به گزارش راهبرد معاصر؛ در حالی که ایالات متحده به صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای و تعهدات این کشور در برجام خارج شد، آمریکا و سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند ایران مقابل تلاش‌ها برای بازگشت به برجام مانع ایجاد می‌کند. پس از انجام ششمین دور مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین در تاریخ ۳۰ خرداد ماه سال جاری، «علی باقری کنی» معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان، تاریخ برگزاری هفتمین دور این مذاکرات را ۸ آذرماه و در وین اعلام کرد. از آن روز تا کنون دو دور مذاکره جدی و سخت در وین برگزار شده است که نگاهی بر مواضع طرفین میز مذاکره به ویژه طرف ایرانی با رویکرد بازاریابی مواضع، پیام ها و نکات قابل توجهی برای مخاطبین آن دارد.

اهمیت دیپلماسی رسانه‌ای

اگر هدف بازاریابی سیاسی بین الملل را ارائه متمایز ارزش ها، آرمان ها و برند ملی در سطح بین المللی بدانیم، رسانه های بین المللی بستری برای ترویج پیام سیاسی ملت ها به شمار میروند. در عصر ارتباطات و اطلاعات، دیپلماسی رسانه ای به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای مبادلات سیاسی و تعامل بین کشورها در سطح جهانی مطرح میشود که بخش مهمی از دیپلماسی عمومی کشورهای قدرتمند جهانی را به خود اختصاص داده است. روزنامه ها، خبرگزاری ها، شبکه های رادیویی، شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای بیش از هر چیز نقش متمایزی در پیشبرد سیاست خارجی و دیپلماسی کشورها پیدا کرده اند. در واقع، دیپلماسی رسانه ای به معنای استفاده از رسانه ها جهت پیشبرد و تامین اهداف سیاست خارجی است که خود را در قالب اعلام مواضع رهبران کشورها به منظور بیان منافع در مذاکرات، اعتمادسازی و بسیج عمومی از توافقات به نمایش میگذارد (تاجریان و همکاران، 1396: 44). بنابراین، اعلام موضع پیرامون مذاکرات با استفاده از بستر رسانه و افکار عمومی امری ضروری به نظر میرسد که بدون آن نمی توان مذاکرات دیپلماتیک موفقی داشت و یا دستاوردهای دیپلماسی پایدار نخواهد ماند.

مواضع مقامات ایرانی درباره مذاکرات رفع تحریم ها

مسئولین ارشد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم علاوه بر دنبال کردن راهبرد حنثی سازی تحریم ها به پیگیری موازی رفع تحریم ها از طریق مذاکره سازنده و موثر نیز تاکید کردند. این تاکیدها با اتخاذ مواضعی جدی و حساب شده از سوی مقامات همراه بود که به نوعی با پیوست رسانه ای و ترویج آنها رنگ بازاریابی مواضع در عرصه سیاست بین الملل را به خود میگیرد. در ادامه گلچینی از مواضع رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و مسئول تیم مذاکره کننده در فضای رسانه بررسی میشود.

آیت‌الله رئیسی:

ایران ابایی از مذاکره ندارد و آماده از سرگیری رایزنی‌ها در وین است، اما این مذاکره نباید تحت فشار غرب باشد زیرا تهدید و تحریم جواب نمی‌دهد.

میز مذاکره را ترک نمی‌کنیم اما در مقابل زیاده‌خواهی‌ها هم که منجر به تضییع منافع ملت ایران می‌شود، ایستادگی می‌کنیم.

مذاکره مدنظر ما، یک مذاکره نتیجه محور است و ما به هیچ عنوان از خواسته به‌حق ملت ایران یعنی رفع تحریم‌های ظالمانه کوتاه نخواهیم آمد.

 مواضع رئیس جمهور حول محورهای آمادگی برای مذاکره، ایستادگی در برابر زیاده خواهی ها و رفع تحریم ها قرار دارد.

حسین امیرعبداللهیان (وزیر امور خارجه):

اگر طرف های مقابل آماده بازگشت به تعهدات کامل خود و رفع تحریم ها باشند، دستیابی به یک توافق خوب و حتی فوری امکان پذیر است.

باید تضمین جدی و کافی وجود داشته باشد که آمریکایی که به آن اعتمادی وجود ندارد دوباره از برجام خارج نخواهد شد.

