به گزارش راهبرد معاصر؛ از هفته گذشته به صورتی ناگهانی عقب نشینی تدریجی نیروهای اماراتی از یمن آغاز شده است. به گزارش الجزیره منابعی در دولت یمن روز چهارشنبه (3 ژوئیه) از عقب نشینی نیروهای اماراتی از استان مأرب در شرق یمن و استقرار نیروهای عربستانی در این منطقه خبر دادند. در همان روز، روزنامه وال استریت ژورنال نیز از عقب نشینی شمار بزرگی از نیروهای اماراتی در یمن خبر داد.
دلایل خروج نیروهای اماراتی از یمن
به طور کلی عوامل متعددی امارات را به اقدام به عقب نشینی تدریجی و سرعت بخشیدن به روند آن در برهه اخیر واداشتند که می‌توان آنها را در این موارد خلاصه کرد:
1. ترس از عملیاتی شدن تهدیدات انصارالله
شاید مهم‌ترین دلیلی که موجب اقدام امارات در خارج کردن نیروهای خود از یمن شده است، ترس این کشور از حملات انصارالله به تاسیسات حیاتی و فرودگاه‌های اماراتی است به طوری که ابوظبی از شدت حملات خود علیه مواضع انصارالله کاسته است.
در همین رابطه، امارات نگران است که حملات پهپادی انصارالله که اخیرا به فرودگاه‌های این کشور هم رسیده است منجر به تحت الشعاع قرار گرفتن اقتصاد این کشور شود. نیروهای انصارالله بارها خاک امارات را هدف حملات پهپادهای خود قرار داده اند. انصار الله در مه 2019، ویدئویی منتشر کرد که نشان می داد یک پهپاد متعلق به انصار الله به فرودگاه بین المللی ابوظبی حمله کرده است.
در حقیقت افزایش قدرت جنبش انصارالله و متحدانش و دستیابی به اسلحه پیشرفته به ویژه در زمینه موشکی و هواپیما‌های بدون سرنشین و بمبگذاری شده و توفیق در دستیابی به نیروی بازدارنده مؤثر که تأثیر نیروی هوایی ائتلاف را به طور کلی خنثی و بی اثر کرده است.
2. اختلافات عربستان با امارات
امارات از همان ابتدا با کلید زدن جنگ از طریق حملات زمینی، هوایی و دریایی کمک بسیار بزرگی به عربستان و نیروهای مزدور منصور هادی کرد. اما بعد از دو سال، امارات با عربستان در جنوب یمن به اختلافات اساسی برخورد. حتی دامنه این شکاف‌ها به جای کشیده شد که امارات از نیروهای حرکت تجزیه جنوب یمن در برابر دولت مستعفی منصور هادی حمایت کرد. این در حالی است که رئیس‌جمهور فراری و مستعفی خودخوانده یمن از حمایت‌های بی‌دریغ عربستان برخوردار است.
اختلافات عربستان سعودی و امارات، در سال گذشته پس از شکست جنگ الحدیده شروع شد که در آن ائتلاف سعودی، به ویژه نیروهای تحت حمایت امارات عربی متحده، در نفوذ به منطقه الحدیده ناکام ماندند در حالی که عربستان سعودی روی اشغال این منطقه برای باز کردن راه رسیدن به صنعا و توقف حملات ارتش و کمیته‌های مردمی به جیزان، عسیر و أبها حساب کرده بود در این زمینه رسانه‌های غیر دولتی عربستان موضوع نقش امارات در نجات حوثی‌ها را مطرح کردند.
اختلاف میان امارات و عربستان در یمن احتمالا به این برمی‌گردد که بن زاید معتقد است ائتلاف سعودی جنگ در یمن را باخته و حالا وقت توزیع غنایم رسیده است. بر خلاف عربستان، امارات از آغاز حمله به یمن به دنبال توسعه نفوذ و منافع حیاتی خود از بندر عدن تا شبوه و مجمع‌الجزایر سقطری و حتی شاخل آفریقا و ساحل دریای سرخ بوده است و در این راه روی استفاده از گروه‌های دشمن حزب اصلاح و اخوان المسلمین از کهنه کاران حزب کنگره خلق و گروه‌های سلفی نزدیک به القاعده و جدایی طلبان جنوب حساب کرد.
