به گزارش راهبرد معاصر؛ محمد بن سلمان ولیعهد سعودی قرار است امروز یکشنبه به «اسلام آباد» پایتخت پاکستان برود. «فؤاد چودری» وزیر اطلاع‌رسانی پاکستان در واکنش به بازتاب‌های سفر بن‌سلمان به این کشور در رسانه‌های مختلف، از آن به عنوان یک سفر تاریخی یاد کرده است. اهمیت مرادوات میان ریاض و اسلام‌آباد آنجا بیش از پیش آشکار شد که «عمران خان» نخست‌وزیر پاکستان در اولین سفر خارجی خود پس از تصدی پست نخست‌وزیری، در سپتامبر گذشته به عربستان سعودی رفت و در شهر جدّه با ولیعهد سعودی ملاقات کرد.
می‌توان از سفر «محمد بن سلمان» به پاکستان به عنوان یک سفر امنیتی و درعین حال پُرخرج یاد کرد. تیم امنیتی ولیعهد سعودی از یک هفته گذشته وارد پاکستان شدند تا خود از نزدیک بر اوضاع امنیتی در آستانه ورود بن‌سلمان به اسلام‌آباد اشراف داشته باشند. اما تدابیر امنیتی برای سفر بن‌سلمان به پاکستان به همین‌جا ختم نمی‌شود، چراکه منابع پاکستانی اعلام کرده‌اند همزمان با سفر بن‌سلمان به اسلام آباد، خدمات مخابرات از جمله تلفن‌های همراه و اینترنت با هدف کاهش نگرانی‌های امنیتی، قطع خواهد شد. درهمین حال، تدابیر امنیتی شدیدی نیز در اسلام‌آباد و مناطق اطراف آن اندیشیده شده و برهمین اساس، پلیس پاکستان بیش از هزار مرکز ایست و بازرسی در نقاط مختلف پایتخت این کشور، برای تفتیش خودروها و شهروندان، مستقر ساخته است. افزون براین، صدها پرواز داخلی و خارجی با هدف برقراری امنیت بیشتر در فرودگاه اسلام‌آباد، در روز ورود بن‌سلمان به این شهر، لغو خواهد شد.
از امنیتی بودن سفر بن‌سلمان به پاکستان نیز که بگذریم، باید به پُرخرج بودن آن نیز اشاره کنیم، چراکه توجه بسیاری از رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به خود جلب کرده است. طبق آخرین اخبار و گزارش‌ها، تاکنون 5 دستگاه کامیون حامل وسایلی که قرار است ولیعهد سعودی از آن‌ها در جریان سفر به پاکستان استفاده کند، به اسلام‌آباد منتقل شد‌ه‌اند. درهمین حال، 4 هتل مجلل برای اقامت هیأت همراهِ پرتعداد بن‌سلمان در پاکستان، رزرو شده است. این درحالی است که برخلاف رویه معمول، قرار است خودِ ولیعهد سعودی در کاخ نخست‌وزیری پاکستان اقامت داشته باشد.
پاکستانی‌‌ها و اعلام انزجار از سفر بن‌سلمان
همزمان با اعلام رسمی خبر سفر «محمد بن‌سلمان» به پاکستان توسط وزارت خارجه این کشور، از یک هفته پیش تاکنون، مناطق مختلف اسلام‌آباد به صحنه برگزاری اعتراضات ضد سعودی تبدیل شده است. مردم پاکستان به محض مطلع شدن از سفر بن‌سلمان به کشور خود نتوانستند خشم‌شان از ولیعهد سعودی را کنترل کرده و به همین دلیل دست به برگزاری سلسله تظاهرات‌های گسترده در مناطق مختلف زدند. آن‌ها در جریان این تظاهرات‌ها پلاکاردهایی را حمل می‌کنند که بر روی آن‌ها نوشته شده است: «قاتلان مردم یمن، دوستان ما نیستند». معترضان پاکستانی اعلام کرده‌اند: «بدون شک هدف اصلی و اساسی محمد بن‌سلمان از سفر به پاکستان، ضربه وارد کردن به تمامیت ارضی و استقلال این کشور است. ولیعهد سعودی در هر کشوری که گام بگذارد، استقلال آن را به مخاطره می‌اندازد تا بدین‌ترتیب، اهداف ریاض و واشنگتن تأمین گردد».
