به گزارش راهبرد معاصر، تنش میان روسیه و اوکراین نسبت به روزهای اولیه جنگ میان آن دو تا حد بسیار زیادی کاسته شده مقامات روسی می‌گویند به اهداف خود در عملیات ویژه نظامی دست یافته‌اند و مقامات اوکراینی نیز همچنان بر مقاومت مردم تاکید دارند و مدعی هستند روسها در این حمله نظامی تلفات زیادی را متحمل شدند. از سوی دیگر بازیگران منطقه‌ای تلاش می‌کنند تا با ایفای نقش میانجیگری به این منازعه خاتمه دهند. مذاکرات بین روسیه اوکراین با میانجیگری ترکیه تا حدودی امیدواری را نسبت به خاتمه جنگ بالا برده است. زلنسکی برخی شروط روسها من جمله عدم پیوستن به ناتو را تلویحا پذیرفته اما باز هم باید منتظر پایان مذاکرات بود. از این رو راهبرد معاصر برای ارزیابی شرایط موجود با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس روابط بین‌الملل گفتگو داشته است که در ادامه می‌خوانیم.
*جناب ابوالفتح! با توجه به روند خوش بینانه مذاکرات میان روسیه و اوکراین با میانجیگری اردوغان ارزیابیتان از شرایط موجود بین اوکراین و روسیه چیست؟
پس از شکست گفتگوها میان روسیه و اوکراین در بلاروس این بار مذاکرات صلح با میانجیگری ترکیه در آنتالیا و پس از آن در استانبول درحال برگزاری است. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دراین نشست حضور داشته و سخرانی کرده است. اما روند انتشار اخبار از این نشست مهم نشان می‌دهد توافقات جدی میان دوطرف‌های روسی و اوکراینی حاصل شده است.
از یکطرف مذاکره کننده ارشد اوکراین گفته است؛ که اوکراین حاضر است که بی‌طرف باشد و به هیچ پیمانی نپیوندند و پایگاه نظامی هیچ کشوری را نپذیرد که یکی از اصلی‌ترین شروط روسها هم این بود که اوکراین عضو ناتو نشود. البته اوکراینی‌ها گفته‌اند که ما عضو اتحادیه اروپا می‌شویم و مسکو نیز متقابلا این شرط را پذیرفته اما با جدیت مخالفت خود را برای عضویت اوکراین در ناتو را به دلیل مسائل امنیتی بیان کرده است.
از طرفی مذاکره کننده ارشد روسیه اعلام کرده که در دو منطقه مهم حملات نظامی‌شان را کاهش می‌دهند که یکی از آنها کیف و دیگری شهرهای شمال اوکراین است که این هم نشانه‌ای از مسیر درست مذاکرات به سمت توافق است و اثر خودش را هم در بازار انرژی گذاشته چرا که قیمت نفت در هفته گذشته به زیر 100 دلار رسیده است هرچند واکنش مثبت بازارهای مالی به مذاکرات صلح روسیه و اوکراین در هفته گذشته ملموس بوده ولی همچنان باید این مهم را در نظر داشت که مذاکرات صلح در شروع راه است و توافق قطعی نیست.
به هرحال موضوع اوکراین دعوای بین مسکو و کیِف نیست بلکه آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا ذی‌نفع هستند. ممکن است که آنها توافق را نپذیرند و برای اینکه روسیه بیشتر به حاشیه رانده شود، اقتصادش بیشتر ضربه و سهمش از بازار انرژی کاهش پیدا کند مانع توافق شوند یا روسها شروط بیشتری را مطرح کنند و اصرار داشته باشند که علاوه بر کریمه و آن دو منطقه دونباس و لوهانسک که پیش از جنگ وجود داشت حالا مرزها بیشتر گسترش پیدا کند. مثلا آن خط ارتباطی بین دونباس و کریمه به هم وصل شود و آن را به منطقه دونباس اضافه کنند اما در آن صورت دسترسی اوکراین به دریای آزاد قطع می‌شود و ممکن است که اوکراینی‌ها این شرایط را نپذیرند لذا فعلا باید منتظر بود.
