به گزارش راهبرد معاصر؛ مجموعه تلویزیونی «خانه امن» به رغم برخی ضعف های ساختاری و روایی اما به دلیل به روز بودن و برخورداری از سوژه ای استراتژیک و مماس با حوادث روز و قرار گرفتن در ژانری مهیج و معمایی، یک اتفاق مثبت و موج آفرین در تلویزیون محسوب می شود.
فیلم و سریال هایی که در ژانر جاسوسی-پلیسی ساخته می شوند، به طور ذاتی هم بار دراماتیک بالایی دارند و هم از شاخصه های راهبردی و ایدئولوژیک برخوردار هستند. محوریت تقابل نیروهای امنیتی با عناصر نفوذی و خرابکار باعث شده است تا این گونه آثار همیشه دارای تم معمایی و اکشن و روایتی همراه با تعقیب و گریز باشند که این ویژگی ها مورد پسند مخاطب عام است. از طرفی، چون معمولا یک طرف قصه، مأموران و سربازهای وطن و طرف دیگر، عوامل خودفروخته و تروریست ها در برابر هم صف آرایی می کنند، سریال های جاسوسی، خود به خود دارای جنبه های وطن دوستانه، سیاسی و راهبردی هم می شوند. به همین دلیل هم پربیننده ترین و درعین حال، استراتژیک ترین سریال های سال های اخیر در غرب، اغلب در ژانر جاسوسی می گنجند. مجموعه فیلم های «جیمزباند» و سریال «24» از نمونه های مطرح ژانر جاسوسی-پلیسی در جهان است.
با این حال، متأسفانه در کشور ما، کمتر سراغ این ژانر پرطرفدار و کارآمد می روند؛ هنوز هم فراموش نکرده ایم که سریال «گاندو» به عنوان آخرین نمونه آثار پخش شده در ژانر جاسوسی، چگونه باعث جذب مخاطب و همچنین جریان سازی شد. انتظار می رفت که بعد از این موفقیت، شاهد تولید و پخش آثار متعددی در این ژانر می بودیم که این انتظار، محقق نشد. این درحالی است که ایران، معدن سوژه های داغ و جذاب و مهیج برای چنین ژانری است.
«خانه امن» جدیدترین تجربه فیلمسازان ایرانی در ژانر جاسوسی-پلیسی است. این سریال به کارگردانی احمد معظمی سراغ پرونده هایی رفته که برای همه مردم ایران دارای اهمیت و حساسیت زیادی هستند؛ سوژه اصلی و محوری این سریال، تلاش داعش برای نفوذ و اجرای عملیات تروریستی در ایران است. البته این سریال دارای داستان های فرعی دیگری، ازجمله تروریسم اقتصادی و فعالیت مفسدان اقتصادی هم هست؛ همه سوژه های انتخابی برای ساخت این سریال، از مهم ترین مسائل روز ملت ایران هستند. هر چند که مدتی است از ماجرای داعش گذشته است و دیگر خیال مردم از این گروهک جنایتکار راحت شده، اما امروز بهترین زمان برای آشنایی مردم با ناگفته های مربوط به تقابل ایران با داعش است. از طرفی، خطر ماجراجویی گروهک های مشابه داعش در ایران همواره وجود دارد.
