به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در زمینه نحوه مذاکره با آمریکا دو نگاه عمده در کشور وجود دارد. نگاهی که به بازگشت به برجام به هر قیمتی تمایل دارد و نگاهی که آمریکا را نیازمند واقعی به بازگشت به برجام می داند.
دسته نخست معتقدند صرفاً برجام نفعی برای کشور خواهد داشت و از منظر این طیف، عنوان برجام مهمتر از تلاش برای عملیاتی کردن آن است. علت اصلی ایجاد چنین رویکردی نیز بر مبنای اعتمادی است که آنها به غرب دارند و تلاش می کنند آن را به جامعه القا کنند. نقد اصلی برای این طیف بر مبنای تجویز توسعه بر مبنای اعتقاد ساده انگاری در شناخت به آمریکاست؛ یعنی در تاریخ، هیچ کشوری بر مبنای مذاکره نتوانسته است عملکرد اقتصادی بهتری داشته باشد، میزان تأثیرگذاری تحریم در اقتصاد کشورها در ردیف بعدی قرار دارد و نمی توان آن را به عنوان عامل اصلی در جامعه مطرح کرد.
رویکرد طیفی در جامعه که به دنبال خنثی سازی و نه رفع تحریم است، با منافع ملی کشورمان در راستای از بین بردن سیاست هزینه محور آمریکا علیه ایران همخوانی دارد
برای شفاف شدن موضوع می توان اوضاع دهه 70 را بیان کرد که دولت وقت بدون تحریم بر اثر سوء مدیریت تورم سنگینی را بر کشور تحمیل کرد یا کشور ترکیه که اقتصاد آن به سمت ونزوئلایی شدن می رود، هیچ گونه محدودیت تحریم ندارد، ولی امروز با تورم نزدیک صد درصدی دست و پنجه نرم می کند. بنابراین رویکرد توسعه با اعتماد به غرب نمی تواند جایگاهی در اقتصاد داشته باشد.
رویکرد دوم، مبتنی بر برجام عملی شکل گرفته است؛ یعنی شرط احیای برجام منوط به انتفاع اقتصادی ایران است، با این تفاوت که برجام را فتوح الفتوح نمی داند و توسعه را به اعتماد به غرب محدود نکرده است. به بیان ساده، رویکرد این طیف به دنبال خنثی سازی و نه رفع تحریم است؛ رویکردی که با منافع کشورمان در راستای از بین بردن سیاست هزینه محور آمریکا علیه ایران همخوانی دارد.
حال در وضعیتی که مذاکرات رفع تحریمها ادامه دارد، توجه به جایگاه فعلی آمریکا می تواند بخشی از ضعف های برجام را پوشش دهد و در عین حال شرایط خنثی سازی تحریم ها را نیز بیش از پیش مهیا کند. در واقع اوضاع امروزی آمریکا بسیار متفاوت از سالهای اول دهه 90 شمسی و جمهوری اسلامی با رویکرد دوم که در حال حاضر بر مجموعه مدیریتی حاکم است، اوضاع بهتری نسبت به گذشته دارد. آمریکا نیازمند واقعی به بازگشت به برجام است و رفتار فعلی در طولانی سازی مذاکرات به دلیل مقصر جلوه دادن ایران در نزد جامعه بین الملل برای امتیازگیری است و اگر در این زمینه موفق نشوند و اوضاع به همین روال ادامه یابد، بی تردید با درایت می توان شکست را برای آمریکا رقم زد.
نیاز آمریکا به مذاکره با ایران بر سر بازگشت به توافق هسته ای دلایل مختلفی دارد، ازجمله؛
مشکلات داخلی: تورم بی سابقه در آمریکا به 8.6 درصد رسیده و قیمت بنزین به بالای پنج دلار افزایش یافته است؛ چالش هایی که اوضاع داخلی آمریکا را متشنج کرده و دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا را در پایین ترین حد محبوبیت قرار داده است. وزارت انرژی آمریکا اعلام کرد، موجودی نفت خام این کشور در ذخایر راهبردی نفت (SPR) در هفته منتهی به 24 ژوئن، 6.9 میلیون بشکه کاهش یافت. طبق این آمار، موجودی ذخایر راهبردی نفت آمریکا (SPR) به 497.9 میلیون بشکه کاهش یافت که کمترین میزان از آوریل 1986 به شمار می رود.
کند شدن سلاح تحریم: یکی از مهمترین سلاحهای آمریکا برای حفظ هژمونی خود در جهان بکارگیری تحریم علیه مخالفانش است. طبق اعتراف نخبگان اقتصادی آمریکا، هم اکنون تحریم جایگاه خود را از دست داده و ایران و روسیه ساختار تحریم ها را از بین برده اند. این وضعیت باعث شده است وزارت خزانه داری آمریکا به دنبال بازطراحی تحریم ها باشد.
اگر در سالهای قبل آمریکا به بهانه رفع تحریم، به دنبال امتیازگیری از ایران بود، هم اکنون این وضعیت تغییر کرده است. فروش بیش یک میلیون بشکه نفت به وسیله ایران، کاهش جایگاه دلار به میزان 22 درصد در اقتصاد جهان، ناتوانی در نتیجه بخش کردن تحریم ها در قبال روسیه و ... باعث شده است آمریکا به دنبال فرصت برای قدرتمندسازی ساختار تحریم ها باشد. انتظار می رود در چنین شرایطی بازگشت آمریکا به تعهداتش در برجام کم هزینه نباشد.
در وضعیتی که مذاکرات رفع تحریمها ادامه دارد، توجه به جایگاه فعلی آمریکا می تواند بخشی از ضعف های برجام را پوشش دهد و در عین حال شرایط خنثی سازی تحریم ها را نیز بیش از پیش مهیا کند
رشد صادرات ایران در بازارهای جدید واقعیتی است که موفق بودن رویکرد دولت سیزدهم را نشان می دهد؛ آن هم رشد چند برابری صادرات به مناطقی نظیر آفریقا، جنوب شرق آسیا و آسیای میانه که از کم اثر شدن تحریم ها حکایت دارد.
تعدیل بازار نفت و غذا در جهان: شیوع کرونا و جنگ اوکراین باعث شده است میزان عرضه نفت و غذا در جهان به شدت افت کند و بحران جهان را دربر بگیرد. در چنین شرایطی غرب وضعیت دارد و ایران، روسیه، چین در جایگاه مطمئن تری قرار دارند. آمریکا برای غلبه بر بحران و برای رهایی از ناتوانی در تأمین انرژی اروپا، دست خود را به سوی ایران و ونزوئلا دراز کرده است؛ البته نگاه آمریکا به این موضع کوتاه مدت است و بی تردید در بلندمدت آمریکا تغییر رفتار خواهد داد. بنابراین تضمین از آمریکا باید مطالبه اصلی در روند مذاکرات باشد.