پشت صحنه دیدار مقامات امارات و ترکیه چیست؟

 به گزارش راهبرد معاصر؛ شیخ طحنون بن زاید آل نهیان مشاور امنیت ملی در سفری به آنکارا، با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیدار کرد. روابط دو کشور در چندسال گذشته به خصوص در حوزه سیاست های منطقه با رقابت و تنش همراه بوده است. این نخستین سفر رسمی سطح بالا بین دو کشور از سال 2016م می باشد. با این وجود، دیدار شیخ طحنون اوج گام های مترقی است که می تواند به مرحله ی جدیدی در روابط دوجانبه منجر شود.

امارات متحده عربی درصدد بوده تا به یکی از بازیگران تعیین کننده در حوزه سیاست خاورمیانه تبدیل شود و به همین منظور در بسیاری از مناطق درگیری، نقش فعال و تعیین کننده ای را ایفاء نموده است. در راستای این تلاش ها، ابوظبی خواهان این بود که با تقویت توانایی نظامی خود در کنار ابزارهای سنتی سیاست خارجی، نظم منطقه ای جدیدی را ایجاد کند. یکی از مولفه های مهم این استراتژی، ممانعت از توسعه نفوذ و قدرت ترکیه در منطقه بود که امارات آن را مانع اصلی برپایی نظم سیاسی منطقه ای مورد نظر خود می دانست. البته ابوظبی به دلیل محدودیت در توانایی های سیاسی و نظامی خود در دستیابی به اهدافش در یمن، سوریه و لیبی ناکام ماند.

توافق نامه عادی سازی امارات با اسرائیل و سیاست های آن در یمن و لیبی باعث نارضایتی بیشتر توده های مردمی در منطقه شد. در همین حال ، تغییر وضعیت منطقه ای و جهانی ، امارات را مجبور کرد تا با بازنگری در سیاست خارجی خود، تغییراتی در روابط با ترکیه و سیاست هایش در قبال جهان عرب ایجاد کند. در این زمینه ، ترکیه دیگر به عنوان یکی از برنامه های اولویت دار در سیاست خارجی امارات متحده عربی نبود. دلایل متعددی را می توان به این تغییر و تحول نسبت داد: تلاش های عادی سازی بین ترکیه با مصر ، سازش و مصالحه قطر با عربستان سعودی، تغییر رهبری در ایالات متحده و آثار منفی اقتصادی اپیدمی کووید 19.

به نظر می رسد که در تغییر این سیاست ها ، افزایش توانایی نظامی ترکیه نقش مهمی را ایفاء کرده است. مصر و عربستان سعودی نزدیک ترین متحد و شریک امارات متحده عربی، سیاست های خود را در قبال ترکیه تغییر دادند که این امر بر نگرش ابوظبی در قبال آنکارا نیز تاثیر گذاشت. نظرات سازنده اخیر در مورد ترکیه توسط برخی از مقامات امارات پیشگام این تحول تلقی می شود. یکی از این افراد، انورقرقاش وزیرخارجه امارات متحده عربی است که در ژانویه 2021 اظهار داشت که کشورش به دنبال مشکلاتی با ترکیه نیست و آن ها اراده برای عادی سازی روابط دارند.

نگرانی اصلی که امارات متحده عربی را به عادی سازی احتمالی با ترکیه سوق می دهد، احتمال انزوای بیشتر به عنوان پیامد استراتژی تهاجمی منطقه ای آن است. البته این روند با کودتای نظامی 2013 شروع شد، زمانی که امارات از سرنگونی محمد مرسی، رئیس جمهور قانونی مصر حمایت و پشتیبانی کرد. در دوره بعد، امارات به سیاست های ضد انقلابی خود ادامه داد که باعث شد توده های مردمی به انگیزه های رهبری اماراتی ها در مورد آینده اصول دموکراتیک در منطقه شک و تردید پیدا کنند.  محاصره قطر به رهبری امارات و عربستان نقطه عطفی آشکار برای اکثر بازیگران منطقه بود. با ادامه موضع تهاجمی و بی علاقگی امارات نسبت به قطر ، شرکای منطقه ای آن از جمله کویت و عمان اعتماد خود را به رهبری امارات از دست دادند و بیشتر سعی کردند از وابستگی منطقه ای به ابوظبی خودداری کنند.

پس از انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا، امارات متحده عربی و عربستان سعودی مجبور به پایان این محاصره شدند و آن ها را در موقعیتی قرار داد که شرکای نسبتا غیرقابل اعتمادی بودند. امارات متحده عربی بازنده آشکار بحران قطر بود. در همین حال، ایالات متحده به تدریج از مشارکت های سیاسی و نظامی خود در منطقه کاسته و به عملیات چندین ساله خود پایان داد. این امر باعث شد تا متحدانش مانند امارات به واشنگتن بی اعتماد شوند و به دنبال فرصت های همکاری جدید با بازیگران جدید منطقه ای و جهانی شوند. در این زمینه، امارات متحده عربی که روابط خود را با کشورهایی مانند روسیه و چین بهبود بخشیده است ، نیاز به بازنگری در تنش های جاری خود با ترکیه احساس کرد.

در این مرحله، به نظر می رسد که امارات متحده عربی، هیاتی را در سطح رسمی به ترکیه اعزام کرده است، خواهان گسترش جدید روابط با آنکارا می باشد. موفقیت های ترکیه در مشارکت های سیاست خارجی خود در خاورمیانه وسیع تر از سوریه تا قره باغ، در بازنگری روابط در ابوظبی تاثیرگذار بوده است. آنکارا  همچنین به دولت مرکزی لیبی در برابر حملات مکرر خلیفه حفتر ، فرمانده جنگی تحت حمایت امارات متحده عربی کمک کرد. گرچه تمایلات دو طرف و نگرش های سازنده آنها نسبت به یکدیگر به عنوان نشانه ای از بهبود روابط تلقی می شود ، اما می توان گفت که طرفین خواهان این هستند تا در روزهای آینده گام های مشخص تری بردارند. با وجود ابتکارات هر دو طرف ، بهبود روابط آسان نخواهد بود، زیرا آسیب های جدی به روابط آن ها وارد شده است. اعتمادسازی زمان بار است و ابوظبی بایدتلاش های جدی برای متقاعد کردن ترکیه و قطر انجام دهد. آنکارا انتظار دارد امارات متحده عربی ابتکارات مشخصی را برای نمایش تعهد خود به عادی سازی انجام دهد.از سوی دیگر ، ترکیه باید روابط مثبت خود را با امارات متحده عربی مطابق با منافع اقتصادی خود حفظ کرده و سازوکارهایی را به کار گیرد که بتواند ظهور رویکردهای مختلف در مسائل منطقه را به حداقل برساند.