به گزارش راهبرد معاصر؛ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شامل نمایندگان ۳۵ کشور، روز جمعه (۱۹ ژوئن) با تصویب قطعنامه‌ای از ایران خواسته‌اند به ممانعت از دسترسی بازرسان آژانس به ۲ سایت هسته‌ای کشور پایان دهد و با آنها به طور کامل همکاری کند. این اولین قطعنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران از سال ۲۰۱۲ است. قطعنامه پیشنهادی که از سوی سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان تهیه شده با ۲۵ رأی موافق، ۲ رأی مخالف (روسیه و چین) و ۷ رأی ممتنع تصویب شد. در واکنش به این تصمیم، مجلس شورای اسلامی در ماده ۶ از "قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام" مصوب سال۱۳۹۴، همکاری دولت ایران با آژانس را منوط به رعایت مصالح ملی کرده و اکنون با توجه به قطعنامه مغرضانه شورای حکام، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در راستای صیانت از حقوق مسلم ملت ایران طرح "الزام دولت جمهوری اسلامی ایران به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی" را تهیه و برای تصویب به صحن علنی مجلس ارائه می کند.
این قطعنامه بنا دارد که ایران را ملزم به همکاری های بیشتر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کند. چون عدم اجازه دسترسی به بازرسان آژانس این شائبه را ایجاد کرده است که تهران فعالیت‌های هسته‌ای با رنگ و بوی نظامی را در برخی از اماکن و مراکز خود در دستور کار دارد. اما از 1124 بازرسی انجام شده آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال 2018م نزدیک 989 مورد آن مربوط به ایران بوده است. در حالی که انجام این بازرسی ها در خصوص فعالیت های هسته ای دولت‌های دارای موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی و بدون جمع بندی گسترده شامل ۵۹ کشور است. یعنی چیزی در حدود ۸۸ درصد بازرسی های سال ۲۰۱۸ آژانس بین المللی انرژی اتمی بازرسی ها فقط در ایران صورت گرفته است. ولی باز آژانس انجام تعهدات و بازرسی های بیشتر از ایران را خواستار است و بنابراین این مسئله قبل از این که به یک رویه و بدعت خطرناکی تبدیل شود باید جلوگیری نمود. در واقع ایران تاکنون سختگیرانه ترین بازرسی‌های آژانس را پذیرفته و داوطلبانه همکاری های خارج از N.P.T، پروتکل الحاقی، نظام پادمانی را در دستور کار خود قرار داده است.
در مورد قطعنامه تصویبی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی ایران چه واکنشی باید نشان دهد؟
در این مسیر برخی از تحلیلگران به دلیل هراس از انتقال پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت خواستار همسویی و همکاری بیشتر با آژانس بین المللی هستند و از سوی دیگر برخی از تحلیلگران با یک نگاه واقع بینانه به صحنه روابط بین الملل بر «مقاومت فعال و انباشت قدرت» تاکید دارند.
تروئیکای اروپایی با تصویب قطعنامه شورای حکام چه هدفی را مدنظر دارند؟
اروپایی‌ها در وهله اول به هیچ عنوان سعی نمی کنند پرونده فعالیت های صلح آمیز هسته‌ای ایران را از شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهند. چون اساساً شورای حکام آژانس شورای فنی است و در سطح بین‌المللی نیز یک تصویر و بازنمای فنی از این شورا وجود دارد. بنابراین اروپا از این منظر و فرصت برای فشار بیشتر به تهران و تخریب چهره ایران در سطح جهانی استفاده می کنند؛ چرا که به واسطه تصویب قطعنامه های توبیخی در خصوص پرونده فعالیت های هسته ای ایران و نیز نشان دادن چهره‌ای مخرب و غیر سازنده از ایران در عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام سبب خواهد شد که افکار عمومی در برابر تهران قرار بگیرد.
قطعنامه تصویبی در شورای حکام به وضوح ایران را یک بازیگر مخرب و غیر قابل اعتماد در پرونده فعالیت‌های هسته‌ای به افکار عمومی جهان معرفی کرد. بنابراین اروپا سعی می‌کند پرونده را در شورای حکام آژانس نگه دارد و چند قطعنامه توبیخی دیگر را علیه ایران صادر کند تا به این وسیله افکار عمومی در مواجهه و مقابله کامل با جمهوری اسلامی ایران و در حمایت کامل از اروپایی ها قرار گیرد.
