به گزارش راهبرد معاصر؛ عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق روز شنبه 17 فروردین ماه برای دیدار و گفت و گوهای رسمی با مقامات عالی رتبه ایران و به دعوت حسن روحانی رئیس جمهوری در صدر یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی وارد تهران شد.
این سفر نخستین سفر عادل عبدالمهدی به تهران در مسئولیت نخست وزیری است. وزیران نفت، دارایی، خارجه، برنامه‌ریزی، تجارت، برق و منابع آبی، مشاور امنیت ملی عراق، رئیس ستاد ارتش این کشور، قائم مقام وزیر کشور، رییس گذرگاه‌های مرزی و چند تن از نمایندگان مجلس عراق، نخست وزیر این کشور را در سفر به ایران همراهی می‌کنند.
عادل عبدالمهدی در سفر خود به تهران با بسیاری از مقامات دیدار کرد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر روز شنبه 17 فروردین ماه در دیدار با عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق و هیئت همراه، با اشاره به آمیختگی اعتقادی، فرهنگی و تاریخی دو ملت ایران و عراق تأکید کردند: روابط جمهوری اسلامی ایران و عراق فراتر از روابط دو کشور همسایه است و دولت و ملت ایران، پیشرفت و سعادت عراق را به نفع خود می‌دانند، اما آمریکایی‌ها برخلاف اظهارات لفظی خود، دموکراسی و مجموعه‌ی فعالان سیاسی کنونیِ عراق را به ضرر خود می‌دانند و بر همین اساس، دولت عراق باید کاری کند که نظامیان آمریکایی هرچه زودتر از عراق خارج شوند. در این دیدار عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق ضمن ابراز خرسندی فراوان از دیدار با رهبر انقلاب اسلامی گفت: نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران همواره در شرایط سخت در کنار دولت و ملت عراق بوده است که آخرین مورد آن، غلبه عراق بر داعش، با حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران بوده است. نخست‌وزیر عراق با اشاره به سفر چندی پیش آقای روحانی به بغداد و دیدارهای امروز در تهران خاطرنشان کرد: در نتیجه مذاکرات انجام‌گرفته، توافق‌های خوبی در زمینه‌های احداث راه‌آهن، تأسیس شهرک‌های صنعتی، گسترش روابط تجاری، حمل‌ونقل و لایروبی اروند به دست آمده است. آقای عادل عبدالمهدی در پایان تأکید کرد: روابط عراق با جمهوری اسلامی ایران روابط ویژه‌ای است و ما اعلام کرده‌ایم که هیچ‌گاه به تحریم‌های آمریکا بر ضد ایران نخواهیم پیوست.
حسن روحانی در نشست خبری به مباحث مهم مطرح شده در دیدار با نخست وزیر عراق اشاره کرد و گفت: یکی از مباحث مهم امروز ما، تاکید بر تسریع در اجرایی شدن همه توافقاتی بود که بین دو کشور در سفر من به بغداد، حاصل شده بود. رئیس جمهور رایگان شدن ویزای دو کشور را اولین توافق دو کشور که اجرایی و عملیاتی شده است، نام برد و گفت: با رایگان شدن ویزای دو کشور امیدواریم روابط دو ملت و دو کشور روز به روز بهتر و دو ملت به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. روحانی همچنین توافق برای لایروبی اروند رود را دیگر توافق مهم دو کشور در سفر اخیر خود به عراق عنوان کرد و گفت: این موضوع امروز هم در گفتگوها مورد تأکید دو طرف بود و امیدوارم تا پایان ماه مبارک رمضان، مسایل فنی این توافق حل شده و بعد از پایان رمضان شاهد آغاز عملیات لایروبی اروندرود باشیم.
رئیس جمهور اتصال راه‌آهن دو کشور را از دیگر توافقات مهم ایران و عراق برشمرد و اظهار داشت: امیدواریم اتصال راه‌آهن ایران و عراق در آینده در مسیرهای مختلف رخ دهد، اما فعلاً اتصال راه‌آهن شلمچه به بصره مورد تأکید دو طرف است که امیدواریم عملیات فنی و توافق‌های فنی آن انجام و بعد از ماه مبارک رمضان شاهد اجرایی شدن آن باشیم. روحانی همچنین به موضوع صادرات برق و اتصال شبکه برق و گاز ایران به عراق و همچنین اتصال شبکه نفت در آینده اشاره کرد و گفت: ما برای برقراری این اتصالات آماده‌ایم و معتقدیم که این موضوع نه تنها برای دو کشور بلکه برای سایر کشورهای منطقه در آینده نیز می‌تواند تسری پیدا کند. روحانی روابط تجاری ایران و عراق را بسیار خوب توصیف کرد و گفت: برنامه ما برای آینده دستیابی به حجم تجارت 20 میلیارد دلاری بین دو کشور است که امیدواریم در ماه‌های آینده به این نقطه برسیم.
عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق نیز با ابراز خوشحالی از سفر به ایران و قدردانی از دولت و ملت ایران بخاطر استقبال از هیأت عراقی، گفت: ایران کشور مسلمان، همسایه و دوست ماست که فرهنگ و تمدنی به قدمت تاریخ دارد و فکر نمی‌کنم بتوانیم دو کشوری مانند ایران و عراق با این قدمت تاریخی در جهان پیدا کنیم. نخست وزیر عراق با اشاره به سخنان رئیس جمهور ایران، گفت: جناب آقای روحانی به همه توافقات و مسایلی که در گفتگوهای مشترک به آن پرداختیم اشاره کردند و من هم اعلام می‌کنم که با همه مواردی که ایشان اعلام کردند، هم‌نظر هستم و حرف من هم همین است. عبدالمهدی افزود: معتقدم همه توافق‌هایی که بین دو کشور صورت گرفته و همکاری‌های نزدیک ایران و عراق به سود دو کشور، منطقه و جهان خواهد بود. نخست وزیر عراق تأکید کرد: ما در گذشته گفته‌ایم و امروز هم تأکید می‌کنم در خوشی و ناخوشی در کنار دولت و ملت ایران هستیم. نخست وزیر عراق با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با تروریسم به ما بسیار کمک کرده است، گفت: امروز شاهد صلح و ثبات بیشتر در عراق هستیم. موفقیت‌های زیادی کسب کردیم، از پایتخت‌های مختلف شخصیت‌های گوناگون به عراق سفر می‌کنند و شاهد بروز یک تحول کیفی در عراق هستیم که به نفع کشورهای منطقه است. جایگاه و امنیت امروز را مدیون حمایت‌های ایران هستیم.
عبدالمهدی با بیان اینکه ما به دنبال توسعه روابط دو کشور هستیم، گفت: تلاش می‌کنیم روابط ما بیش از پیش گسترش یابد. روابط تهران – بغداد می‌تواند الگویی برای روابط ما با دیگر کشورهای منطقه باشد. نخست وزیر عراق خاطر نشان کرد: به دنبال این هستیم که در منطقه ما و از جمله یمن صلح، ثبات، امنیت و آرامش حاکم باشد. معتقدیم تنها راه حل مشکل یمن راه‌حل سیاسی است. عبدالمهدی گفت: ما عزم خود را جزم کرده ایم در مقابل هرگونه تهدیدی که ممکن است از خاک عراق علیه ایران اعمال شود، بایستیم. نخست وزیر عراق تصریح کرد: قانون اساسی عراق ممنوع کرده که از خاک عراق علیه کشوری تهدید ایجاد شود. همه ما برای برقراری صلح و ثبات و امنیت در دو کشور و منطقه تلاش می‌کنیم و اگر اختلافی هم وجود داشته باشد، سعی می‌کنیم از راه‌های مسالمت‌آمیز آن را رفع کنیم. عبدالمهدی در پایان تأکید کرد: همه تلاش خود را بکار خواهیم بست که توافق‌هایی که بین دو کشور حاصل شده، اجرایی و عملیاتی شود.
عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق شامگاه یکشنبه 18 فروردین‌ماه در رأس یک هیأت بلند پایه سیاسی و اقتصادی وارد مشهد مقدس و به زیارت بارگاه منور امام علی بن موسی الرضا(ع) مشرف شد. نخست وزیر عراق پس از زیارت مرقد منور امام رضا(ع) با حجت الاسلام والمسلمین مروی تولیت آستان قدس رضوی در تالار ولایت حرم مطهر رضوی دیدار و گفت‌وگو کرد.
4 پیام مهم سفر نخست وزیر عراق به ایران
1- نقش تأثیرگذار ایران در ثبات عراق
یکی از پیام‌های مهمی که «عادل عبدالمهدی» نخست وزیر عراق در جریان سفر به ایران به طرف‌های مختلف منطقه‌ای و بین المللی مخابره کرد، نقش مهم و راهبردی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از دولت و ملت عراق در برابر خطر تروریسمِ تکفیری بود. در همین ارتباط، عبدالمهدی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با تروریسم به عراق کمک کرد، گفت: «با این کمک‌ها ما توانستیم پیروزی‌های بسیار زیادی را به دست آوریم. موفقیت‌های زیادی در این زمینه حاصل شد تا جایی که امروز ثبات و صلح بیشتری را در عراق شاهد هستیم.»
