به گزارش راهبرد معاصر سردرد یک از شایع ترین مشکلات بدن است که تقریبا همه یک بار آن را تجربه کرده اند. تجربه سر درد در افراد مختلف متفاوت است و می تواند شدت و مدت متفاوتی داشته باشد. دانشمندان معتقدند سر دردها انواع مختلفی دارند و هر کدام می توانند درمان متفاوتی داشته باشند . فشار خون بالا، میگرن، سینوزیت، ضعف بینایی و تومور مغزی از مهمترین دلایل سر درد هستند. در این میان در جوامع امروز با توسعه شهر نشینی و صنعتی شدن شهرها این درد به مراتب در افراد افزایش پیدا کرده و بسیاری از سردرد های متوالی در طول روز شکایت می کنند که می تواند دلایل مختلفی از جمله آلودگی هوا داشته باشد.
برخی سردردها اختصاصی‌تر بوده و با علامت دیگری همراه نیستند. در این سردردها بر خلاف تصور بسیاری از افراد، مغز علت سردرد نیست، بلکه سردرد از بد عمل کردن عضلات، عروق خونی و اعصاب ناشی می‌شود؛ برای مثال گشاد شدن شریان ها و یا انقباض بیش از حد عضلات می‌تواند عصب های خاص و حساسی در مغز را تحریک کند و در نتیجه سردرد به وجود آورد.
هورمون هایی مانند استروژن می‌توانند علت سردرد و بدتر شدن آن شوند. از آن جایی که خانم ها طی عادات ماهیانه متحمل نوسانات هورمونی در بدن می‌شوند، علت سردرد متوسط تا شدید در خانم ها دو برابر آقایان است. همچنین خانم ها بیشتر از آقایان به انواع خاص سردرد مانند میگرن دچار می‌شوند.
این نوع سردرد، شدیدترین درد را به همراه دارد، در عین حال کمتر از انواع دیگر شایع است. از هر 10 فرد مبتلا به این بیماری، 9 نفرشان مرد است که اغلب سیگاری های ماهر و دایم الخمر در زمره این گروه قراردارند .
سردردهای خوشه ای به صورت گروهی حمله می کنند. معمولا درد، هر روز در یک ساعت معین بروز می کند و ممکن است روزها ، هفته ها یا حتی ماه ها طول بکشد. در نهایت هم این امکان وجود دارد که پس از بهبودی نسبی ، درد ماه ها یا سال ها به سراغ فرد نیاید و او فکر کند که کاملا خوب شده است.
در هنگام شروع حمله، دردی شدید و کشنده در یک طرف سر احساس می شود . ضمن آن که ممکن است آبریزش بینی و چشم از همان طرف سر آغاز شود. گاهی اوقات استنشاق اکسیژن خالص در مرحله اول بروز سردرد، ممکن است درد را متوقف کند. هنگامی که به این نوع سردرد مبتلا شدید ، سیگار نکشید و از انجام فعالیت های استرس زا خودداری کنید.
این نوع سردرد بسیار شایع است. علت پیدایش این نوع سردرد، انقباض عضلات کاسه سر، گردن، شانه و صورت است. مهم ترین دلیل پیدایش این انقباض ها نیز هیجانات عصبی است.
سردرد تنشی، هم به شکل پراکنده و نامنظم بروز می‌کند و هم به شکل مزمن و حاد گریبان افراد را می‌گیرد. طوری که شخص در طول یک ماه ممکن است پنج روز با این سردرد دست و پنجه نرم کند .
درد معمولا از ناحیه پیشـــــانی، گردن یا شانه شروع می شود و به تــدریج تمام کاسه سر را فرا می گیرد. این درد ماهیت فشاری داشته، ولی خاصیت ضربانی ندارد. بیمار از اینکه سرش سنگین است شکایت دارد، ممکن است تهوع پیدا کند، اما به استفراغ دچار نمی شود. این درد می‌تواند 30 دقیقه تا 7 روز ادامه داشته باشد.
برای درمان سردرد های پراکنده و نامنظم معمولا می‌توان از قرص های مسکن استفاده کرد. علاوه بر آن، سرد و گرم کردن پیشانی به کمک یک حوله، یا ماساژ آرام شقیقه و گیجگاه می تواند تاثیر بسزایی در تسکین این نوع سردرد داشته باشد .