نام یک فیلم و سریال، دقیقا مثل تیتر یک مقاله و یادداشت است؛ نام، باید ضمن جذابیت، گویای هویت و ماهیت یک أثر هم باشد. اتفاقی که درباره سریال «خانه امن» به درستی رخ داده است؛ اصلی ترین مضمون در این سریال، چرایی و چگونگی تبدیل شدن ایران به یکی از امن ترین کشورهای جهان، آن هم در منطقه ای پر از التهاب است. البته این عنوان برگرفته از سخن جو بایدن است که گفته بود، «خانه امن ایران باید به یک خانه ناامن تبدیل شود». قطعا اصلی ترین پاسخی که یک سریال با محتوای نفوذ و خرابکاری باید بدهد این است که این خانه که بسیاری به آن چشم طمع دوخته اند و هر روز، طرح و توطئه جدیدی برای به هم زدن امنیت و آرامش آن ریخته می شود، چگونه امن شده است؟
به طور طبیعی، اگر یک سریال به مسائل و تقابل های عادی نیروهای امنیتی با نیروهای دشمن بپردازد، کلیشه ای خواهد شد. یک سریال جاسوسی و امنیتی وقتی می تواند نسبت به آثار قبل از خودش مزیت بیابد که نکات و جزئیات تازه و شگفت انگیزی را از پرونده های مربوطه فاش کند. در سریال «خانه امن» و در بخش های مربوط به داعش، به ویژه در تعقیب نیروی نفوذی داعش در تهران، مخاطب برای اولین بار روش دفع عوامل تروریستی و نحوه مهار آن ها را می بیند؛ می بیند که در سال های هیاهوی داعشی ها در اطراف ما، چگونه هر روز خطر انفجار یک نیروی انتحاری مردم را تهدید می کرد و چه کسانی، با چه مکانیزم و شیوه هایی، مانع این اتفاقات می شدند.
نمایش دادن برخی از اتفاقات ریز امنیتی و ضدجاسوسی و ضدتروریستی، از تازگی های «خانه امن» است. رفتن نیروهای اطلاعاتی ایران به دیگر کشورها برای تعقیب و مجازات مجرمان، چگونگی ورود سلاح های داعش به داخل ایران و ایجاد یک شکیلات توسط دولت آمریکا در داخل ایران برای پشتیبانی از عملیات تروریستی داعش و ... برخی از این جزئیات جدید است که برای اولین بار و براساس واقعیات، در این سریال دیده می شوند.
یکی از عواملی که با وجود برخی ضعف ها، باعث رستگاری سریال «خانه امن» شده، به روز و پیشرو بودن این سریال است. تقریبا در هر قسمت از این سریال، در قالب دیالوگ هایی، به مسائل و اتفاقات روز داخل و خارج از کشور اشاره می شود. از نام بردن از شهید حاج قاسم سلیمانی، تا اشاره به حرف های جو بایدن، رئیس جمهور جدید آمریکا و ... یکی از جنبه های مثبت در طراحی داستان سریال «خانه امن» موازی نشان دادن تروریسم نظامی و اقتصادی است؛ هجوم دشمنان غربی و عبری و عربی به ایران، فقط در یک فاز محدود نیست؛ ما با یک جنگ ترکیبی در ساحت های مختلف فرهنگی، رسانه ای، نظامی، اقتصادی، امنیتی و ... مواجه هستیم. در «خانه امن» نیز به درستی، فساد اقتصادی به عنوان یکی از عوامل ایجاد نا امنی در کشور مطرح شده و البته دشواری های دادرسی و تهدیداتی که از سوی افراد صاحب قدرت و نفوذ در این زمینه اعمال می شود نیز به نمایش درآمده است.
اما بدون تردید، اصلی ترین شاخصه سریال «خانه امن» واکنش این سریال به انتخاب جو بایدن، رئیس جمهور جدید آمریکاست. با اینکه زمان آغاز تولید این سریال به حدود یک سال قبل برمی گردد و حتی پخش آن، قبل از قطعی شدن نتیجه انتخابات در آمریکا شروع شد، اما این سریال اشارات آشکاری به دوران بایدن می کند. آنچه در سریال «خانه امن» بیش از داعش اهمیت دارد، ریشه های به وجودآمدن گروهک های تروریستی و هدایت آن ها برای بر هم زدن امنیت ایران است. این سریال، قرار است تا انتها، رازهای ناگفته ای را از واقعیات پرونده داعش و حمایت های بین المللی از آن رو کند. خب، یکی از اصلی ترین دست اندرکاران سیستماتیک ایجاد داعش، جو بایدن، رئیس جمهور جدید آمریکاست. او سال ها عضو سیستمی بوده و هست که یکی از سیاست هایش ایجاد نا امنی در کشورهای مستقلی مثل ایران است. وی عضو رژیمی است که یکی از مأموریت هایش در دو سه دهه اخیر، راه اندازی جریان های تروریستی مثل داعش بوده است! بنابراین «خانه امن» را می توان سریالی پیشرو در تصویرسازی برنامه ها –آرزوهای- بایدن علیه ایران دانست. ناگفته پیداست که یکی از ویژگی های سریال های راهبردی و پیشرو، آینده شناسی است. مثل سریال «24» که سال ها قبل، توافق هسته ای دولت آمریکا با «رئیس جمهور حسن» (رئیس یک دولت خیالی با نام جمهوری کامستان) را پیش بینی کرده بود. جای یک سریال پیشرو ایرانی که بی تعهدی دولت آمریکا به هر توافق و عهدی را پیش بینی کند هم خالی بوده است. بالاترین امتیاز سریال «خانه امن» این است که سیاست های احتمالی رئیس جمهور جدید آمریکا را به تصویر کشیده است؛ نفوذ، حمایت از گروه های تروریستی برای ایجاد نا امنی در داخل ایران، ترور اقتصادی و ... دقیقا مانند دوران اوباما!