اما آنچه که معلوم است اینکه شرایط مذاکره به نسبت 3 یا 4 روز پیش اکنون بهتر است اما اینکه این روند ادامه پیدا کند و طی دو یا سه هفته آینده روسیه و اوکراین به توافق برسند یا نرسند و غرب هم بر این توافق صحه بگذارد یا نه هنوز مشخص نیست. خود اوکراینی‌ها گفته‌اند که رسیدن به توافق زمان می‌برد تا ما نسبت به توافق که آیا محتمل هست یا نه ارزیابی اولیه داشته باشیم.
ببینید در این مذاکرات و رسیدن به توافق موضوعات مختلفی وجود دارد. روسها 4 شرط اصلی دارند، یکی اینکه اوکراین عضو ناتو نشود؛ دیگری اینکه خلع سلاح شود به این معنی که یکسری سلاح‌ها بویژه سلاح اتمی که به هیچ عنوان و یکسری دیگر را هم نداشته باشد؛ الحاق کریمه به روسیه را به رسمیت بشناسد؛ دو جمهوری که روسیه به رسمیت شناخته یعنی لوهانسک و دونتسک را اوکراینی‌ها هم به رسمیت بپذیرند (البته مرز آنها مشخص نیست و ممکن است از آن چیزی که قبل از جنگ بوده بیشتر باشد و روسها این را مطالبه کنند).
خواسته دیگر روس ها بحث نازی‌زدایی است البته این چیزی است که روسها مطرح می‌کنند که در اوکراین نازی‌ها قدرت دارند یعنی گروه‌های دست راستی و افراطی و اینها باید حذف شوند حالا اینکه آیا این شرط به سرنگونی دولت زلنسکی منجر شود یا نه را نمیدانم. یکی دیگر از خواسته هایشان این است که دولت اوکراین زبان روسی را به عنوان یکی از زبان‌های اوکراین به رسمیت بشناسد.
پیش از جنگ در اوکراین قانونی تصویب کردند که بر مبنای آن استفاده از زبان روسی ممنوع شد و این برای روسها خیلی خوشایند نبود چون قبلا اوکراین بخشی از شوروی بوده و زبان روسی در آن مطرح بوده و از طرفی روس تبارهای زیادی در اوکراین هستند و مسکو معتقد است که این قانون تضعیف حقوقی اقلیت‌های روس‌تبار است.
موضوع آینده روس‌تبارها یکی از موضوعاتی است که به این بحث ممنوع بودن زبان روسی توسط دولت اوکراین گره میخورد و تا آنجایی که من اطلاع دارم مقامات اوکراین گفته‌اند ما این شرط را نمی‌پذیریم. اما اگر مذاکره در مسیر بهتری پیش برود و مثلا روسها حاضر شوند از مناطق حساس عقب‌نشینی کنند و این قسمت‌ها را در اختیار اوکراینی‌ها قرار دهند، ممکن است این قانون هم تغییر کند. ولی تمام اینها بستگی به این دارد که همه پرسی در اوکراین برگزار شود.
نماینده ارشد اوکراین در مذاکرات عنوان کرده هر توافقی با روسها شکل بگیرد نیاز به همه پرسی دارد. حال همه پرسی در شرایط جنگ و در شرایطی که چند میلیون نفر از کشور خارج شد‌‌اند و 7 الی 8 میلیون نفری که در کشور آواره هستند و بخش‌هایی از کشور در اشغال و زیر بمباران است چطور قرار است برگزار شود؟ معلوم نیست؛ آیا این همه پرسی صحت و سلامت دارد یا خیر و آیا مردم اوکراین این توافق را رد می‌کنند و در نهایت چه اتفاقی میافتد معلوم نیست.
ولی موضوع سرنوشت روس تبارها در مناطق شرقی به نظر من یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات است چون موضوع فرهنگی و اجتماعی است و به این صورت نیست که دولت اوکراین یک چیزی را بپذیرد و جامعه این را بپذیرد، شاید جامعه اوکراینی این را پس بزند و این درخواست برای حقوق اجتماعی روس تبارها را بدنه اجتماعی نپذیرد و این دیگر در اختیار دولت اوکراین هم نیست با این فضای به شدت ضد روسی که در اوکراین هست و نفرت شدیدی که علیه روسها وجود دارد و تبلیغات سنگین غرب هم به این دامن میزند آشتی فرهنگی با این کشوری که چند پاره شده بسیار دشوار خواهد بود.