برخی از تحلیلگران معتقدند که عربستان سعودی و امارات متحده عربی در مورد استراتژی جنگ در یمن با یکدیگر تفاوت و شکاف زیادی دارند و همین موضوع سبب اختلاف بین آنها شده است. امارات از بمباران‌های انصارالله به وحشت افتاده است و به عربستان گفته که دیگر راه‌حل نظامی برای یمن پاسخ نمی‌دهد و باید راهکار سیاسی دنبال شود.
3. خسارت‌های مالی
امارات در طی پنج سال گذشته که در جنگ یمن مشارکت داشته است، خسارت‌های سنگینی را در عرصه‌های مختلف متحمل شده است. گزارش‌ها حاکی از هزینه 1.3 میلیارد دلاری ماهانه امارات در جنگ یمن است (16 میلیارد دلار در سال). جالب توجه آن است که امارات از زمان آغاز جنگ تا به امروز، با هزینه یاد شده اقدام به ایجاد تشکیلات نظامی متعدد در جنوب یمن علیه عبد ربه منصور هادی کرده است، یعنی ابوظبی عملا بر خلاف اهداف اعلام شده ائتلاف تحت رهبری عربستان علیه یمن رفتار کرده است. در همین راستا، امارات به حمایت از گروه‌های نظامی مخالف با دولت منصور هادی، نظیر شورای انتقالی جنوب اقدام کرده است که جدایی جنوب یمن را خواستار هستند.
امارات همچنین 64 هزار مزدور خارجی را علاوه بر گروه‌های نظامی یمنی که تحت امر دارد به استخدام خود در آورده است که همه اینها بار مالی سنگینی را بر دوش این کشور نهاده است.
4. کشته شدن سربازان اماراتی و مزدوران وابسته به این کشور
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های اماسک، امارات از سال 2015 میلادی تا ژوئن 2018 میلادی نزدیک به 111 تن از نظامیان خود را در جنگ‌های فرامرزی و غالبا در یمن از دست داده است. بزرگترین ضربه به امارات کشته شدن 48 سرباز اماراتی در یک حمله در استان مأرب بوده است. افزایش تلفات در میان نیروهای اماراتی و کشته و مجروح شدن تعدادی از اعضای خاندان حاکم و خانواده‌های بزرگ که برای نخستین بار در تاریخ این کشور رخ داده است.
مرکز مطالعاتی «اماسک» همچنین طی پژوهشی نشان داد که امارات سه نوع نیروی نظامی در یمن دارد. نوع نخست 1500 نیروهای اماراتی اعم از افسران و سربازان هستند که غالبا مسئولیت‌های آموزشی را برعهده دارند. نوع دوم سربازان یمنی اند که با حمایت و پول امارات شکل گرفته اند و از فرماندهی امارات تبعیت می‌کنند. نوع سوم مزدوران چند ملیتی هستند با حدود 1800 سرباز که بیشتر اهل کلمبیا و السالوادور و شیلی و اریتره هستند و از فرماندهی گارد ریاستی امارات دستور می گیرند. امارات همچنین افسران بازنشسته آمریکایی را که سابقه جنگ در عراق و افغانستان داشته اند در یمن به کار گرفته است. در همین راستا سایت اطلاعاتی اینتلیجنس در ژوئن سال 2018 میلادی در گزارشی عنوان کرد که امارات افسران آمریکایی که پیشتر در عراق و افغانستان جنگیده‌اند برای بهبود عملکرد نیروهای خود در یمن به استخدام در آورده است.
5. افزایش انتقادات داخلی و بین‌المللی
در عرصه داخلی، وجود نارضایتی فزاینده در سایر امیرنشین‌ها مانند شارجه، دبی و رأس الخیمه که علاقه‌ای به درگیر شدن در جنگ با یمن نداشتند از دلایل خروج تدریجی امارات از یمن به شمار می‌رود. هرچند این نارضایتی‌ها علنی نشد، اما ورود جنگ به پنجمین سال، آن هم بدون دستیابی به نتیجه‌ای مشخص یا راه حل‌های سیاسی باعث شد که این نارضایتی‌ها کم کم ظهور و بروز یابند.
در خارج از امارات نیز اتهامات بسیاری در رابطه با ارتکاب جنایت جنگی در یمن و انجام شکنجه علیه افراد بازداشت شده، متوجه دولت امارات است، این مسائل تنها متوجه مقامات اماراتی نیست بلکه شرکت‌های خارجی که در این زمینه با امارات همکاری داشته‌اند مورد پیگرد قضایی قرار گرفته اند.