انفعال در مقابل غرب
برخی از تحلیلگران معتقدند که بهترین سناریو برای ایران در شرایط کنونی آن است که به درک درستی از واقعیت برسیم و بتواند استدلال هایی که از نظر منطق بین المللی قابل پذیرش است را جامعه جهانی ارائه کنیم. آن ها معقتدند که در صورت عدم همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی بستر را برای تصویب قطعنامه هایی با لحن تندتر در شورای حکام و حتی احتمال ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل را فراهم کند. بنابراین عقیده دارند که کاهش تعهدات داوطلبانه پروتکل الحاقی و خروج از ان پی تی فقط وضعیت را پیچیده تر و بغرنج تر می کند. و به جای آن بر تداوم همکاری و همسویی با جامعه بین المللی و به طور خاص کشورهای اروپایی تاکید می کنند.
راه حل چیست؟
محمد صادق کوشکی استاد دانشگاه تهران در این خصوص گفت: « این رویه ای که ایران در پیش گرفته در برابر ساختار روابط بین الملل که بر مبنای منطق قدرت شکل گرفته است نمی تواند منافع جمهوری اسلامی ایران را تامین و تضمین کند. یعنی دولت به عنوان یک واحد سیاسی برای تامین منافع و نیز حفظ امنیت ملی کشور باید بر « انباشت قدرت» تاکید کند. انباشت قدرت، فقط معطوف به قدرت نظامی نیست. انباشت قدرت باید «مرکب» باشد. یعنی علاوه بر افزایش و ارتقای توان و دانش نظامی و موشکی باید به پررنگ کردن سرمایه اجتماعی و تشدید فضای اعتماد ملت به نظام و حاکمیت، ارتقاء قدرت اقتصادی و معیشتی، افزایش توان فرهنگی و توان امنیتی نیز چشم داشته باشیم. چون افزایش و انباشت قدرت مرکب می تواند اهرمی برای تامین منافع ملی و حفظ امنیت ملی کشور باشد »
وی در مورد واکنش مناسب ج.ا. ایران نسبت به قعطنامه تصویبی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت: « ما برای رسیدن به مرحله ای که بتوانیم انباشت قدرت داشته باشیم باید در گام اول بازرسی از اماکن هسته‌ای ایران را به حالت عادی مندرج در ان.پی.تی بازگردانیم. یعنی ما تنها بر اساس رویه پادمانی اجازه بازرسی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بدهیم و اجرای پروتکل الحاقی و تمام مواردی که اضافه بر پروتکل الحاقی از سوی ایران پذیرفته شده بود، متوقف شود. یعنی در کل ایران باید به یک عضو عادی و طبیعی حاضر در شورای حکام آژانس بدل شود و همان بازرسی های عادی را بپذیریم. در این صورت ما با یک انباشت قدرت به یک اهرم فشار دست خواهیم یافت» وی در ادامه افزود: « اگر شورای حکام بخواهد قطعنامه با لحن تند تر تصویب کند و یا تهدیدی برای ارجاع پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران از شورای حکام به شورای امنیت داشته باشد، گام بعدی ایران قطعاً باید خروج از ان پی تی باشد.»
نتیجه گیری
تمام ادعاها و اتهامات واهی آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص دو مکان هسته ای (تورقوز آباد و آباده) و دیگر مسائل بر اساس اسناد و مدارک حاصل از فعالیت های جاسوسی رژیم صهیونیستی مطرح شده است که در حقیقت نمی‌تواند مبنایی برای ادعاها و اتهامات و به تبع آن همکاری ایران با آژانس و پذیرش خواسته های قطعنامه شورای حکام باشد چراکه اگر تهران این ادعاها را بر مبنای اسناد جاسوسی قبول کند می تواند یک رویه و بدعتی شکل گیرد که هر کشور دیگری بنا به ادعای جاسوسی می تواند اتهاماتی را علیه ایران مطرح کند و در این صورت حد یقفی برای خواسته ها، اتهامات و نیز درخواست برای بازرسی بیشتر از اماکن هسته ای و نظامی ایران وجود نخواهد داشت. سه کشور اروپایی با پیشبرد خواسته های آمریکا در پیشنهاد و تصویب قطعنامه اخیر نشان دادند که در کینه ورزی با ایران، دست کمی از آمریکا ندارند و این در حافظه تاریخی ملت ایران خواهد ماند.