چرا بایدن از ادعاهای حقوق بشری خود در قبال عربستان دست کشید؟

به گزارش «راهبرد معاصر»، در چند روز اخیر خبری قابل تامل در رسانه های آمریکایی منتشر شده است، مبنی براینکه «جو بایدن» رئیس جمهور این کشور قرار است اواخر ماه ژوئن سفری به مقصد ریاض داشته باشد. بایدن در روزهایی که برای رسیدن به کرسی ریاست جمهوری آمریکا تلاش می‌کرد، همسو با ژست حقوق بشری همیشگی سیاستمداران آمریکایی گفته بود عربستان را به واسطه قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار عربستانی روزنامه واشنگتن پست، به عنوان یک کشور مطرود خواهد شناخت و قرار نیست همچون گذشته زیر بال  و پر آن را در منطقه بگیرد.

گفته‌های بایدن تقریبا درست از آب درآمد و در یک سال و نیمی که از ریاست جمهوری وی گذشت، عربستان تقریبا تنها متحد آمریکا بوده که به نوعی از سوی این کشور منزوی شده بود. اما باخبری که سی ان ان و واشنگتن پست منتشر کردند و نیویورک تایمز هم آن را تائید کرد ظاهرا ورق برگشته و دیگر به نفع آمریکا نیست که متحد حلقه به گوش خود را بیش از این در کنج انزوا نگه دارد.

تحول مهمی که ظاهرا باز هم ویژگی گوش به فرمانی عربستان را به یاد دوستان آمریکایی آنها آورده، جنگی است که در اوکراین در جریان است و واشنگتن و متحدان غربی آن را به طور جدی با بحرانی به نام انرژی دست به گریبان کرده است. قیمت سوخت در اروپا و آمریکا این روزها رکوردهای بی‌سابقه‌ای را ثبت می‌کند. حال که آمریکا و اروپا به دستاویزی جنگ مسکو و کی‌یف فرصت بسط ائتلاف نظامی خود را به دست آورده‌اند و طمع روشن نگه داشتن جنگ در اوکراین و به انزوا کشاندن روسیه را دارند، چاره‌ای نداشته جز اینکه قید واردات انرژی از این کشور را زده و به ابزار کهنه تحریمی خود متوسل شوند.

 به نظر می‌رسد درگیر کردن روسیه در یک جنگ فرسایشی در اوکراین در کنار دیگر اهداف، ارزش متحمل شدن چنین ریسکی را داشته باشد، با این حال غرب باید چاره‌ای برای بازاری بیاندیشد که از هزاران بشکه نفت روسیه خالی می‌شود و هیچ گزینه‌ای بهتر از سعودی‌ها در این میان مطرح نیست. بی‌شک از عمده دلایلی که بایدن، را راهی عربستان سعودی می‌کند همین دغدغه تامین انرژی است. با چراغ سبز ریاض به خواسته واشنگتن برای افزایش تولید نفت خام، تحقق این هدف چندان دور از ذهن نیست.

به نظر می‌رسد که رئیس‌جمهوری آمریکا عزم خود را برای پیدا کردن جایگزین نفت روسیه و ایجاد ثبات در بازارهای جهانی جزم کرده است. گروه کشورهای تولیدکننده نفت (اوپک پلاس) به رهبری عربستان سعودی روز پنجشنبه اعلام کرد تولید نفت را در ماه‌های آتی به میزان ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش می‌دهند.

حالا جو بایدن، که زمانی خواهان انزوای بین‌المللی سعودی‌ها بود، اخیرا در واکنش به تمدید آتش بس در یمن از عبارت رهبری شجاعانه برای سران سعودی استفاده می‌کند و هم‌زمان با نشست شورای همکاری خلیج‌فارس در ریاض میهمان سعودی‌ها خواهد شد.

«حسین متفکر» کارشناس سیاست خارجی در گفتگو با «راهبرد معاصر» معتقد است؛ اگر بخواهیم سیاست‌های آمریکا را در سطح جهان، مناطق مختلف و سازمان‌های بین‌المللی از جمله در تعامل با کشورها و دولت‌های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، در ابتدا باید سند امنیت ملی روسای جمهور این کشور را مورد توجه قرار دهیم. این سند دستورالعمل راهبردی آمریکا را برای دوران های 5 ساله گاها 10 ساله یا در دوره یک رییس جمهور مشخص می‌کند. از مجموع محورهایی که در سند راهبردی مطرح شده، سه صفحه فرمان امنیت ملی آمریکا استخراج می‌شود و مستقلا به امضا روسای جمهور این کشور می‌رسد.