جمهوری اسلامی ایران با اراده جدی، برای رسیدن به توافق خوب و مؤثر، در این مذاکرات حضور دارد.

علی رغم روی کار آمدن دولت جدید ایالات متحده، نه تنها تمام تحریم های غیرقانونی و یک جانبه پا بر جا مانده است، بلکه سیاست اعمال تحریم علیه ایران تداوم یافته است. پر واضح است که هدف از این اقدامات آمریکا، جلوگیری از بهره مندی ایران، سایر اعضای برجام و جامعه بین المللی از حقوق و امتیازات مصرح در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد است. البته دولت های سه کشور اروپایی طرف برجام، علی رغم غیر قانونی و غیر قابل قبول دانستن این رویکرد آمریکا، در عمل با سکوت و بی عملی خود، با آن رویکرد همراهی کرده اند.

هدف اصلی مذاکرات پیش رو باید اجرای کامل و مؤثر برجام و با هدف عادی سازی روابط تجاری و همکاری های اقتصادی پایدار با جمهوری اسلامی ایران باشد. بدیهی است برای بازگشت به برجام، ایران باید بتواند به طور کامل از لغو تمامی تحریم ها منتفع شود. ایران آمادگی دارد تا در صورت ارائه تضمین، بررسی خسارات و لغو مؤثر و قابل راستی آزمایی تحریم ها، اقدامات جبرانی خود را متوقف کند.

این فرصت، پنجره‌ای نیست که تا ابد باز بماند و آمریکا و سه کشور اروپایی می‌بایست به خوبی این را درک کنند. جمهوری اسلامی ایران در کنار تلاش متین، قوی و فعال دیپلماتیک برای لغو تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده، هم زمان برنامه مؤثری برای خنثی سازی تحریم‌ها در سایه برنامه توسعه پایدار اقتصادی کشور دارد.

مضامین اصلی مواضع وزیر امور خارجه را میتوان در آمادگی طرف مقابل برای رفع تحریم ها، ارائه تضمین نسبت به عدم خروج مجدد آمریکا از برجام، اراده جدی ایران برای رسیدن به توافق خوب و مؤثر، سکوت و بی عملی دولت های سه کشور اروپایی در قبال اقدامات آمریکا، تاکید بر عادی سازی روابط اقتصادی دیگر کشورها با ایران، بررسی خسارات خروج آمریکا از برجام و پیگیری همزمان راهبرد خنثی سازی تحریم ها مشاهده کرد.

علی باقری (معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مسئول تیم مذاکرات):

ما مذاکرات هسته‌ای نداریم، چون درباره موضوع هسته‌ای به طور کامل در سال ۱۳۹۴ توافقی بین ایران و ۱+۵ شکل گرفت و اینک موضوع اصلی که الان پیش رو داریم پیامدهای ناشی از خروج امریکا از توافق برجام است که آن پیامدها فقط منحصر به تحریم‌های غیرقانونی است که علیه جمهوری اسلامی ایران وضع شده است.

یکی از موضوعات مهم در دستور کار گفت‌وگوها، این است که ما به تضمین‌هایی دست پیدا کنیم که از تکرار مجدد نقض فاحش یک توافق بین‌المللی جلوگیری کنیم. آمریکایی‌ها با نقض برجام و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ و تحمیل تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران، صرفا به جمهوری اسلامی ایران خسارت وارد نکردند، بلکه به کشورهای دیگر عضو برجام نیز خسارت وارد کردند.

ما به راستی‌آزمایی احتیاج داریم و این موضوع هنوز حل نشده است. یکی از موضوعاتی است که هنوز نهایی نشده، کافی نیست که فقط در توافق ذکر شود.

از قدرت‌های اروپایی می‌خواهیم آنها هم از طرف خودشان تضمین بدهند، فارغ از اینکه موضع آمریکا چه باشد، با ایران تجارت خواهند کرد؛ احتمالا از طریق به کارگیری قانونی بازدارنده که تاثیر تحریم‌های آمریکا روی شرکت‌های اروپایی تجارت‌کننده با ایران را خنثی کند.

برجام [توافق هسته ای] چارچوب شفافی دارد و موضوعات دیگر مرتبط نیستند. ما قصد نداریم درباره توان دفاعی یا امنیتمان مذاکره کنیم.