این پیام واضح، روشن و شفاف نخست وزیر عراق در واقع پاسخی به برخی طرف‌های منطقه‌ای و بین المللی محسوب می‌شود که همواره برای مصادره به مطلوبِ دستاوردهای سیاسی و میدانی علیه تروریست‌های تکفیری در عراق تلاش کرده و می‌کنند. درست به همین دلیل است که پیام عبدالمهدی در این زمینه از اهمیت بسزایی برخوردار است.
عبدالمهدی با این اظهارات خود در واقع این پیام را نیز منتقل کرد که قطع ارتباط و یا کاهش مناسبات با کشوری که در سخت‌ترین شرایط در کنار بغداد بوده است، ممکن نیست. بدین ترتیب، «عادل عبدالمهدی» نخست وزیر عراق به صورت تلویحی به برخی فشارهای خارجی برای تأثیرگذاری بر روابط تهران بغداد پاسخ داد. در این ارتباط، عبدالمهدی تأکید کرد: «ما در گذشته گفته‌ایم و امروز هم بر این موضوع تاکید داریم که در خوشی و ناخوشی در کنار هم هستیم.»
2- عراق پایگاهی برای تهدید ایران نیست
عادل عبدالمهدی، در سفر خود به تهران بر این مسأله تأکید کرد که عراق پایگاهی برای تهدید جمهوری اسلامی ایران نبوده و نخواهد بود. این موضع گیری عبدالمهدی در واقع همان موضعی است که پیشتر «آیت‌الله سیستانی» مرجعیت عالیقدر شیعیان عراق اتخاذ کرده و اعلام کرده بود که عراق پایگاهی برای تهدید دیگران نیست.
درهمین ارتباط، نخست وزیر عراق در نشست خبری مشترک با رئیس جمهوری کشورمان تصریح کرد: «برخی از خاک عراق، تهدیداتی را نسبت به شما اعمال می‌کنند ولی ما عزم خود را جزم کرده‌ایم تا در برابر هر تهدیدی از هر کشوری بایستیم. قانون اساسی عراق به طور کامل ممنوع کرده است که از اراضی آن علیه کشورهای دیگر استفاده شود.»
عبدالمهدی با بیان اینکه تهران و بغداد تلاش می‌کنند تا با این حرکت‌ها مبارزه کنند و مانع این حرکت‌ها شوند، گفت: «باید تلاش خود را انجام دهیم تا صلح و ثبات در منطقه ایجاد شود و روابط صحیح پایه ریزی شود». شاید بتوان از این موضع شفاف نخست وزیر عراق به عنوان مهمترین پیام آن در جریان سفر به تهران یاد کرد؛ پیامی که طرف‌های بیگانه قطع به یقین آن را دریافت کرده‌اند.
3- روابط تهران - بغداد؛ الگوی مناسبات منطقه‌ای
در جریان سفر نخست وزیر عراق به تهران شاهد آن بودیم که دو طرف بر لزوم تقویت و گسترش روابط و مناسبات دوجانبه در تمامی زمینه‌ها تأکید کردند. طرف‌های ایرانی و عراقی بر لزوم تحقق این هدف که حجم تجارت‌های فیما بین در آینده به ۲۰ میلیارد دلار هم برسد، تأکید داشتند. این مسأله نشان می‌دهد که روابط میان ایران و عراق در حال حاضر فصل جدیدی را آغاز کرده است و افق‌های روشنی در برابر آن قرار دارد.
آینده روشن روابط میان ایران و عراق موجب شده است تا نخست وزیر این کشور نسبت به تبدیل شدن این روابط و مناسبات به الگویی برای روابط و مناسبات منطقه‌ای، ابراز امیدواری کند؛ اتفاقی که اگر رخ دهد می‌تواند روابط دو کشور را به عنوان مرجعی برای مناسبات میان کشورهای مختلف تبدیل کند.
بدون تردید پس از سفر «برهم صالح» رئیس جمهوری عراق به ایران که چند ماه پیش اتفاق افتاد، سفر «عبدالمهدی» به عنوان نخست وزیر عراق نیز می‌تواند نقش مهم و تعیین کننده‌ای در پیشبرد مناسبات تهران بغداد داشته باشد؛ مسأله ای که روابط دو طرف را یک گام دیگر به سمت مبدل شدن آن به یک الگوی منطقه‌ای، نزدیک تر می‌کند.
4- ایران، قربانی رابطه بغداد با جهان عرب نخواهد بود
یکی دیگر از جمله واضح‌ترین و شفاف‌ترین پیام‌های «عادل عبدالمهدی» نخست وزیر عراق در جریان سفر به ایران، این بود که جمهوری اسلامی ایران قربانی روابط و مناسبات بغداد با کشورهای جهان عرب نخواهد بود. در همین راستا، عبدالمهدی تأکید کرد که عراق در عین تلاش برای تقویت روابط با تهران، به دنبال روابطی مناسب با کویت، عربستان، عمان، قطر، امارات، مصر و دیگر کشورها نیز هست.