این کارشناس مسایل سیاسی در ادامه متذکر می‌شود: تنها از طریق سند امنیت ملی آمریکا می‌توان به چرایی اتخاذ استراتژی‌های مختلف این کشور از جمله سفر بایدن به عربستان پی برد. بنا به قانون، سند امنیت ملی آمریکا مورد توافق دو حزب جمهوری خواه و دموکرات قرار می‌گیرد. البته این فرمان نظرات رییس جمهور آمریکا را هم مورد توجه قرار می‌دهد. بنابراین برای فهم استراتژی‌های فرا ژئوپولیتیکی، ژئوپولیتیکی، سیاسی و نظامی و امنیتی آمریکا در سطح جهانی باید به سند امنیت ملی این کشوررجوع کنیم. محور بعدی که در سند امنیت ملی آمریکا مطرح می‌شود موضوعات راهبردی جهانی و چالش‌های عمده آمریکا در سطح جهان است. از جمله موضوعات مورد نظر آمریکایی‌ها در سطح جهان بحث حقوق بشر، هسته‌ای، امنیت جهانی، جهانی سازی، ایجاد نظام نوین جهانی و ظهورقدرت‌های منطقه‌ای معارض آمریکا، افزایش تغییرات امنیتی و مباحث زیست محیطی جهانی است. با در نظر گرفتن این موارد می‌توان سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا را بهتر درک کرد.

متفکر در تحلیل چرایی سفر بایدن به عربستان می‌گوید: بررسی‌ها نشان می دهد بعد از جنگ جهانی دوم و ایجاد نظام دو قطبی در جهان، مقدمه های تقابل غرب با شرق به صورت تدریجی شکل گرفت. با روی کار آمدن بایدن فرمان امنیت ملی آمریکا که در دوره روسای جمهور دموکرات تنظیم شده بود بدون تغییر باقی ماند. بنا به سند راهبردی امنیت ملی آمریکا، محور اصلی استراتژی‌های سیاسی ژپوپلیتیک جهانی آمریکا را منافع ملی این کشور در سطح بین‌المللی تشکیل می‌دهد و در این سند به این موضوع صراحتا اشاره شده است. یکی از منافع امنیت ملی آمریکا مطرح شده در این سند، داعیه رهبری آمریکا بر جهان، موضوع دوم جلوگیری از ظهور قدرت‌‎های جدید در مقابل این کشور است. بحث سوم مقابله با دیگر کشورها برای دستیابی به سلاح هسته‌ای و چهارم ادعای حقوق بشر است. پس حقوق بشر یک ابزار سازمانی برای اعمال سیاست‌های کلی آمریکاست. بنابراین آمریکا ادعاهای حقوق بشری خود در صحنه جهانی را مبتنی بر قدرت نرم یعنی نشان دادن چهره زیبا و جهان پسند از تمدن و فرهنگ خود استوار کرده است.

این کارشناس سیاست خارجی با ذکر این مقدمه تغییر رویکرد دولت بایدن در قبال عربستان را اینگونه تفسیر می‌کند: روابط جدید آمریکا با عربستان در راستای تامین نفت و گاز غرب در مقابل فشارهای روسیه و حتی ایران است. متفکر یادآور می‌شود با توجه به وقوع جنگ در اوکراین، تحریم‌های غرب علیه بخش نفتی روسیه این کشورها را با مشکلات جدی بر سر تامین انرژی روبرو کرده است. بنابراین یکی از عمده دلایل سفر بایدن به عربستان رفع دغدغه تامین انرژی برای آمریکا و کشورهای غربی است.

متفکر در ادامه به دیگر دلایل سفر رییس جمهور آمریکا به عربستان پرداخته و می‌گوید بایدن با هدف ایجاد هماهنگی میان عربستان و رژیم‌صهیونیستی برای حضور در منطقه به ریاض می‌رود. هدف سوم سفر بایدن ایجاد هماهنگی میان قدرت‌های منطقه‌ای برای مقابله با ایران در صورت عدم دستیابی به توافق بر سر احیای برجام در وین است. همین مسئله موجب شده روئیس جمهور آمریکا سیاست‌های حقوق بشری ادعایی این کشور را فدای سیاست‌های سخت افزاری و منافع جهانی آمریکا کند و بار دیگر به سراغ عربستان برود.

این کارشناس مسائل سیاسی در پایان بار دیگر یادآور می‌شود: حقوق بشری که آمریکا مدعی دفاع از آن است، در برهه زمانی فعلی فدای منافع جهانی آمریکا بویژه در عربستان می‌شود. عربستان به عنوان یک نظام دیکتاتوری در دنیا شناخته می‌شود، اما آمریکا در حال حاضر بواسطه جنگ اوکراین مجبور است از ادعاهای حقوق بشری خود دست بکشد و به منظور تامین منافع چشم بر جنایات عربستان از جمله در رابطه با قتل جمال خاشقچی ببندد. اقدامی که ادعاهای آمریکا بر سر حقوق بشر را کاملا زیر سوال برده و نشان می‌دهد حقوق بشر ابزاری برای محکوم کردن کشورهای مخالف آمریکا، تسلط بر منطقه و تحقق دیگر اهداف این کشور است.