آیا «فشار حداکثری» پلن B آمریکا برای مقابله با ایران است؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ چند هفته آینده برای تعیین لحظه «موفقیت یا شکست» در مذاکرات هسته ای ایران و ایالات متحده بسیار مهم خواهد بود. نشانه هایی از بازگشت تهران به میز مذاکره وجود دارد. با وجود اینکه دولت جدید زمان بازگشت رسمی برای آغاز مذاکرات در وین به تعویق می اندازد، اما هیئتی از وزارت امور خارجه ایران در بروکسل جلسه‌ای برگزار خواهد کرد تا در مورد وضعیت متون مورد بحث در دورهای قبلی مذاکرات گفتگو کند. برای واشنگتن، این اولین فرصت برای ارزیابی تیم جدید مذاکره کننده ایران خواهد بود. امیدها در دولت بایدن زیاد نیست و در صورت عدم پیشرفت سریع، فشار فزاینده ای برای اجرای پلن بی وجود دارد.

رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد ایالات متحده، 13 اکتبر در اظهاراتی نسبت به تاکتیک طولانی‌شدن مذاکرات توسط ایران ابراز نارضایتی کرد. وی در اینباره افزود:« برای بازگشت به [توافق هسته ای] آماده باشید... ما باید برای جهانی آماده شویم که در آن ایران محدودیتی برای برنامه هسته ای خود نداشته باشد و ما باید گزینه هایی را برای مقابله با آن در نظر بگیریم. هر احتمالی وجود دارد که ایران راهی متفاوت از دیپلماسی را انتخاب کند و برای چنین نتیجه ای باید با اسرائیل و سایر شرکای منطقه هماهنگی داشته باشیم» ناامیدی مالی ناشی از دو عامل اصلی است.

اولاً، تقریباً هر روز شواهد بیشتری وجود دارد که نشان می‌دهد ایران از نظر سطح غنی‌سازی اورانیوم به زمان گریز هسته ای بسیار نزدیک است. ایران در حال افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده 60 درصد است که بسیار نزدیک به سطح درجه بمب است. این شتاب با استقرار سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر ایران برای خالص‌سازی مواد شکافت‌پذیر همراه شده است.

تحولات نگران کننده دیگر شامل تبدیل گاز هگزافلوراید اورانیوم غنی شده به فلز اورانیوم و ممانعت از بازرسی های سازمان ملل است. رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در 19 اکتبر در واشنگتن بود و زنگ خطر را به صدا در آورد. رافائل گروسی به آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا تصریح کرد که آژانس بین المللی انرژی اتمی دیگر به نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای تهران دسترسی ندارد. شورای حکام آژانس در ماه نوامبر نشست سه ماهه خود را برگزار می کند و بررسی رسمی پرونده ایران در دستور کار قرار خواهد گرفت. با این حال، نتیجه برای واشنگتن مشخص است. زمان گریز هسته ای ایران تاکنون به حدود 2 تا 3 ماه کاهش یافته است. البته تولید اورانیوم با درجه تسلیحاتی با داشتن سلاح هسته ای یکسان نیست. پیش‌بینی می شود که قرار دادن کلاهک هسته ای روی یک موشک شاید دو سال دیگر طول بکشد.

دلیلی که باعث نگرانی طرف آمریکایی در مورد شکست احتمالی در مذاکرات هسته ای با ایران می شود، تمایل اسرائیل به اقدام نظامی در کنار اقدامات خرابکارانه است. واشنگتن باید با اسرائیل همکاری نماید و هماهنگی دائمی را تضمین نماید. با این هدف، دولت بایدن احساس جدیدی از قاطعیت در بررسی سناریوهای جایگزین در صورت شکست دیپلماسی نشان می دهد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در اظهاراتی گفن:«باندی که ما برای دیپلماسی داریم کوتاه‌تر و کوتاه‌تر می‌شود، بنابراین ما ، وضعیت ایران را با دقت بسیار دنبال می‌کنیم. اگر ایران مسیر خود را تغییر ندهد، ما آماده‌ایم به گزینه‌های دیگر روی بیاوریم.»

