به گزارش راهبرد معاصر؛ اعضاي هيئت دولت امسال نيز مانند هر سال به مناسبت هفته دولت با مقام معظم رهبري ديدار کردند و ضمن ارائه گزارش اقدامات يکسال گذشته، از رهنمود هاي ايشان بهره مند شدند. در ديدار امسال نيز مانند سال هاي گذشته، در ميان توصيه هاي رهبر انقلاب به دولت، توصيه هاي اقتصادي جايگاه وي‍ژه ای را به خود اختصاص داده اند که این مسئله اهمیت مسئله اقتصاد و وظایف دولت در این زمینه را در نگاه ایشان نشان می دهد. در اين گزارش به تشريح برخي از اين توصيه ها در حوزه اقتصاد پرداخته مي شود.
اقتصاد؛ همچنان در رأس اولویت های کشور
رهبر انقلاب در اين ديدار با توجه به فرصت دو ساله اي که از زمان خدمت دولت باقي مانده است، اولويت بندي مسائل و اقدام بر اساس اولويت ها را ضروري دانستند و دو اولویت اصلی کشور را «اقتصاد» و «فرهنگ» برشمردند. اين دو مقوله از منظر رهبر انقلاب جزو مقوله هاي کليدي در پيشرفت يک ملت است. نقطه عطف تأکيدات ايشان در اين زمينه را مي توان نام گذاري سال 1393 به نام سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملي و مديريت جهاني دانست.
رونق تولید رمز جبران فشارهای تجاری و اقتصادی بر کشور
رهبر انقلاب علت نامگذاری امسال به نام «رونق تولید» را توجه به پیش‌بینی‌ها درباره افزایش کارشکنی‌های بیگانگان برشمردند و بهترین مقابله با این دشمنی‌ها را رونق تولید دانستند. رونق توليد اگرچه شعار سال 1398 است، اما اين مفهوم کليدي ترجيع بند توصيه هاي اقتصادي رهبر انقلاب به هيئت وزيران در سال هاي اخير را تشکيل مي دهد. از منظر ايشان، رونق توليد يکي از مهمترين ارکان پيشرفت اقتصادي کشور و يکي از مؤثر ترين راهکار ها براي خنثي سازي فشار هاي دشمن و حل مشکلات اقتصادي است. افزايش توليد کشور علاوه بر اينکه موجب بکارگيري نيروي کار بيشتر و افزايش اشتغال مي گردد، به همان ميزان موجب رشد درآمد ملي و افزايش رفاه جامعه خواهد شد و در کنار گسترش صادرات محصولات توليد شده به بازار هاي خارجي، در افزايش ارزآوري و رشد درآمد هاي ارزي کشور نيز مؤثر خواهد بود. بديهي است که اولين و اساسي ترين گام براي حل مشکلات اقتصادي و عبور از فشار هاي دشمن در عرصه اقتصاد، تقويت توليد و رفع موانع آن است.
به نوعی می توان گفت زمانی که میزان مبادلات تجاری با کشورهای خارجی کاهش پیدا می کند، می توان به وسیله فعال سازی برخی جریان های تولیدی جدید جبران مافات اقتصاد را انجام داد، استدلال منطقی ای در پس این داستان وجود دارد؛ جریان نقدی ای که صرف واردات کالاهای واسطه از خارج از کشور می شود، امکان این را دارد که با کنارهم‌آیی با ظرفیت های زیرساختی موجود نظیر نقدینگی حاضر در اقتصاد جایگزین فشار شود.
خام فروشی و تک محصولی بودن؛ پاشنه آشیل اقتصاد کشور
رهبر انقلاب در تبیین اولويت هاي مهم اقتصاد کشور به سه مسئله مهم اشاره کردند که یکی از آنها «قطع وابستگی به صادرات نفت خام» است. سابقه تأکيد رهبر انقلاب بر ضرورت قطع وابستگي به نفت به دهه 70 برمي گردد. از نظر ايشان، وابستگي درآمد هاي کشور به نفت موجب تمرکز دشمن بر اعمال تحريم نفتي و تلاش براي قطع درآمد هاي نفتي کشور و تشديد آسيب پذيري اقتصاد خواهد شد. فلذا با کاهش وابستگي به درآمد هاي نفتي و تقويت بخش هاي اقتصادي ديگر مي توان اقتصاد کشور را از حالت تک محصولي بودن خارج کرد و از اين طريق اثرگذاري تحريم هاي نفتي براقتصاد کشور را کاهش داد.
حضرت آیت الله خامنه‌ای درآمد آسان صدور نفت خام را بلایی بزرگ دانستند و یادآور شدند: این مشکل دیرینه واقعاً به ضرر پیشرفت کشور تمام شده است. ایشان با اشاره به کشورهایی که بدون تولید یک قطره نفت، به پیشرفت چشمگیری دست یافته اند، گفتند: حتی در شرایط غیرتحریمی نیز کنترل بازار نفت از جمله قیمت گذاری و میزان خرید، دست مصرف کننده های بزرگ دنیا یعنی کشورهای غربی است و آنها می توانند براساس منافع خود و جهت گیری های سیاسی تولیدکنندگان را تحت فشار بگذارند.
فرآوری و ایجاد ارزش افزوده؛ راهکار رهایی از خام فروشی
نسخه اي که رهبر انقلاب به عنوان راه اصلي وابستگي به نفت خام ارائه کردند، تبدیل نفت خام به فرآورده های مختلف است. يکي از مشکلات اصلي کشور در اين حوزه اين است که نفت خام صادر شده از ايران در کشور هاي مصرف کننده فرآوري شده و محصولات ناشي از آن به 13 برابر قيمت خريد هر بشکه نفت به ايران وارد مي شود. بديهي است که ادامه روند خام فروشي موجب افزايش واردات، افزايش بدهي و کاهش ثروت کشور خواهد شد.
