برنامه عجیب اردوغان برای نجات لیر ترکیه

به گزارش راهبرد معاصر، در شرایطی که «طرح نجات» اقتصادی رجب طیب اردوغان باعث شد که یک‌شبه ۲۵ درصد بر ارزش لیر ترکیه افزوده شود، با این حال منتقدان ادعا می‌کنند که این طرح نه تنها تورم زاست، بلکه به صورت پنهانی نرخ بهره را بالا برده است.
رونمایی از طرح نجات

بنا بر گزارش اکوایران به نقل از خبرگزاری رویترز، ارزش لیر ترکیه در معاملات پرنوسان روز (سه شنبه) ۱۵ درصد افزایش یافته است. این افزایش ارزش پول ملی ترکیه پس از آن اتفاق افتاد که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور، روز گذشته از طرح نجات خود رونمایی کرد. بر اساس این طرح نجات، به سرمایه گذاران وعده محافظت در برابر نوسانات ارز را داده شده و اردوغتن گفته ارزش سپرده‌های داخلی را در برابر نوسانات بازار تضمین می‌کند.

لیر ترکیه از ماه سپتامبر بیش از ۵۰ درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده بود. به گفته تحلیل‌گران، سیاست‌های رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه برای کاهش نرخ بهره و فشار به بانک مرکزی در این زمینه، علت اصلی این مسئله بوده است. اردوغان که این سیاست را «جنگ استقلال اقتصادی «نامیده، استدلال می‌کند این سیاست باعث جذب سرمایه‌گذاری و افزایش رشد اقتصادی ترکیه می‌شود.

بنا بر گزارش بلومبرگ، بر اساس طرح نجات اردوغان، اگر کاهش ارزش لیر در برابر ارز‌های معتبر خارجی از نرخ بهره بانک‌ها بیش‌تر شود، دولت مابه‌التفاوت آن را به دارندگان سپرده‌های لیر پرداخت خواهد کرد. اردوغان در سخنرانی روز دوشنبه خود وعده داده مجموعه اقدامات آتی دولت او بار از تبعات دردناک کاهش ارزش لیر بر مردم ترکیه خواهد کاست و آن‌ها را تشویق می‌کند که به جای خرید دلار، پس‌انداز‌های خود را به صورت لیر را حفظ کنند.
افزایش یک‌شبه ارزش لیر

در معاملات اولیه روز سه‌شنبه هر دلار با ۱۱.۰۹۳۵ لیر مبادله شد که البته پس از آن در نرخ ۱۳.۹۲ لیر تثبیت شد. بدین ترتیب تعهد دولت اردوغان به تضمین ارزش سپرده‌های به صورت لیر باعث شد ارزش لیر حدود ۲۵ درصد افزایش یابد، که بزرگترین رشد روزانه آن در تاریخ است. بر اساس داده‌های بانک مرکزی ترکیه، دلیل کاهش ارزش لیر در طول چند سال اخیر، بیش از نیمی از پس‌انداز‌های مردم ترکیه به صورت ارز‌های خارجی و طلا است.

به گفته آلپاسلان چاکار، رئیس انجمن بانک‌های ترکیه (TBB)، حدود ۱ میلیارد دلار پس از اعلام این خبر در بازار‌ها فروخته شد. طبق محاسبات سه موسسه بانکی دیگر، حدود ۱ تا ۱.۵ میلیارد دلار پس‌انداز دوشنبه شب به لیر تبدیل شد.
طرح تورم‌زا

در حالی که دولت اردوغان بازگشت نسبی ارزش لیر را یک پیروزی بزرگ خواند، اقتصاددان‌ها بار‌ها متذکر شده‌اند که برنامه اقتصادی اردوغان مبنی بر کاهش نرخ بهره سیاستی بی‌پرواست و انتظار می‌رود تورم -که در حال حاضر بالای ۲۱ درصد - در سال آینده میلادی به ۳۰ درصد برسد.

برخی از اقتصاددانان گفته‌اند که اقدامات جدید دولت هم که در قالب طرح نجات معرفی شده، در واقع افزایش پنهانی نرخ بهره است که احتملا در نهایت موفق به مهار و توقف فشار برای فروش لیر نشود.

یک بانکدار ارشد که نخواسته نامش افشا شود به رویترز گفته که قبل از اجرای ضمانت سپرده باید زیرساخت‌ها و مقررات مربوط به آن مشخص شود. او افزود که مشخص نیست مابه‌التفاوتی که دولت به دارندگان سپرده وعده داده از کجا تامین می‌شود. او گفته: «خزانه‌داری چگونه و چه زمانی مابه‌التفاوت را پرداخت می‌کند؟ آیا قرار است هر سه ماه یک بار پرداخت کند یا هر شش ماه یک بار؟ هیچ کدام از این‌ها مشخص نیست».

رفعت گورکاینک، رئیس بخش اقتصاد دانشگاه بیلکنت در آنکارا هم گفته: «این می‌تواند عواقب خطرناکی داشته باشد». به عقیده او اگر چه خزانه‌داری قرار است هزینه‌های این اقدامات را تامین کند، اما این اقدامات به طور بالقوه می‌تواند یک طرح پرهزینه و تورم زا باشد.
فدا کردن بودجه

بلومبرگ نیز اقدامات اضطراری دولت ترکیه برای تقویت ارزش لیر را نوعی افزایش نرخ بهره پنهانی توصیف کرده که بودجه دولت را در برابر شوک‌های ارزی آتی آسیب‌پذیرتر می‌کند. در واقع این طرح بار زیادی بر بودجه وارد خواهد آورد و معمولا تامین هزینه‌های آن به معنای نرخ ارز و تورم بالاتر است.

به گفته ابراهیم تورهان، معاون سابق بانک مرکزی ترکیه که اکنون یک سیاستمدار اپوزیسیون است: «می‌توانیم بگوییم که بودجه - آخرین لنگر باقی‌مانده - قربانی این ادعا شده است که از افزایش نرخ [دلار]جلوگیری شده است. به این ترتیب هزینه جلوگیری از کاهش ارزش لیر بر دوش کل جامعه گذاشته شده است».