این اظهارات عبدالمهدی صراحتاً گویای موضع ثابت دولت بغداد در قبال کشورهای مختلف عربی است. عبدالمهدی این پیام را به طرف‌های منطقه‌ای مخابره کرد که به صِرف وجود برخی مشکلات میان کشورهای عربی و تهران، بغداد نمی‌تواند روابط خود با جمهوری اسلامی ایران را وارد چالش کند. کما اینکه وی در عین حال، بر لزوم برقراری روابط خوب و حسنه با کشورهای جهان عرب تأکید کرده است.
در واقع، نخست وزیر عراق سیاست رسمی دولت خود درقبال روابط و مناسبات منطقه‌ای را اعلام و تأکید کرد که هیچ رابطه‌ای قربانی دیگری نخواهد شد. این مسأله نشانگر آن است که دولت بغداد تحت تأثیر فشارهای خارجی برخی طرف‌ها در جهان عرب برای کاهش روابط با جمهوری اسلامی ایران، قرار نگرفته است.
تحلیل رسانه‌های عربی از سفر عبدالمهدی به ایران؛ میانجی‌گری عراق بین ریاض - تهران
سفر عادل عبدالمهدی به ایران بحث میانجی‌گری عراق برای همگرایی دیدگاه‌ها میان ایران و عربستان را در رسانه های عربی باز کرده است به خصوص اینکه این سفر چند روز پس از سفر نبیه بری رئیس پارلمان لبنان به عراق، سخنان وی درباره میانجی‌گری عراق و نقش منطقه‌ای این کشور و در نهایت سفر اخیر نخست وزیر عراق به عربستان صورت می گیرد.
روزنامه العربی الجدید نزدیک به قطر گزارش داده است که بغداد می‌تواند بین تهران و ریاض میانجی‌گری کند. به خصوص که نخست‌وزیر عراق قرار است پس از دیدار و رایزنی با مقامات ایران، راهی ریاض شود. اواخر سال گذشته نیز یک رسانه عربی مدعی شد که دستیار ویژه وزیرخارجه ایران در امور سیاسی در سفر خود به بغداد با وزیر امور کشورهای خلیج‌فارس در دولت عربستان دیدار کرده است. از زمان قطع روابط تهران و ریاض در دی ماه ۱۳۹۴، تاکنون کشورهای مختلفی تمایل خود را برای میانجی گری نشان داده، اما همگی این تلاش‌ها با عدم تمایل مقامات سعودی به گفت‌وگو با ایران به شکست انجامیده است.
در همین ارتباط، یک منبع سیاسی عراقی اعلام کرد نخست‌وزیر عراق در سفر به ایران راهکاری برای نزدیک‌سازی دیدگاه‌های تهران و ریاض ارائه خواهد کرد. این منبع گفت: «سفر عبدالمهدی در ظاهر روابط میان بغداد و تهران و مکانیزم‌های اجرای توافقات و یادداشت‌های همکاری میان دو کشور را بررسی خواهد کرد. اما (عبدالمهدی) راهکاری میان ایران و عربستان هم مطرح خواهد کرد.» حال، در دومین روز سفر عبدالمهدی به ایران، یک منبع دیگر عراقی که از جزئیات سفر نخست‌وزیر آگاه است، در گفت‌وگو با وبگاه عراقی «بغداد الیوم»، مدعی شد که ایران از عبدالمهدی درخواست کرده که روابط (ایران) با عربستان را از طریق برگزاری یک نشست سه‌جانبه ایرانی، سعودی و عراقی در بغداد اصلاح کند. عبدالمهدی چند روز دیگر به ریاض سفر خواهد کرد. برخی از رسانه‌ها به نقل از منابع سیاسی عراق نیز اعلام کردند که طرح میانجی گری از سفر عبدالمهدی به مصر در ماه گذشته آغاز شد و ابعاد آن نیز پس از سفر او به عربستان مشخص خواهد شد.
عبدالمهدی در بدو ورود به تهران گفت که عراق تمایل دارد به جنگ و اختلاف در منطقه پایان دهد و در جریان نشست خبری با حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که بغداد در راستای تقویت صلح در منطقه فعالیت می‌کند. او تصریح کرد که عراق و ایران قصد دارند در برابر هر تهدیدی که دو کشور را هدف قرار دهد، مقابله کنند و گفت که قصد دارد سفرهای مهمی به سایر کشورهای جهان داشته باشد.