اما در صورت فرآوري نفت خام و تبديل آن به محصولات پتروشيمي، علاوه بر تأمين نياز داخلي در اين زمينه و کاهش واردات و جلوگيري از خروج ارز از کشور، مي توان با صادارت اين محصولات، به نسبت ارزش افزوده ايجاد شده، درآمد بيشتري کسب نمود و در کنار افزايش اشتغال و درآمد ملي در اين عرصه، اثرات ناشي از تحريم صادرات نفت خام را کاهش داد.
در همین راستا، حضرت آیت الله خامنه ای تبدیل نفت خام به فرآورده های مختلف را راه اصلی رهایی از وابستگی به صادرات نفت خام برشمردند و افزودند: همچنان که بارها گفته شده است، می توانیم با استفاده از اندیشمندان و صنعتگران، علاوه بر فرآورده های فعلی نظیر گاز و بنزین، در آینده به ترکیبات و تولیدات دیگری دست یابیم که ارزش صادراتی آنها چندین برابر نفت خام باشد.
رهبر انقلاب اسلامی، توجه ویژه رئیس جمهور، وزارت نفت و دیگر دستگاهها را به ساخت پالایشگاه ضروری دانستند و افزودند: مشکل هزینه تولید پالایشگاه را نیز می توان با نقدینگی موجود در کشور و مدیریت قوی حل کرد.
اقتصاد بدون توجه به لوکوموتیوهای پیشرفت جلو نخواهد رفت
بی شک بدون داشتن راهبرد پیشرفت نمیتوان پیش رفت، راهبرد داشتن یعنی اینکه اولا بدانید چه میخواهید، اولویت بندی کنید، و تمرکز را بر اولویت ها بگذارید، حضرت آیت الله خامنه‌ای در زمینه رونق تولید، برخی بخشهای اقتصادی را دارای قدرت تحریک و فعال کردن بخشهای دیگر خواندند و گفتند: باید به بخش های پیشران نظیر مسکن، کشاورزی، خودرو، لوازم خانگی و همچنین اقتصاد دانش‌بنیان توجه ویژه کرد چرا که فعال شدن هر کدام از اینها می تواند بخشهای مختلف دیگر را به حرکت وا دارد و حرکت عمومی اقتصادی کشور را به کلی متحول کند.
بنگاههای متوسط و کوچک سربازان خط مقدم جنگ
نکته جالب در رابطه با عناصر فعال و پیشرو اقتصادی این است که تکیه رهبری بر بنگاههای متوسط و کوچک است، ایشان با انتقاد مجدد از مشکلات موجود بر سر راه ایجاد واحدهای تولیدی گفتند: گاهی برای فعالیت یک واحد تولیدی باید نه از ۷ خوان بلکه از ۷۰ خوان عبور کرد که مسئولان باید این مشکل جدی را حل کنند و مقررات زائد و موانع تولید را رفع کرد. حضرت آیت الله خامنه‌ای در نکته مهم دیگری، تغییر نگاه مجموعه دولت، مسئولان و دستگاهها به تولید کنندگان را ضروری خواندند و با مقایسه تولیدکنندگان با رزمندگان سالهای دفاع مقدس تأکید کردند: تولیدکنندگان رزمندگان جنگ اقتصادی با دشمنان هستند و باید با این چشم به آنها نگاه کرد. رهبر انقلاب در همین زمینه، نگاه ویژه دولت به بنگاههای متوسط و کوچک را خواستار شدند و افزودند: این نگاه ویژه، رکن اصلی در اقتصاد مقاومتی است که همه مسئولان آن را پسندیده اند و قول اجرا داده اند که البته کارهایی هم شده است.
ثروتمند شدن جامعه بدون عدالت مطلوب نیست
پیشرفتی که با ناعدالتی همراه باشد در بلندمدت نقض خواهد شد و به جریانی خلاف خواهد انجامید، مقما معظم رهبری در این زمینه میفرمایند: از نظر اسلام، صِرفِ ثروتمند شدن کشور، مطلوب نیست بلکه هدفِ پیشرفت اقتصادی، تأمین عدالت اجتماعی و ریشه کن کردن فقر است وگرنه مانند کشورهای پیشرفته ای مثل آمریکا می شویم که طبقات ضعیف همچنان مشکلات عمیقی دارند.
همه چیز برای یک رشد بالا آماده است
رهبر انقلاب اسلامی در بخش دیگری از سخنانشان رونق تولید را نیازمند چهار نهاده دانستند: «نیروی انسانی»، «سرمایه»، «فناوری» و «مدیریت اقتصادی» ایشان نیروی انسانی ایرانی را انصافاً بی نظیربرشمردند و گفتند: این واقعیت امروز مورد اذعان اندیشمندان برخی کشورهای دیگر نیز قرار دارد. رهبر انقلاب اسلامی، نقدینگی حداقل ۱۸۰۰ هزار میلیاردی و نیز فناوری قابل قبول در بسیاری از زمینه ها را دو نهاده قابل قبول دیگر خواندند و افزودند: اما در بخش مدیریت اقتصادی با وجود تلاشهای قابل تقدیر، باید با حساسیت بیشتر برنامه ریزی و عمل کرد تا مشکلات موجود در روند رونق تولید کاهش محسوس یابد.