اعتراضات به سفر بن‌سلمان به پاکستان تنها به مردم این کشور محدود و محصور نمی‌شود و بسیاری از گروه‌های سیاسی، دینی و مذهبی این کشور را نیز شامل می‌شود. شما زیادی از سازمان‌ها و شخصیت‌های پاکستانی ضمن محکومیت سفر بن‌سلمان به اسلام‌آباد، اعلام کرده‌اند که حمایت‌های عربستان سعودی از تروریسم غیرقابل انکار است. به عنوان نمونه، «محمد حیدر» عضو جماعت «اهل سنت» پاکستان در اعتراض به سفر بن‌سلمان به پاکستان می‌گوید: «مقامات سعودی با دلارهای آمریکایی مصائب کنونی جهان اسلام را رقم زده‌اند». افزون براین، گروه‌های تأثیرگذار مذهبی در پاکستان نیز در طول این مدت کنفرانس‌های متعددی را در مخالفت با سفر بن‌سلمان به اسلام‌آباد برگزار کرده‌اند. برآیند این تحرکات ضد سعودی حاکی از آن است که افکار عمومی پاکستان نیز همچون افکار عمومی در سراسر منطقه و جهان، برخلاف رهبران و سردمداران سیاسی، از سعودی‌ها و اقدامات مخربشان اعلام انزجار می‌کنند.
1. حرکت به سمت تحقق رؤیای هسته‌ای و موشکی
بدون تردید برخلاف آنچه که مقامات سعودی مدعی هستند، اهداف بن‌سلمان از سفر به پاکستان تنها در «تقویت روابط دوجانبه» و «بررسی تحولات منطقه و جهان» محدود نمی‌شود و اهداف مهم دیگری را دربرمی‌گیرد. ازجمله این اهداف می‌توان به تلاش‌های اخیر ولیعهد سعودی برای جامه عمل پوشاندن به رؤیای هسته‌ای و موشکی‌اش، اشاره کرد. حدود یک ماه پیش بود که روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» از وجود یک کارخانه تولید موشک‌های بالستیک در عربستان سعودی پرده برداشت. این رسانه آمریکایی با انتشار تصاویر ماهواره‌ای از این کارخانه اعلام کرد: «این اولین کارخانه ساخت موشک‌های بالستیک در عربستان به شمار می‌رود و بخشی از جاه‌طلبی‌های نظامی و هسته‌ای روبه افزایش ولیعهد سعودی را نشان می‌دهد».
طبق اعلام رسانه‌های آمریکایی، در این کارخانه که «الوَطیّه» نام دارد، قرار است موشک‌هایی تولید شوند که قابلیت حمل کلاهک‌های هسته‌ای را دارند. «جفری لوئیز» کارشناس موشکی مؤسسه مطالعات بین‌المللی «مولدبوری» در شهر کالیفرنیا واقع در ایالات متحده آمریکا نیز تأیید کرده است که سرمایه‌گذاری‌های کنونی عربستان سعودی در حوزه موشکی با هدف دستیابی این کشور به تسلیحات هسته‌ای صورت میپذیرد. واقعیت آن است که از پاکستان به عنوان کشوری یاد می شود که به سعودی در زمینه راه‌اندازی کارخانه «الوطیه» کمک کرده است. گفته می‌شود چین پیشتر نیز به پاکستان برای راه‌اندازی کارخانه تولید موشک بالستیک کمک کرده و اکنون اسلام‌آباد از تجربه و علم کافی در این زمینه برای کمک هرچه بیشتر به ریاض، برخوردار است.
بنابراین، پر واضح است که رؤیای بن‌سلمان برای دستیابی به تکنولوژی موشکی و هسته‌ایِ اسلام‌آباد یکی از مهمترین و اصلی‌ترین اهداف سفر ولیعهد سعودی به اسلام‌آباد محسوب می‌شود و حتی «سایمون هندرسون» مدیر مؤسسه مطالعاتی «واشنگتن» نیز بر این مسأله صحه می‌گذارد و می‌گوید: «در سال 1999 یعنی یک سال پس از آزمایش اولین سلاح هسته‌ای پاکستان، ریاض وزیر دفاع خود را برای بازررسی مراکز هسته‌ای این کشور به اسلام‌آباد اعزام کرد». ازهمین روی، ناگفته پیداست که بن‌سلمان هم‌اکنون برای تحقق رؤیای دیرینه کشورش درعرصه دستیابی به تسلیحات هسته‌ای خیز برداشته است و در این زمینه حساب ویژه‌ای روی پاکستان باز کرده است.
2. فعال‌سازی ائتلاف شکست‌خورده اسلامی ـ نظامی
مقامات عربستان سعودی و در رأس آن‌ها «محمد بن‌سلمان» در سال 2015 به تشکیل ائتلافی تحت عنوان ائتلاف به اصطلاح «اسلامی ـ نظامی» علیه تروریسم، مبادرت ورزیدند. مقامات سعودی در آن زمان مدعی شدند که بیش از 30 کشور عربی و غیرعربی به عضویت این ائتلاف درآمده و قرار است خیلی زود، این ائتلاف با هدف برچیدن ریشه‌های تروریسم آغاز به کار کند. سعودی‌ها در آن زمان «راحیل شریف» فرمانده سابق ارتش پاکستان را به عنوان فرمانده ائتلاف به اصطلاح اسلامی خود برگزیدند.
