آیا «جهان عرب» به سمت عادی‌سازی روابط با سوریه حرکت می‌کند؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ امارات‌متحده‌عربی روند عادی سازی روابط با نظام سوریه را در جهان عرب هدایت می کند و این امر قدرت و ناتوانی ایالات متحده را برای ممانعت از برقراری چنین روابطی آشکار می سازد. محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی و بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه در ۲۰ اکتبر برای گفتگو و رایزنی در مورد افزایش روابط و همکاری‌های دوجانبه با یکدیگر گفت‌وگو کردند. در ۹ نوامبر عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات، در سفری غیرمنتظره به دمشق رفت و در آنجا با رئیس جمهور اسد دیدار نمود و اجماع اعراب برای عدم همکاری با رئیس جمهور سوریه را به چالش کشید. بنا بر گزارش‌های منتشر شده، هیئت اماراتی و مقامات سوری «افق های جدیدی را برای این همکاری، به ویژه در بخش های حیاتی به منظور تقویت مشارکت در امر سرمایه گذاری» بررسی کردند.

با آغاز سال 2020، روابط امارات‌متحده‌عربی و سوریه شکوفا شده است؛ زیرا از یک سو ابوظبی در حال تغییر جهت‌گیری سیاست‌خارجی خود می باشد و از سوی دیگر بشار اسد برای بازسازی کشورش به دنبال حمایت و پشتیبانی اقتصادی است. در ۱۰ اکتبر سال جاری، امارات متحده عربی و سوریه به سمت تقویت همکاری‌های اقتصادی و کشف زمینه های جدید همکاری در حوزه‌های دوجانبه رفتند. وزارت اقتصاد امارات فاش کرد که تجارت غیرنفتی بین دو کشور در نیمه اول سال ۲۰۲۱ به ۲۷۲ میلیون دلار رسیده است. این تحولات حاکی از آن است که امارات‌متحده‌عربی به طور علنی با امریکا و قانون قیصر دوران ترامپ را که منجر به تحریم علیه دولت‌هایی اعمال می‌شودکه با دمشق تجارت می‌کنند، را زیر سوال می‌برد.

به طور قابل توجهی، آخرین گسترش در روابط امارات و سوریه چند روز پس از آن صورت گرفت که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، موضع واشنگتن مبنی بر مخالفت با تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط با اسد را تکرار کرد. پس از نشست 9 نوامبر، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، بلافاصله پس از ملاقات وزیر خارجه امارات متحده عربی با بشار اسد، این دیدار را محکوم کرد و بشار اسد را « دیکتاتوری بی رحم» خواند.

انگیزه های امارات‌متحده‌عربی

در دولت های دونالد ترامپ و باراک اوباما، امارات بی سر و صدا  به سمت بهبود روابط با نظام اسد قدم برداشت. از آن زمان تاکنون امارات تحت نظارت بایدن، تعامل خود با دمشق را برای حفظ نفوذ خود در سوریه گسترش داده است. امارات ترجیح می دهد از شخصیت های اقتدارگرا حمایت کند، به ویژه کسانی که اسلام سیاسی را هدف قرار می دهند و از اسلام‌گرایی به عنوان بهانه‌ای برای سرکوب جامعه مدنی استفاده می کنند. بنابراین، بشار اسد کاندیدای مطلوب برای ابوظبی است تا خاورمیانه و شمال آفریقا را در تصویر اقتدارگرا خود بازسازی کند. به نشانه استقبال جهان عرب نسبت به بازگشت نظام سوریه، پس از آن که بشار اسد توانست بخش هایی از سرزمین خود را از مخالفان بازپس بگیرد، امارات متحده عربی سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد. ( دسامبر ۲۰۱۸) همچنین بحرین نیز سفارت خود را بازگشایی کرد و نشان داد که از سیاست‌های ابوظبی در مورد سوریه پیروی خواهد کرد، همانطور که با عادی سازی روابط با اسرائیل در سپتامبر ۲۰۲۰ نشان داد.

در دوران همه گیری کووید-۱۹، امارات متحده عربی همکاری خود با سوریه را، عمدتا تحت عنوان حمایت بشردوستانه، افزایش داده است. همچنین این کشور در تلاش برای تنش زدایی با ایران، یکی از حامیان اصلی اسد، رویکرد عمل گرایانه ای را اتخاذ کرده است. به رغم لایحه سزار ایالات متحده، امارات متحده عربی به شکل مداوم به حمایت همه جانبه از رژیم اسد ادامه داده است. این امر شامل آموزش ماموران اطلاعاتی سوریه در زمینه سیستم های‌اطلاعاتی-ارتباطی و نیز امنیت‌رایانه ای و شبکه ها در سال ۲۰۲۰ بوده است.

