تقلای ریاض برای توسعه نفوذ در افغانستان

به گزارش راهبرد معاصر؛ شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس سابق اطلاعات عربستان سعودی به نشانه‌ی تمایل ریاض برای همکاری با طالبان، در قطر با مقامات ارشد این گروه یعنی ملا برادر و ملا یعقوب دیدار کرد. شاهزاده ترکی فیصل در سال های 1979 تا 2001 که به عنوان رئیس اطلاعات عربستان سعودی خدمت می کرد، در پایان دادن به اشغال شوروی در افغانستان نقش مهمی را ایفاء کرد و به همین ترتیب با مقامات ارشد طالبان روابط نزدیکی دارد. عربستان سعودی در کنار امارات متحده عربی و پاکستان از جمله کشورهایی بودند که دولت طالبان را  مورد شناسایی قرار دادند. اما در سال 1998م. زمانی که طالبان از تحویل اسامه بن لادن، رهبر القاعده که در افغانستان پناه گرفته بود، اجتناب کرد، روابط خود را به پایین‌ترین سطح رساند و سفارت عربستان را در افغانستان تعطیل کرد. پس از حمله به مرکز تجارت جهانی نیویورک در سال 2001، ریاض روابط خود را با گروه طالبان کاملا قطع کرد. با این حال عربستان سعودی نمی‌تواند برای مدت طولانی‌تر از تحولات افغانستان دور بماند.

پس از فاصله‌گیری طولانی از طالبان، ریاض با چه چالش‌هایی روبرو خواهد شد. برای شروع، رقبای منطقه‌ای ریاض، یعنی ایران و قطر موفق شده‌اند روابط نزدیکی با طالبان ایجاد کنند. امروزه قطر در محور توجهات قرار دارد؛ زیرا این کشور در اداره فرودگاه کابل و مشارکت در عملیات خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان نقش مهمی را ایفاء می‌کند. در واقع این کشور از سال 2013م ، زمانی که طالبان دفتر خود را در دوحه افتتاح کردند، متحد و شریک حیاتی آمریکا در امور افغانستان بوده است. در سال 2016م فرآیند صلح بین این گروه و دولت اشرف غنی رئیس جمهور مخلوع افغانستان در قطر آغاز شد. از سوی دیگر، ایران و طالبان در مقابله با تهدیدات مشترک به خصوص ولایات خراسان وابسته به داعش همسویی و همکاری نزدیکی داشته‌اند. از سال 2018م نیز ایران همچنین میزبانی مذاکرات بین دولت غنی و طالبان را برعهده داشت. در نتیجه، قطر و تهران توانسته‌اند روابط نزدیکی را با طالبان برقرار کنند و اگر ریاض نتواند روابط خود را با طالبان به همان سطح بیست سال گذشته بازگرداند، احتمالا پیروز تحولات افغانستان ایران و قطر خواهند بود.

مایکل تانخوم کارشناس ارشد موسسه مطالعات اروپایی و امنیتی اتریش در اظهاراتی گفته است: «ورود ترکیه به افغانستان و تعمیق همکاری‌های امنیتی آن‌ها با پاکستان، گزینه‌های سیاست عربستان سعودی را بسیار پیچیده‌تر می‌کند. البت ریاض نمی‌تواند در افغانستان منزوی باشد، بلکه باید با پاکستان و افغانستان به گونه‌ای تعامل کند که مطابق با دستورکار اصلاحات و بلندپروازی بن‌سلمان برای تبدیل شدن به قطب اصلی تجاری خاورمیانه باشد.»

به گفته ی محمد السلامی، رئیس موسسه بین‌المللی مطالعات ایران، «ریاض خواهان این است که از تبدیل شدن کابل به کشوری که از نظر ایدئولوژیکی هدایت می‌شود، جلوگیری نماید. زیرا تفسیر افراطی از اسلام‌گرایی توسط طالبان می‌تواند افراط‌گرایان را به خود جلب نماید و از آنها برای هدف قرار دادن مواضع دشمن خود استفاده کند. سعودی‌ها که اکنون در دوران ولیعهد بن‌سلمان لیبرال‌تر شده‌اند، اشتراکات محدودی با طالبان دارند و آن‌ها می‌خواهند از هر گونه مقایسه با گروه مذهبی افغان اجتناب کنند.» در این میان، یکی از دغدغه‌های اصلی طالبان، به رسمیت شناخته شدن به عنوان یک دولت قانونی، تسریع دریافت کمک‌ها یا دستیابی به سرمایه‌گذاری خارجی است. بنابراین «طالبان 02»ممکن است در قیاس با گذشته نسبت به بازیگران منطقه‌ای و جهانی از موضع سازش کارانه تری برخوردار باشد.