به گزارش راهبرد معاصر؛ با توجه به شیوع ویروس کرونا یکی از مهترین موضوعات بحث اینستکس است که باید سابقه ماجرا مطرح شود. اینستکس در پاسخ به اعتراضات ایران بر اتحادیه اروپا و کشورهای حاضر در مذاکرات برجام تدارک دیده شد. ایران بعد از خروج آمریکا از برجام یک سال انتظار کشید تا اروپا به تعهدات خود در قبال برجام عمل کند ولی اروپا به اشکال مختلفی تعلل کرد از جمله اینکه شرکتهای اروپایی تحت نظارت دولت های خود نیستند و به این برنامه وارد نمی شوند. راه حل های مختلفی مطرح شد و در نهایت به اینستکس رسید. و طبق این ساز و کار، نفتی که ایران در هر کجا فروخته شود اگر در این حساب واریز شود ایران می تواند از طریق اینستکس غذا و دارو دریافت کند. ولی طبیعی بود که ایران این را نپذیرفت و اعلام کرد که شما ۱۱ تعهد مشخص در مساله برجام دارید و باید جدا از آمریکا به این تعهدات عمل کنید.
یکی از این تعهدات؛ خرید نفت از ایران و متقاعد کردن سایر اعضای اتحادیه اروپا به خرید نفت از ایران است و نه تنها باید مشکلات جابجایی پول را حل کنید بلکه فراتر از آن باید تمامی نیازمندی های ایران را تامین کنید. اتحادیه اروپا در چهارچوب برجام پذیرفته بود که تمامی تحریم ها بر علیه ایران ملغی شود. اروپا در بحث اینستکس نیز تعلل کرد و ایران طبق برنامه زمان بندی شده تعهدات خود در برجام را کاهش داد. اروپا نیز مکانیسم ماشه را فعال کرد و ایران مساله خروج از NPT را طرح کرد و اروپا در این مرحله تهدید خود را متوقف کرد و به دنبال این بودند که مجالی پیدا کنند و بهانه ای به دست ایران و آمریکا ندهند. آمریکا نیز همزمان به دنبال تحریک اروپا برای فعال کردن مکانیسم ماشه بود. مکانیسم ماشه ۶ قطعنامه قبلی بر علیه ایران را بدون رای گیری مجدد بر می گرداند.
مساله کرونا در این چهارچوب پیش آمد و ایران خواستار لغو تحریم ها شد. در زمان زلزله بم نیز باراک اوباما تحریم های ایران را به طور موقت متوقف کرد تا ایران به اقلام مورد نیاز خود دست پیدا کند. ولی لجاجت ترامپ مانع از تحقق این هدف شد در نهایت به سوییس اجازه دادند بخشی از داروهای مورد نیاز ایران را تامین کند. اصرار بر این است که ورود دو محموله دارویی به ایران در قالب اینستکس مطرح شود. درحالیکه به عقیده من وضعیت اینستکس کماکان در حالت تعلیق و بلاتکلیفی است یعنی عملا اقدامی در چهارچوب اینستکس صورت نگرفته است و بیشتر می توان گفت ویترین است چون مورد دومی سراغ نداریم.
اروپا نمی خواهد ایران را از دست بدهد و تمایل ندارد همچون تیم ترامپ با ایران برخورد کند ولی ترس و نگرانی اروپا از آمریکا آن را وارد موضع تقابلی با آمریکا نکرد و اروپا را در موضعی بینابینی قرار داد. آنها از طرفی به ایران حق می دهند و بر اساس گزارش های آژانس انرژی اتمی اعتراف دارند که ایران به تعهدات خود عمل کرده است. ولی اروپا نمی تواند از حدی فراتر عمل کند. نقل و انتقالات در دنیا در اختیار سوییفت است و اختیار سوییفت در دستان آمریکا قرار دارد. سوییفت نوعی تلکست های بین بانکی است و کنترل آنها در دست آمریکا است. کشورهایی چون چین و هند در این تلاش بودند که مکانیزم دیگری را جایگزین سوییفت کنند و یا نوعی سوییفت یورویی برقرار شود تا جابجایی های مالی در قالب این سوییفت جدید قرار بگیرد. اروپا با مساله برگزیت و خروج انگلیس از اتحادیه و همچنین شیوع کرونا درگیر شد و ماجرای ایران در حالت بینابین و تعلیق ماند و نمی توان اینطور نتیجه گیری کرد که اروپا کاری انجام نمی دهد. اروپا مایل است که بدون اصطکاک با آمریکا این ماجرا را تا مهر ماه برساند و از فشار آمریکا در ماجرای بازگشت مکانیسم ماشه جلوگیری شود و در آستانه انتخابات آمریکا قرار بگیرند. چنین بازی های بینابینی در جریان است و اروپا تمایل ندارد کار با ایران را تمام کند.