کاهش نفوذ آمریکا

شکی نیست که امارات‌متحدۀ‌عربی در بسیاری از امور منطقه‌ای از سیاست ایالات متحده سرباز زده و به چین و روسیه نزدیک تر شده است. همچنان که امارات‌متحده‌عربی امریکا را هم‌پیمان مهمی می‌داند و می‌خواهد آن را حفظ کند؛ وابستگی به قدرت واشنگتن، جاه‌طلبی‌های نامحدود این کشور را برای تسلط و استیلای اقتصاد جهانی را محدود می‌کند. از منظر ژئوپلیتیک، ابوظبی، به‌ویژه پس از عقب‌نشینی آمریکا از خاورمیانه و افغانستان و ناکامی‌ این کشور در کاهش تنش با ایران، آمریکا را تبدیل به متحدی غیرقابل اعتماد کرده است. در همین حال، ایالات متحده همچنان در حال برنامه ریزی برای خروج از عراق تا ۳۱ دسامبر است که دورنمای عقب نشینی بزرگتر از خاورمیانه را افزایش می دهد. ظاهرا دولت های منطقه از اقدامات واشنگتن در مورد سوریه خسته شده‌اند. در تاریخ ۳ اکتبر، عبدالله دوم، پادشاه اردن، برای نخستین بار پس از آغاز درگیری‌های سوریه با اسد تماس گرفت. این کار پس از آن صورت گرفت که مقامات اردنی از امریکا خواستند تا تجارت بین دو کشور را ممکن سازد و امان گذرگاه مرزی اصلی خود با سوریه را باز کند.

در میان تمام کشورهای عربی، امارات بزرگترین مشوق برای احیا روابط با اسد بوده است. در مارس ۲۰۲۱، شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان، وزیر امور خارجه امارات، قانون سزار را به شدت مورد انتقاد قرار داد و گفت که این قانون وضعیت سوریه را پیچیده تر می کند و از بازگشت آن به اتحادیه عرب جلوگیری می نماید. احتمالا در حال حاضر امریکا از بازسازی روابط خود با رژیم اسد خودداری خواهد کرد.

احیای روابط با نظام اسد

فارغ از اقدام اردن، نقش امارات در پیشبرد عادی سازی روابط با سوریه الگویی برای سایر کشورهای عربی خواهد بود. عربستان سعودی و مصر ممکن است به مسیر احیاء روابط با اسد بپیوندند یا حداقل به سمت سیاست مماشات و مصالحه قدم بردارند. امان که روابط با دمشق را در سطح بالایی نگه داشته، نقش خود به عنوان میانجی بی طرف را در خاورمیانه حفظ کرده است. از آنجایی که عربستان سعودی به طور فزاینده‌ای از روابط با ایران استقبال می‌کند، سایر کشورهای عربی با نفوذ تهران در سوریه کنار خواهند آمد.

با این حال همه کشورهای عربی با استقبال ابوظبی از اسد موافق نیستند. همانطور که قطر قاطعانه عادی سازی علنی با اسرائیل را قبل از هرگونه راه حل دو کشوری با فلسطینی ها پس از توافق ابراهیم رد کرده است، با توجه به حمایت‌اش از نیروهای مخالف در طول جنگ داخلی سوریه، احتمالاً از عادی‌سازی روابط با اسد نیز خودداری خواهد کرد. در واقع، امارات باید با دیگر قدرت‌هایی که دیدگاه‌های مخالفی در مورد سوریه دارند، مقابله کند. زمانی که آنکارا از مخالفان سوری در ادلب حمایت کرد، امارات‌متحده‌عربی تا حدی از اسد برای مقابله با رقیب‌ خود یعنی ترکیه حمایت کرد. اگرچه نزدیکی ابوظبی و آنکارا در ماه اوت نشان می‌دهد که احتمالاً رقابت شدیدی بر سر سوریه رخ نخواهد داد، اما می‌تواند درگیری‌ها و مانورهای ظریفی بین دو کشور وجود داشته باشد. با این وجود، چنین تفاوت‌هایی عمدتاً قابل مدیریت خواهند بود، زیرا دو کشور در حال حاضر سرمایه گذاری های دوجانبه را در اولویت قرار داده اند.

با وجود پشتیبانی از اسد، امارات‌متحده‌عربی تا زمانی که ایالات متحده رژیم سوریه را به طور کامل به رسمیت نشناسد، ممکن است دست به بازسازی جدی نزند. روسیه فاقد بودجه برای بازسازی این کشور جنگ‌زده است و بیشتر به دنبال استفاده از دولت اسد به عنوان یک دولت نیابتی در منطقه شامات می باشد. در عین حال اگر چه چین از منابع مالی لازم برخوردار است، اما فعلا از حضور در فرایند بازسازی سوریه خودداری می کند و بیشتر به دنبال فعالیت‌های بشردوستانه می باشد. از این رو، متحدان اسد تنها علاقمند به تامین بقای رژیم وی و کنترل آن هستند و بازسازی سوریه در اولویت قرار ندارد. در حالی که ممکن است کشورهای بیشتری مجاز به تجارت با دولت اسد شوند، این کار هیچ کمکی به بهبود غم و اندوه سوری هایی که طی یک دهه جنگ تحمل کرده‌اند، نمی‌کند.