میگرن، سردرد شدید و گذرایی است که گاه در یک قسمت سر پدید می آید. میگرن در زبان یونانی به معنای "نیمه سر" است. معمولا سردرد میگرنی با یک دوره مقدماتی آغاز می شود که طی آن شخص به طرز غیرعادی احساس خستگی و کسالت می‌کند. سپس حالت تهوع ، استفراغ، اختلالات بینایی و اغلب بیزاری از نور (ترس از نور) به وجود می آید .
این دوره مقدماتی ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و متعاقب آن سردرد بروز می‌کند.
دردی که با میگرن همراه است ربطی به گشاد شدن رگ ها ندارد. در حقیقت، افراد مبتلا به میگرن نمی‌توانند به خوبی در برابر محرک های محیط از قبیل نور ، صدا و حتی علایم درد واکنش نشان دهند، در نتیجه میزان درد شدت می یابد.
با اسکن مغز معلوم گردید به هنگام بروز میگرن ، فعالیت ساقه مغز نیز غیر طبیعی می شود. ساقه مغز به ناحیه ای از مغز گفته می شود که کنترل واکنش های مربوط به گرسنگی و تنفس را بر عهده دارد. این ناحیه همانند فیلتر عمل می‌کند و موجب می شود افراد، پیغام های ناخواسته یا مزاحم مثل صداهای اضافی را از خود دور کنند. هنگامی که ساقه مغز خوب عمل نکند، این پیغام ها به سمت مغز هجوم می برند و موجب پر شدن مغز از بارهای اضافی می شوند .
به نظر می رسد داروهای ضد تشنجی که به منظور جلوگیری از حمله صرع توسط بیماران مبتلا به صرع مصرف می شود، می تواند آن دسته از سلول های عصبی را که موجب بروز میگرن می شوند غیر فعال کند. طبق تحقیقات حدود 70 درصد بیماران مبتلا به میگرن شدید ، از این داروها استفاده می کنند . داروهای ضد تشنج، عوارض جانبی مثل خستگی ، اضطراب و ریزش مو را به دنبال دارند . بنابراین باید به دنبال داروهای جدیدی بود که تنها روی ساقه مغز اثر بگذارند.
درد در بیماران مبتلا به مننژیت به صورت فشرده است و تمام سر را فرا می گیرد، با استراحت کاهش می یابد و با حرکت بدنی تشدید می شود. وجود علایمی چون تب و سفتی گردن به تشخیص این نوع سردرد کمک می کند.
علت سردرد به خاطر تومور مغزی معمولا متناوب بوده و در اوایل صبح شدیدتر است و بیشتر ماهیت حمله ای دارد. با حرکت سر، بلند کردن بار، عطسه و به خصوص سرفه تشدید می شود. معمولا سردرد همراه با اختلالات خواب همراه است و گاهی بیمار به علت سردرد از خواب بیــــــدار می شود.
علت سردرد در بیماران مبتلا به فشار خون بالا، معمولاً زمانی ظاهر می شود که فشار خون ماکزیمم به حدود 20 و فشار خون مینیمم به حدود 12 رسیده باشد. این نوع سردرد غالبا در ناحیه پس سر است و با درمان فشار خون در اکثر موارد از بین می رود.
عیوب انکساری چشم، سبب پیدایش سردردهای مکرر در ناحیه پیشانی به خصوص هنگام مطالعه یا تماشای تلویزیون می شود. سردرد ناشی از آب سیاه چشم نیز معمولا در ناحیــه پیشانی متمرکز می شود ، اما با درد شدید و تهوع همراه است.
سردرد ناشی از التهاب و عفونت سینوس ها (سینوزیت) اغلب در ناحیه پیشانــــی متمرکز می شود. این دردها با حرکت سر و دراز کشیدن تشدید می شود و پس از بیدار شدن از خــواب به حداکثر شدت خود می رسد. این سردردها با درمان التهاب یا عفونت سینوس ها مرتفع می شوند.
این نوع سردرد غالبا از ناحیه صورت شروع و به تدریج به تمام سر منتشر می شود و با درمان عفونت دندان، درد از بین می رود.
این نوع سردرد متعاقب تماس فرد بیمار با ماده حساسیت زا ایجــــاد می شود. معمولا همراه با این نوع سردرد، سایر علایم حساسیت مثل گرفتگی بینی ، آبریزش بینی ، سرفه، عطسه و گاهی اسهال دیده می شود و کنترل حساسیت معمولا به کنترل سردرد منجر می شود.
