به گزارش «راهبرد معاصر»؛ این روزها هوای شهرهایمان بدجور نفسگیر شده و هر روز خبر از حجم بالای آلودگی در یک یا چند کلانشهر و غیر حضوری شدن مدارس به گوش می رسد؛ در حالی که به گفته کارشناسان، تعطیلی مدارس نه تنها راه چاره نیست، بلکه دستاوردی در راستای پاکیزگی هوا ندارد.
چندی پیش سازمان هواشناسی نسبت به افزایش آلودگی هوای ۱۰ کلانشهر هشدار داد و با صدور هشدار سطح زرد، از پایداری جو، سکون هوا و تداوم آلودگی هوا از دوشنبه (۲۷ آذر) تا جمعه برای شهرهای اصفهان، اهواز، یزد، تهران، اراک، کرج، سمنان، مشهد، تبریز و قزوین خبر داد.
همچنین در خبر دیگری تداوم تعطیلی مدارس استان تهران و چند کلانشهر دیگر ازجمله اصفهان به علت آلودگی هوا اعلام شد. آلودگی هوا همچنان ادامه دارد و نفس هایمان را تنگ کرده است؛ اما راهکار درستی برای سازماندهی این وضعیت سنجیده نشده است؛ البته راهکار وجود دارد، اما همچنان بر زمین مانده و چرایی اجرا نشدن آن مشخص نیست.
تعطیلی مدارس راهکار اساسی و برای مواقع اضطرار و بحران پاسخگو نیست، تنها می تواند کودکان و دانش آموزان را با در خانه ماندن از آلودگی هوا و به عبارت بهتر سرطان معلق در هوا حفظ کند
آمارها نشان می دهند، آلودگی هوا در سال ۱۴۰۰ در تهران جان بیش از ۶ هزار نفر را گرفت و هزینه‌های مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در ایران برابر ٣.١١ میلیارد دلار بوده است، در حالی که با این مبلغ می شد کارهای بزرگی در راستای سلامتی و توسعه سرزمینی انجام داد. با وجود این، همچنان خودروهای فرسوده در شهرها جولان می دهند، عامل آلودگی هوا هستند و اسقاط خودروهای فرسوده‌ها تقریباً متوقف شده است.
طبق آمارها، در حال حاضر بیش از 3 میلیون خودروی در آستانه فرسودگی در کشور وجود دارد و آنچنان که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش اخیر خود به آن پرداخت، بیش از ۴۰ درصد وانت‌ها، ۹۰ درصد مینی‌بوس‌ها، ۳۰ درصد کامیون‌ها، ۱۵ درصد سواری‌ها، ۶۰ درصد تاکسی‌ها و ۸۰ درصد اتوبوس‌ها از آستانه فرسودگی عبور کرده‌اند.
اما چرا فکری برای این وضعیت و درمان سرطان خاموش نمی شود؟ پژوهش های پزشکی خبرهای ناگواری از نقش آلودگی هوا در افزایش انواع بیماری های ناشناخته و سرطان های لاعلاج می دهند.
«قانون هوای پاک» در سال ۱۳۹۶ به وسیله مجلس شورای اسلامی تصویب شد؛ اما به گفته اعضای شورای اسلامی شهر تهران، از سوی دستگاه ها به درستی اجرا نشده است و تنها بند قانون که اجرا می شود، تعطیلی یا غیرحضوری شدن مدارس در زمانی است که غلظت آلاینده ها به ۱۵۰ برسد.
پاکیزگی هوای کلانشهرها راهکارهای بسیاری دارد و تجربیات زیادی نیز در کلانشهرهای دنیا وجود دارد که می توان از آنها بهره گرفت و با وجود این راهکارها، تجربیات و مهم تر از همه، تصویب قانون هوای پاک، نخستین راهکار مسئولان همچنان تعطیلی مدارس است.
معاون عمرانی استاندار تهران و عضو کمیته اضطرار آلودگی هوا پیش تر گفته بود، تعطیلی مدارس آلودگی را کم می‌کند، زیرا بسیاری از والدین با ماشین شخصی بچه ها را به مدرسه می برند. رئیس کمیسیون حمل ونقل ترافیک شورای شهر تهران نیز همین نظر را دارد و معتقد است، تعطیلی مدارس راه حل نیست و فقط برای گذر از وضعیت بحرانی است.
تعطیلی مدارس راهکار اساسی و برای مواقع اضطرار و بحران پاسخگو نیست، تنها می تواند کودکان و دانش آموزان را با در خانه ماندن از آلودگی هوا و به عبارت بهتر سرطان معلق در هوا حفظ کند. راهکارهای اساسی و بهینه بسیاری برای پاکیزگی هوای کلانشهرهای کشور وجود دارد که مهم ترین آنها جایگزین کردن سوخت های پاک به جای سوخت های فسیلی و جلوگیری از استفاده از مازوت و گازوئیل است.