در ماه مارس 2019، کانون وکلای فرانسه علیه مزدوران فرانسوی که با شرکت آمریکایی در جنگ یمن با سرمایه‌گذاری امارات همکاری داشتند به اتهام ارتکاب جنایت جنگی اقامه دعوی کرد. این اقامه دعوی پس از آن مطرح شد که سایت «BuzzFeed» آمریکا فاش کرد که امارات برای انجام عملیات ترور علیه رهبران حزب «گرد‌همایی یمنی برای اصلاح» را که ابوظبی آن را گروهی تروریستی و بازوی اخوان المسلمین در یمن می داند از شرکت امنیتی خصوصی آمریکا تحت عنوان «Spear Operations Group» کمک گرفته است.
در ایالات متحده آمریکا نیز مجلس نمایندگان این کشور تصمیم به متوقف ساختن تسلیح امارات و عربستان به علت ارتکاب جنایت جنگی در یمن گرفت. در اواخر سال گذشته میلادی نیز سازمان بین المللی دفاع از حقوق و آزادی با ارائه یک هزار سند و آوردن شهود در برابر دادگاه جنایی پاریس علیه محمد بن زاید، ولیعهد سعودی به اتهام دست داشتن در جنایت جنگی در یمن اقامه دعوی کرد.
6. مخالفت مردمی با حضور امارات در یمن
در ماه‌های اخیر، درخواست‌ها در یمن برای اخراج امارات به دلیل تداوم حمایت از گروه‌های جدایی‌طلب و تلاش برای سیطره بر مناطق جنوبی افزایش یافته است به طوری که فعالان یمنی اخیرا در شبکه‌های اجتماعی هشتگی با عنوان «اخراج امارات خواسته مردمی است» به راه انداخته اند.
هفته گذشته هزاران یمنی در شهر «مهره» طی تظاهراتی خواستار خروج نیروهای ائتلاف عربستان ـ امارات از این منطقه شدند. در این تظاهرات که عصر جمعه (6 ژوئیه) برگزار شد تظاهرات کنندگان پرچم یمن را با پلاکاردهایی درباره لزوم خروج این نیروها به دست گرفتند. برگزارکنندگان این تظاهرات همچنین بیانیه ای صادر و تأکید کردند که «خروج نیروهای عربستانی و اماراتی و تحویل همه گذرگاه های زمینی و دریایی و فرودگاهی در رأس خواسته‌های» آنهاست. آنها همچنین خواستار برکناری «راجح باکریت»، استاندار مهره، به سبب «اجرای خواست عربستان در سلطه بر استان و هدر دادن اموال عمومی» شدند. آنها از جامعه بین الملل و سازمان ملل و شورای امنیت خواستند که با دخالت خود به جنگ یمن پایان دهند. پیش از اعتراضات شهر مهره در دیگر مناطق جنوبی یمن مانند جزیره سقطری نیز اعتراضاتی به حضور نیروهای اماراتی به گوش رسیده بود.
نتیجه‌گیری
در پایان این نکته لازم به ذکر است که مناطقی که نیروهای نظامی اماراتی از آن عقب نشینی کرده‌اند دارای اهمیت بسیار به خصوص به لحاظ ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک است. مناطقی مانند مأرب و حدیده و عدن و ساحل غربی به هر لحاظی منابع ثروت مهمی است و برای همین هم امارات آنها را برای حضور نظامی خود برگزیده است. استان مأرب حاصلخیزترین زمین های کشاورزی یمن و نیز معادن گرانیت، مرمر و سنگ گچ را دارد ضمن اینکه برخی آثار باستانی مهم آن را به یکی از مهم ترین مرکز گردشگری یمن تبدیل کرده است. عدن هم دروازه اقتصادی یمن و ستون فقرات اقتصاد یمن است و بزرگ ترین پالایشگاه نفت یمن در آن قرار دارد. نوار ساحلی غربی یمن بر کرانه دریای سرخ هم بنادر بسیار مهمی دارد و به تنگه استراتژیک باب المندب منتهی می شود که روزانه 3 میلیون بشکه نفت از آن عبور می کند. استان حدیده هم دومین استان پرجمعیت یمن است و 250 کیلومتر خط ساحلی دارد. امارات در همه این مناطق حضور نظامی داشت و اکنون عقب نشینی از این مناطق به معنای موفقیتی بزرگ برای یمنی‌ها است.