با این حال، واقعیت آن بود که مقامات سعودی ائتلاف مذکور را با هدف مقدمه‌سازی به منظور تشکیل جبهه واحد علیه جمهوری اسلامی ایران، تشکیل دادند تا شمار زیادی از کشورها به صورت واحد و یکپارچه دوشادوش ریاض به صف‌آرایی در مقابل تهران بپردازند؛ هدفی که در طول چهار سال گذشته هیچگاه اتفاق نیفتاد و عملا مهمترین هدف ریاض از تشکیل ائتلاف اسلامی ـ نظامی با ناکامی مواجه شد. علاوهبراین، مقامات سعودی قصد داشتند با تشکیل ائتلاف مذکور، آخرین گام‌ها جهت تأسیس ارتش متحد عربی یا ناتو را بردارند که این هدف نیز برخلاف انتظارات آن‌ها، هیچگاه محقق نشد تا بدین‌ترین از ائتلاف «اسلامی ـ نظامی» علیه تروریسم چیزی به جز یک اسم ظاهری باقی نماند.
اکنون که ریاض با بحران‌های مختلف منطقه‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ به گونه‌ای که اهدافش در سوریه و عراق ناکام مانده، در باتلاق جنگ یمن نیز گرفتار آمده و از طرفی، موفق به متحد ساختن کشورهای غربی ـ عربی علیه جمهوری اسلامی ایران هم نشده است، فعال‌سازی ائتلاف شکست‌خورده اسلامی ـ نظامی را در دستور کار خود قرار داده است و امیدوار است تا از رهگذر کمک‌های مقامات پاکستانی، این ائتلاف را احیاء کند. درست به همین دلیل است که هفته گذشته «راحیل شریف» فرمانده ائتلاف اسلامی ـ نظامی سعودی و فرمانده سابق ارتش پاکستان، در آستانه سفر بن‌سلمان به اسلام‌آباد، با شمار زیادی از رهبران سیاسی و نظامی پاکستان دیدار و گفتگو کرد.
3. رهایی از زیر بار فشارهای ناشی از قتل خاشقچی
درحالی که حدود 5 ماه از حادثه هولناک قتل «جمال خاشچی» روزنامه‌نگارِ منتقد عربستان سعودی سپری می‌شود، اما نه‌تنها از میزان انتقادات از مقامات ریاض و در رأس آن‌ها محمد بن‌سلمان به دلیل نقش آن‌ها در رقم خوردن این فاجعه کاسته نشده، بلکه بر شدت آن نیز افزوده شده است. افکار عمومی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و حتی رسانه‌های وابسته به کشورهای متحد ریاض همچون رسانه‌های آمریکایی همچنان ولیعهد سعودی را به عنوان عامل قتل هولناک روزنامه‌نگار منتقد سعودی، معرفی می‌کنند. درهمین راستا، اخیرا «یاسین آکتار» مشاور رئیس‌جمهوری ترکیه اعلام کرده است که هیأت سازمان ملل پس از بررسی جوانب مختلف قتل خاشقچی در ترکیه، بن‌سلمان را به عنوان مظنون اصلی این حادثه قلمداد کرده است.
علاوه براین، «اگنس کالامارد» سرپرست تیم تحقیقاتی سازمان ملل در پرونده قتل «جمال خاشقچی» هفته گذشته ضمن نشانه رفتن انگشت اتهام به سمت مقامات ریاض، صراحتا اعلام کرده بود که مقامات ریاض، عامل و مجری قتل روزنامه‌نگار منتقد سعودی هستند. همه این‌ها درحالی است که روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز» نیز چند روز پیش با انتشار گزارشی فاش کرد: «بن‌سلمان در سال 2017 تهدید کرده بود که خاشقچی را با یک گلوله به قتل می‌رساند». این گزارش جنجالی با واکنش مقامات سعودی مواجه شد و «عادل الجبیر» وزیر مشاور در امور خارجه عربستان مدعی شد قتل خاشقچی ارتباطی با بن‌سلمان نداشته است.
بر اساس آنچه که گفته شد، شدت یافتن این انتقادات و فشارهای سیاسی و رسانه‌ای موجب شده است تا محمد بن‌سلمان خود را در برابر یک چالش بزرگ در مسیر تکیه زدن بر اریکه قدرت در عربستان ببیند و برای از میان برداشتن این چالش از مسیرش به سمت پادشاهی، به تقلا افتد. لذا وی در اولین گام، انجام سفرهای دوره‌ای به کشورهای مختلف به منظور عادی جلوه دادن اوضاع و تلطیف فضای کنونی علیه خود را در دستور کار قرار داده است و گمان می‌کند که از این رهگذر می‌تواند از شدت فشارهایی که به او تحمیل می‌شود، بکاهد. درهمین راستا او قصد دارد پس از پاکستان نیز به کشورهای، چین، مالزی، اندونزی و هند سفر کند. او از طریق این سفرها قصد دارد اینگونه القاء کند که از وضعیت انفعال و انزوای پس از قتل جمال خاشقچی خارج شده است.