ما دو هدف داریم: هدف اول، رفع کامل، تضمین شده و قابل راستی‌آزمایی تحریم‌هایی است که علیه مردم ایران اعمال شده است. بدون رفع تحریم‌ها، فرآیند [غنی‌سازی] بدون محدودیت ادامه خواهد داشت. «مذاکرات» بدون راه‌حل محکم به سود هیچ‌کس نیست. دوم، تسهیل حقوق قانونی ملت ایران برای بهره‌مندی از دانش صلح‌آمیز هسته‌ای، به ویژه فناوری بسیار مهم غنی‌سازی برای مقاصد صنعتی، طبق مفاد معهده بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است.

ایران در دوران ترامپ تسلیم تهدید نظامی، تحریم اقتصادی یا «فشار حداکثری» نشد و در دوران بایدن نیز چنین نخواهد کرد. ما برای تأمین حقوق و منافع ملت خود آماده گفت‌وگوی عادلانه و دقیق بر اساس اصول «ضمانت» و «راستی‌آزمایی» هستیم. این [توافق] باید تعیین غرامت برای نقض توافق را در اولویت قرار دهد، که شامل حذف همه تحریم‌های پس از برجام است.

دیپلماسی، خیابانی ۲ طرفه است. اگر اراده‌ای برای جبران خطای مقصر باشد، راه برای توافق خوب سریع هموار می‌شود.

ما مواضع‌مان براساس توافقی بوده و هست که در سال ۱۳۹۴ بین ایران و ۱+۵ نهایی شد و نکات، ملاحظات و خواسته‌های ما دقیقا مبتنی بر آن توافق است.

دکتر باقری به عنوان مسئول ارشد تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران مواضعی سرسخت تر از دیگر مقامات کشورمان اتخاذ کرده است که توجه به کلیدواژه های اصلی او میتواند به شناخت کامل تر نسبت به مواضع جمهوری اسلامی ایران کمک کند. ایشان بر مواردی چون منحصر بودن مذاکرات به رفع تحریم ها، ارائه تضمین و پرداخت خسارت و تعیین غرامت در قبال بازگشت مجدد تحریم ها، راستی آزمایی رفع تحریم ها، از سرگیری تجارت اروپایی ها با ایران، عدم ورود به مسائل موشکی و منطقه ای در مذاکرات، احقاق حقوق ملت ایران در غنی سازی صلح آمیز هسته ای، حذف همه تحریم های پس از برجام، وابسته بودن موفقیت مذاکره به جدی بودن طرف مقابل و ابتنای خواسته های ایران بر توافق هسته ای سال 94 تاکید کردند.

نتیجه گیری

دیپلماسی عمومی و رسانه ای فعال یکی از نقاط قوت هر کشوری در عرصه سیاست خارجی و تامین منافع ملی محسوب میشود. اتخاذ مواضع در سخنرانی های رسمی، مصاحبه های تصویری و مکتوب و همچنین تدوین مقاله به زبان های بین المللی در رسانه های مطرح جهانی از مهمترین ابزارهای این نوع از دیپلماسی است که در یک کلام میتوان آن را بازاریابی مواضع با هدف تثبیت و تحکیم خواسته های یک کشور دانست.

بررسی مواضع مقامات ارشد کشورمان مانند رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و مسئول تیم مذاکره کننده نشان داد جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات وین جدی و دارای ابتکار عمل است. تیم مذاکره کننده ایرانی با تاکید صریح و قاطع بر رفع همه تحریم های ظالمانه و راستی آزمایی آن، ارائه تضمین، تعیین غرامت از طرف آمریکایی و حتی اروپایی و تثبیت حقوق هسته ای ملت ایران را پیگیری میکند. این جدیت و انجام گفتگوهای هدفمند و موثر رسانه ای به ویژه با خبرگزاری ها و شبکه های خبری جهانی، تولید محتواهای جذاب و اقناع کننده برای افکار عمومی بین المللی، حضور مداوم در تمامی انواع رسانه ها و بهره گیری از ابتکار و خلاقیت برای انتقال پیام در دشوارترین شرایط، فشار رسانه ای مضاعفی را بر طرف مقابل وارد میسازد و مواضع منطقی و مستدل جمهوری اسلامی ایران را در عرصه جهانی طنین انداز میکند.