راه حل بعدی به گفته بسیاری از پژوهشگران حوزه محیط زیست، ترافیک و آلودگی هوا توسعه حمل ونقل عمومی و جایگزین کردن مترو در کلانشهرهاست. تجربه گرانبهایی که در برخی کلانشهرهای دنیا ازجمله پکن استفاده شد و در راستای حل مشکل آلودگی هوا مؤثر بود.
برقی سازی خودروهای حمل‌ونقل عمومی راهکار دیگری است که می تواند نقش مؤثری در کاهش آلایندگی جوی ناشی از سوخت خودروها داشته باشد. مشکل آنجاست که هزار بار بگوییم و بنویسیم، ولی قانون اجرا نشود و راهکارها فقط گفته و شنیده شود، اما عمل نشود راه به جایی نمی برد و نفس هایمان هر روز بیش از دیروز تنگ تر می شود.
وضعیت آلودگی هوا با ورود به روزها و فصل های سرد سال بغرنج تر می شود و با بروز پدیده «اینورژن» یا «وارونگی هوا» بازهم به جای راه حل های اساسی و دائمی باید به سراغ راهکارهای موقت مانند تعطیلی مدارس، کاهش زمان فعالیت کارخانجات، ممنوعیت عبور و مرور خودروهای فرسوده و دودزا، جلوگیری از روشن ماندن اتوبوس‌ها و مینی بوس‌ها در پایانه‌ها، جلوگیری از فعالیت‌های عمرانی که موجب تشدید آلودگی هوا می‌شوند، ممنوعیت مصرف نفت کوره و مازوت در همه واحدهای نیروگاهی، صنعتی، تولیدی، معدنی و خدماتی رفت تا اندکی راه تنفس باز شود و جانی به هوای کلانشهرهای دودگرفته بخشید.
به گفته کارشناسان، راهکارهای کاهش آلودگی هوا برای امروز و این فصل که با وارونگی مواجهیم، نیست؛ بلکه باید در فصولی که وارونگی هوا اتفاق نمی افتد کاری کرد، زیرا در فصل پاییز و زمستان هوا سرد است، هوای آلوده نمی‌تواند فرار کند و یک لایه هوای سرد روی آن می نشیند و اجازه عبور نمی دهد.
برقی سازی خودروهای حمل‌ونقل عمومی راهکار دیگری است که می تواند نقش مؤثری در کاهش آلایندگی جوی ناشی از سوخت خودروها داشته باشد
افزایش خطوط مترو، فرهنگ عمومی استفاده از آن به جای اتومبیل های شخصی و حتی ناوگان شهری اتوبوسرانی، جریمه ماشین های تک سرنشین و اجازه تردد ندادن و جریمه کردن، الزام کارخانه ها به استفاده از فیلتر در خروجی ها، اسقاط خودروهای فرسوده و دودزا از دیگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا و پاکیزگی شهرهاست و در یک نگاه ویژه، توجه و ساخت کمربند سبز در شهرها می تواند راهکارهای مؤثری باشند.
بهره گیری از تجربه دیگر کشورها در این عرصه می تواند مؤثر باشد، ازجمله اقدامی که پاریس در زوج و فرد خودروها از درب منازل انجام داد یا راهکار پکن در جایگزینی مترو به جای حمل و نقل عمومی شهری. استفاده از دوچرخه به جای اتومبیل های شخصی یکی دیگر از راهکارهای کاهش آلودگی است، اما خطوط دوچرخه های اشتراکی از داخل شهر جمع شده یا در حال جمع آوری است.
مکزیک از نوعی نقاشی دیواری که رنگ به کار رفته در آن عمل فتوسنتز انجام می دهد و دود تولیدی ۶۰ هزار خودرو را تصفیه می کند، استفاده کرده و ایتالیا از تپه ای اسفنجی که هزار تن دی اکسید کربن را به زیر زمین کشانده و هوای پاک تولید می کند، بهره گرفته است.
در چین پژوهشگران با پرتاب یون های نقره ای و تولید کریستال های یخ سبب بارش برف و باران می شوند و جاروبرقی مکنده ای تولید می کنند که ذرات گرد و غبار را با استفاده از نیروی الکترواستاتیک می مکد و هوا را پاک می کند. در دهلی نو از محدودیت تردد استفاده می شود و تسهیلاتی برای شرکت های تولیدکننده خودروهای الکتریکی در نظر گرفته شده است. تردد خودروهای تولید شده قبل از ۱۹۹۷ میلادی نیز در فرانسه ممنوع است و مردم از دوچرخه استفاده می کنند.
بهره گیری از هر یک از این تجربیات در کنار اجرای قانون هوای پاک مصوب سال ۹۶ مجلس شورای اسلامی می تواند نفس های تنگ کلانشهرهای کشور را احیا کند و جانی تازه به کالبد شهرها بدهد.