4. بهره‌برداری از فرصت افزایش تحریم‌های ضد ایرانی
محمد بن‌سلمان اما از فرصت به دست آمده برای بهره‌برداری از افزایش تحریم‌های ضد ایرانیِ ایالات متحده آمریکا غافل نشده است و قصد دارد از آن به نحو احسن، استفاده کند. موضع مقامات سعودی درقبال لغو و تعلیق بخشی از تحریم‌های ضد ایرانیِ واشنگتن پس از انعقاد توافق هسته‌ای موسوم به «برجام» بر هیچکس پوشیده نیست. آن‌ها حتی پس از خروج یکجانبه و غیرقانونی ایالات متحده آمریکا از این توافق و بازگشت تحریم‌های ضد انسانی علیه تهران، صراحتا از این اقدام به عنوان یک گام عاقلانه توسط ایالات متحده یاد کرده و از آن استقبال به عمل آوردند تا بار دیگر ثابت شود که ریاض علاوه‌بر جنگ سیاسی با تهران، مترصد فرصت برای ربودن بازارهای تجاری ـ اقتصادی ایران در کشورهای مختلف نیز هست.
آخرین خبرها حاکی از آن است که ولیعهد سعودی با جیبی پُر از پول راهی پاکستان شده است و قصد دارد بسته حمایتی به ارزش 15 میلیارد دلار را به این کشور ارائه دهد. این درحالی است که همچنین قرار است هیأت سعودی در سفر به اسلام‌آباد، تفاهم‌نامه‌های بسیاری را با مقامات پاکستانی درعرصه‌های مختلف اقتصادی و تجاری به امضاء برساند. افزون براین، روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» گزارش داده است که عربستان و امارات متحده عربی قصد دارند وامی را به ارزش 30 میلیارد دلار در قالب سرمایه‌گذاری به پاکستان اعطاء کنند.
از آنجایی که طبق آخرین گزارش‌ها، پاکستان در زمره 10 کشوری قرار می‌گیرد که جمهوری اسلامی ایران بیشترین مراودات تجاری ـ اقتصادی را با آن دارد، به نظر می‌رسد که بن‌سلمان عزم خود را برای رویارویی اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران در سایه تشدید تحریم‌های ضد ایرانیِ ایالات متحده آمریکا، جزم کرده است. نگاهی به مقصدهای بعدی سفرهای بن‌سلمان یعنی چین و هند نیز حاکی از آن است ولیعهد سعودی، به صورت مستقیم، نگاه ویژه‌ای به تسخیر بازارهای اقتصادیِ شرکای تجاری ایران دارد.
5. مجاب کردن مقامات اسلام‌آباد به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی
یکی دیگر از جمله مهمترین اهداف سفر بن‌سلمان به اسلام‌آباد، مجاب کردن مقامات پاکستانی به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی است؛ به ویژه اینکه ایالات متحده آمریکا نیز اخیرا زمان رونمایی از طرح موسوم به «معامله قرن» را اعلام کرده است و هرگونه حمایت علنی از این طرح منوط به عادی‌سازی روابط با تل‌آویو است. درهمین راستا، «جرد کوشنر» مشاور و داماد رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرده است که طرح معامله قرن در فروردین‌ماه آتی و پس از برگزاری انتخابات کنیست (پارلمان) رژیم صهیونیستی رونمایی خواهد شد. عربستان سعودی پیشتر توسط ایالات متحده آمریکا به عنوان مأمور متحد ساختن کشورهای مختلف برای حمایت از معامله قرن انتخاب شده بود.
سعودی‌ها حتی در این راستا پیشنهاد اعطای رشوه 100 میلیون دلاری به «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین برای پذیرش طرح معامله قرن را مطرح کردند؛ پیشنهادی که البته با مخالفت رئیس این تشکیلات مواجه شد. اکنون نیز بن‌سلمان در آستانه رونمایی قریب‌الوقوع از طرح معامله قرن، در قامت عمل به مأموریت ریاض برای جلب نظر کشورهای مختلف نسبت به این طرح برآمده است. لذا یکی از مهمترین محورهای سفر او به پاکستان و توقفش در ایستگاه‌های پس از آن، مجاب کردن مقامات و رهبران سیاسی کشورهای مختلف به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی به عنوان مقدمه‌ای برای حمایت علنی از معامله قرن است.