخن می‌گوید.
- اکنون ادبیات سعودی این است که ما خواستار پایان این وضعیت هستیم لذا در یمن هم ما رویکرد به ظاهر متفاوتی را از سوی عربستان می‌بینیم.
- سعودی می‌تواند این به ظاهر را به واقع تبدیل کند و تبدیل آن به واقع با رفع محاصره از یمن ممکن است.
مذاکرات میان ایران و عربستان امنیتی یا با رویکرد امنیتی نیست
- مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی امنیتی یا با رویکرد امنیتی نیست بلکه در ترکیب طرف ایرانی از تمام نهاد‌های ذیربط حضور دارند.
- در گفتگو با عربستان در هر سه بعد مسائل مرتبط یعنی دوجانبه، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای گفتگو کردیم.
- مسائل فرامنطقه‌ای همکاری کشور‌ها در مجامع بین‌المللی و در سازمان‌هایی مانند سازمان کنفرانس اسلامی را شامل می‌شود.
- دیدگاه ایران این بود که ما در همه ابعاد می‌توانیم با طرف مقابل گفتگو کنیم و موضوع منحصر به یک بعد و فراموش کردن سایر ابعاد نیست.
- اگر مناسبات دوجانبه ایران و عربستان وارد مرحله نوینی بشود حتما زمینه برای گفتگو‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای ایران و عربستان فراهم شده و این امر می‌تواند به ارتقای جایگاه منطقه‌ای دو کشور هم منتهی شود.
دست دوستی از طرف ایران نسبت به همه کشور‌های منطقه دراز است
- ایران دیدگاه‌های خود مبتنی بر همکاری با کشور‌های منطقه را پیش می‌برد و معتقد است اگر در جایی مشکل، سوءتفاهم یا علامت سوالی وجود دارد، گفتگو با یکدیگر بهترین و شاید تنهاترین وسیله برای پیشبرد منافع است.
- تجربه چندین‌ساله من می‌گوید که دست دوستی از طرف ایران نسبت به همه کشور‌های منطقه بدون استثنا دراز است. هرکسی که این دست را گرفته و فشرده شاهد اقدام‌های مفید و موثر ایران بوده است.
هیچ کشوری در منطقه خلیج فارس طرح صلح هرمز را رد نکرد
- من تصور می‌کنم اصول و ارکان طرح صلح هرمز حتما مورد توجه دولت سیزدهم قرار خواهد داشت. ممکن است اضافات یا تعدیل‌هایی داشته باشد و در حقیقت ما با این جمله از یک رویداد یا واقعیت پیشی می‌گیریم، اما آن متن براساس چارچوب ارایه‌شده که مبتنی بر اصول و دیدگاه‌های حاکمیتی ایران است نوشته و ارایه شد.
- موکدا برخی کشور‌ها از طرح صلح هرمز استقبال کردند و می‌توانم بگویم که هیچ کشوری آن را رد نکرد. یک یا دو کشور آن را بی‌پاسخ گذاشتند، ولی بی‌پاسخ گذاشتن به معنای ردکردن نبود.
- به این معنا نیست که مثلا عربستان یا کشور دیگری بگوید که این طرح مفید نیست و ما این را قبول نداریم و برخورد منفی با آن بکنند. هیچ‌کدام از این کشور‌ها چه در بخش دوجانبه و چه از طرف شورای همکاری برخورد سلبی با این طرح نکردند.
- شورای همکاری نسبت به طرح صلح هرمز هیچ رویکرد منفی نداشته و آن را رد نکرده و اگر همین کف برخورد کشور‌های منطقه با طرح صلح هرمز را هم معیار قرار دهیم، می‌بینیم که هر طرحی که چه از سوی ایران و چه طرف مقابل ارایه می‌شود می‌تواند مقدمه‌ای برای ارتقای سطح همکاری باشد./فارس