مصرف منیزیم یکی از مؤثرترین و کم‌خطرترین درمان های سردرد نسبت به مصرف مسکّن‌هاست. مبتلایان به سردردهای جدی مانند میگرن معمولا کمبود منیزیم دارند. نتایج مطالعات مختلف نشان داده شده است که منیزیم از دفعات حملات میگرنی در آن‌‌دسته از مبتلایانی که کمبود منیزیم دارند، می‌کاهد. همچنین افراد مبتلا به دیابت، مبتلایان بیماری های قلبی، الکلی‌ها و نیز کسانی که جهت تنظیم فشار خون از داروهای مُدِر استفاده می‌کنند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به کمبود منیزیم قرار دارند.
منیزیم می‌تواند از فوران نوعی سیگنال‌های مغزی موسوم به «افسردگی گسترشیِ قشری» که موجب ایجاد اختلالات دیداری و حسیِ مرتبط با سردرد به‌ویژه سردردهای میگرنی می‌شوند، جلوگیری کند. به‌علاوه، منیزیم می‌تواند جلوی مواد شیمیاییِ انتقال‌دهنده‌ی درد را در مغز بگیرد و افزون بر اینها موجب تقویت عملکرد پلاکت‌ها شود که در بهبود واکنش بدن در مواجهه با جراحات و جلوگیری از خونریزی مؤثرند.
مصرف روزانه ۲۰۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرم منیزیم به کاهش دفعات حملات سردرد کمک می‌کند. منیزیم خوراکی و وریدی هردو دسترس‌پذیر، بی‌خطر و مقرون‌به‌صرفه‌اند. مصرف منیزیم حتی در دوران بارداری نیز ممانعتی ندارد (البته مصرف هرگونه مکمل غذایی حتی منیزیم در دوران بارداری باید با مشورت پزشک صورت بگیرد). اسهال شایع‌ترین عارضه‌ی جانبی منیزیم است که آن هم با کاهش دُز مصرفی یا کاهش دفعات مصرف رفع خواهد شد.
جهت افزایش منیزیم دریافتی باید در طی روز فیبر بیشتری بخورید. منابع غذایی حاوی منیزیم عبارتند از انواع لوبیا، انواع تخم‌ها و مغزها، غلات کامل و سبزیجاتی مانند بروکلی، کدو خورشتی و سبزیجات برگ‌دار. فرآورده‌های لبنی، گوشت، شکلات و قهوه نیز از منیزیم کافی برخوردارند.
بسیاری از ویتامین های گروه ب در ساخته‌شدن انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سِروتونین که معمولا در بیماران میگرنی به‌قدر کافی تولید نمی‌شوند، نقش دارند. کمبود یک یا چند ویتامین از ویتامین‌های گروه ب می‌تواند موجب کاهش انرژی، اِشکال در سلول‌های خونی، تأثیر روی غدد فوق‌کلیوی، مِه مغزی و علائم سردرد شود.
ویتامین ب‌کمپلکس شامل هشت ویتامین محلول در آب است که عبارتند از تیامین، ریبوفلاوین، ویتامین ب۶، فولات، ویتامین ب۱۲، بیوتین و پانتوتِنیک اسید. این ویتامین‌ها به‌اتفاق در تقویت سلول‌های مغزی، گردش خون، تقویت عملکرد سیستم ایمنی و سلامت قلبی‌عروقی مؤثرند. ویتامین‌های گروه ب محلول در آب‌اند و به‌همین دلیل اُوِردُز ویتامین ب به‌ندرت اتفاق می‌افتد و اگر هم مقدار اضافی‌ای از این ویتامین در بدن باشد، از طریق ادرار دفع خواهد شد.
مطالعات نشان داده است که ویتامین ب۲ از دفعات و طول مدت میگرن می‌کاهد و ویتامین ب۳ نیز به‌دلیل بازکردن عروق خونی و درنتیجه افزایش گردش خون در کاهش و درمان سردرد عروقی مؤثر است. مصرف روزانه یک عدد ویتامین ب‌کمپلکس علاوه‌بر تسکین و درمان سردرد فواید دیگری نیز به‌همراه خواهد داشت.
در پژوهشی که به‌طور خاص روی خلق‌وخو و فشارهای روانیِ ناشی از استرس کاری مزمن انجام شد، تأثیر مصرف سه‌ماهه‌ی ویتامین ب‌کمپلکس با دُز بالا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که مصرف ویتامین ب‌کمپلکس پس از ۱۲ هفته موجب کاهش قابل‌توجه کشمکش‌های شخصی و همچنین بهبود کلی حالات پریشانی، اندوه و بهبود افسردگی شد. پژوهشگران نتیجه گرفتند که ویتامین ب‌کمپلکس در درمان اختلالات خلقی و فشارهای روانیِ ناشی از استرس شغلی مؤثر است.