یائیر لاپید، وزیر خارجه اسرائیل، حتی صریح‌تر بود و هشدار داد که اسرائیل در صورت لزوم با نیروی نظامی وارد عمل خواهد شد تا ایران را از تولید سلاح هسته‌ای باز دارد. وی افزود:«لحظه هایی وجود دارد که ملت ها باید از زور برای محافظت از جهان از شر استفاده کنند. اگر یک نظام تروریستی می خواهد به سلاح هسته ای دست یابد، ما باید اقدام کنیم. ما باید روشن کنیم که جهان متمدن این اجازه را نخواهد داد.»

لاپید همچنین با کامالا هریس، معاون رئیس جمهور ایالات متحده و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، برای انتقال نگرانی های اسرائیل در مورد تبدیل شدن ایران به یک کشور آستانه هسته ای و نیاز به طرحی جایگزین برای برجام، ملاقات کرد. این شرایط در صورت به بن بست رسیدن دوباره مذاکرات در بروکسل و وین ما را به پلن بی واشنگن برای افزایش فشار علیه ایران می رساند. اکنون آشکار است که ایران سطح غنی‌سازی خود را افزایش داده، سانتریفیوژهای پیشرفته‌تری ساخته، روی فلز اورانیوم کار کرده و موانع جدیدی برای دسترسی بازرسان بین‌المللی ایجاد کرده است. تحرکات آن ناقض توافقنامه 2015 است و واداشتن تهران به عقب نشینی از آنها در ازای کاهش محدود تحریم ها، یک هدف غیرواقع بینانه است.

چیزی که اوضاع را بدتر می کند این است که ایران عجله ای برای توافق ندارد. از نظر ایران آمریکا غیرقابل اعتماد است. مهمتر از آن، منافع اقتصادی برجام دیگر زیاد نیست و ایران اکنون فکر می‌کند در برابر بدترین فشار اقتصادی که آمریکا می‌تواند اعمال کند، مقاومت کرده است. تحریم‌های ایران، همراه با کووید-۱۹ و قیمت پایین نفت تا همین اواخر، به این کشور آسیب رسانده است. اقتصاد 6 درصد در سال 2018 و 7 درصد در سال 2019 کاهش یافت. ریال از سال 2017 تا کنون 85 درصد از ارزش خود را از دست داده است و تورم سالانه اخیراً به 45 درصد رسیده است. با این حال، اکنون، اقتصاد ایران در حال بهبود است و صندوق بین المللی پول در آوریل تخمین زد که در سال 2021 رشد 3 درصدی خواهد داشت. همه اینها قبل از جهش اخیر قیمت نفت اتفاق افتاده است.

دولت بایدن در مواجهه با ایران باید استراتژی دو وجهی را دنبال کند. اولین مورد، هماهنگی نزدیک با متحدان منطقه ای، به ویژه اسرائیل، امارات و عربستان سعودی خواهد بود. این امر از هرگونه غافلگیری یکجانبه جلوگیری می کند و هماهنگی کامل نظامی و اطلاعاتی را تضمین می کند. دوم فشار اقتصادی مستقیم بر ایران از طریق مشارکت چین و روسیه برای اقدام مشترک و چندجانبه است که در حالت ایده آل با مهر مشروعیت سازمان ملل متحد اعمال می شود. کاخ سفید در حال انجام مذاکراتی با چین برای کاهش واردات نفت از ایران است. با این حال، جو کلی روابط ایالات متحده و چین با مشکلات انباشته در همه زمینه ها، از تجارت گرفته تا تایوان، امیدوارکننده نیست. تحرکات مشابه در روابط با مسکو اعمال می شود. در حالی که چین به بزرگترین خریدار نفت ایران تبدیل شده است و آن را در ابتکار کمربند و یک جاده گنجانده است، روسیه از ادغام ایران در یک گروه تجاری اوراسیا صحبت می کند.

این پویایی‌ها نشان می‌دهد که برای واشنگتن بسیار سخت است که به طور موثر ایران را با تحریم‌های چندجانبه مهار کند، به بیان ساده، وقتی چین مایل است صدها میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری کند، پلن بی فشار حداکثری علیه ایران هیچ شانسی برای موفقیت ندارد.