با تمام این احوال، «خانه امن» خالی از اشکال نیست. ازجمله جای خالی یک قهرمان که موتور محرک درام باشد در «خانه امن» خالی است. منظور از قهرمان، لزوما یک فرد که حرکات محیرالعقول انجام می دهد نیست، بلکه منظور شخصیتی محوری است که قلب مخاطب را تسخیر کند و همذات پنداری بیننده سریال را براگیزد و اتفاقات داستان از دریچه نگاه و احساسات او پیش برود. در سریال های جاسوسی و پلیسی، خاصه آن دسته آثاری که برمبنای خیر و شر یا تقابل نیروهای وطنی و دشمن ساخته و پرداخته می شوند، درام باید بر مدار یک قهرمان و ضدقهرمان یا ضدقهرمانان حرکت کند و پیش برود. مثلا در قسمت اول «خانه امن» باید ابتدا شخصیت کمال (حمیدرضا پگاه) برای مخاطب جذابیت پیدا می کرد و سپس به دل ماجرا می رفت. به ویژه اینکه نحوه و چگونگی نفوذ نیروهای ایرانی به داعش در قسمت اول، نشان داده نشد، درحالی که از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بود. ترفندهای این نیروها برای نفوذ به قلب داعش، خودش یک ماجرای دراماتیک بسیار جذاب و دلهره آور بود، اما سازندگان سریال «خانه امن» از خیر آن گذشتند. شخصیت افشین (امین زندگانی) هم به عنوان یکی دیگر از فرماندهان امنیتی ایران، نه تنها با یک قهرمان فاصله دارد که بسیار خشک و دافعه انگیز است! حتی قاضی داستان هم می توانست جایگاه یک قهرمان را همداشته باشد، اما او نیز توان جلب احساسات مخاطب را ندارد.
یکی دیگر از نقاط ضعف این سریال، جریان داشتن دیالوگ های شعاری است. این مشکل در بازجویی از عوامل داعشی، توی ذوق می زد. همچنان که در تعامل نیروهای امنیتی با یکدیگر نیز مشکل شعارزدگی محسوس است.
اما اصلی ترین نقطه ضعف «خانه امن» فقدان روح حماسی است. چرا که اگر بنا باشد یک سریال در ژانر جاسوسی و پلیسی، با فرهنگ و هویت ایرانی و اسلامی ما بومی سازی شود، قطعا باید دارای عناصر حماسی باشد. اما «خانه امن» به دلیل تکنیک زدگی و عدم بومی سازی ژنریک، به رغم داشتن سوژه ای داغ و ملتهب و مهیج اما فضایی سرد و خشک دارد!
دور شدن داستان از موضوع اصلی در قسمت های اخیر نیز دیگر ایراد وارده به «خانه امن» است. درحالی که موضوع محوری این سریال نفوذ داعش برای اجرای عملیات خرابکارانه با پشتیبانی آمریکاست اما سکون یافتن روایت سریال بر داستانک های فرعی در قسمت های متعدد و تمرکز بیش از حد بر ماجراهایی چون زندانی شدن ثمین هدایت و تلاش ناموفق زوج جوان داستان برای سفر به خارج از کشور و ... باعث شده تا مخاطب، موضوع اصلی را گاهی فراموش کند.