الهام رفتار ایران در نظام بین‌الملل از ماه محرم

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ ماه محرم یکی از مهمترین عناصر ارزشی و هویتی میان مردم ایران و قرن‌هاست خودجوش و مردمی گرامی داشته می‌شود و اقشار مختلفی از جامعه برای شهدای کربلا و مظلومیت آنها سوگواری می‌کنند. واقعه عاشورا جایگاهی بسیار مهم‌تر از مراسمی آیینی در فرهنگ شیعیان دارد؛ در واقع باید آن را بخش مهمی از هویت جمعی به حساب آورد. در این میان اسطوره‌ها یکی از منابع شناخت هویت ملی است. خصلت‌های هر اسطوره می‌تواند نماینده ارزش‌ها و آمال فراگیر در یک کشور باشند.

 
اسطوره ها در ایران دو خصلت مشترک دارند؛ نخست، سلطه ناپذیری و در افتادن با ظلم بدون ترس و محابا از هیمنه آن و دوم، مظلومیت و فدا شدن در راه آرمان و هدف. ارادت کامل ایرانیان به 12 امام معصوم شیعه نیز مبین همین ویژگی‌های اسطوره‌ای هویت شیعی است. همه امامان شیعه با قدرتِ سلطه‌گر و ناحق زمانه خود درگیر بوده‌اند و همگی در عین مظلومیت در این راه به شهادت رسیده‌اند. حضرت ولی عصر (عج) به عنوان آخرین امام شیعه، رسالت بر‌انداختن ظلم و استکبار جهانی را برعهده دارد و در واقع پروژه سلطه ستیزی شیعه با ظهور امام زمان (عج) تکمیل می‌شود. واقعه عاشورا به عنوان مهمترین روایت در سپهر فرهنگ ایرانیان، خصلت دوگانه سلطه ستیزی و فدا شدن در راه آرمان را به نمایش می‌گذارد. تقابل سپاه عظیم و پر تعداد دشمن در برابر یاران اندک اباعبدالله (ع)، نماد بارز آن چیزی است که در هویت مردم شیعه ایران به عنوان ارزش و فضیلت ایستادگی در برابر قدرت ظالم، ولو در وضعیت نا‌برابر و با علم به عاقبت کار، شناخته می‌شود.

سیاست خارجی ایران بر پایه مقاومت در دنیایی شکل گرفت که شوروی و بلوک شرق فروپاشیده و چین در اقتصاد آمریکا استحاله شده بود. در این سال‌ها ایران به عنوان پرچمدار مقاومت در برابر جنگ ترکیبی غرب ایستادگی کرد و دوام آورد

امروزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و رفتار آن در نظام بین الملل بر‌‌گرفته از همین خصلت های هویتی است. ما در عمل به شیوه اساطیر و شخصیت های مذهبی خود با بزرگترین قدرت زمانه که مدعی رهبری جهانی و هژمون بلامنازع است، درافتاده ایم. در واقع تنش میان ایران و آمریکا در حالی انجام می شود که قدرت زیاد دشمن با وجود دانستن عواقب ایستادگی در برابر آن برای ما مانعی برای مقاومت به حساب نمی‌آید.

 
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر پایه مقاومت در دنیایی شکل گرفت که شوروی و بلوک شرق فروپاشیده، چین در اقتصاد آمریکا استحاله شده بود و رفته رفته حتی آخرین کشورهای مقاوم مانند کوبا هم در برابر ایالات متحده عقب نشینی کرده بودند. در این سال‌ها ایران به عنوان پرچمدار مقاومت در برابر جنگ ترکیبی غرب ایستادگی کرد و دوام آورد.

 
آیا چنین مقاومتی جز برای ملتی که اسطوره و الگویش امام حسین (ع) است ممکن خواهد بود؟ آیا چنانچه به نظر می‌رسد،  شنا در خلاف جریان و ایستاده مردن که در زمره مهمترین عناصر هویت ایرانی – اسلامی هستند، عامل پدیدار شدن این نوع از سیاست خارجی «تجدید نظر طلب» جمهوری اسلامی ایران نیست؟

 
آمریکا در این سال‌ها کوشید تا با تحریم و محاصره اقتصادی، ایرانیان را فرسوده و از دنبال کردن خصلت های هویتی خود در برابر آمریکا منصرف کند. از آنجایی که مقابله نظامی با ایران به دلایل ژئوپلیتیک و راهبردی منتفی است، تنها راه برای مهار روحیه مقابله جوی ایرانی، فشارهای اقتصادی به نظر می آمد. ایالات متحده درصدد است مردم ایران به ویژه طبقه متوسط را به این نتیجه برساند هزینه های تقابل با هژمون، بسیار سنگین و غیر قابل تحمل خواهد بود؛ بنابراین پاداش های احتمالیِ دست کشیدن از این سیاست خارجی مستقل برای ایران به نحوی ترسیم می‌شود که آنها را ترغیب به تسلیم کند. در هر صورت هویت مقوله ای است که در هزاران سال برای یک ملت به وجود می آید و در میان آن رسوب می کند؛ تفاوت ما با ژاپن، عربستان یا حتی آلمان شاید در همین خصلت سلطه ناپذیری منبعث از هویت شیعی باشد .

 
 بر مبنای همین هویت برگرفته از سیره ائمه طهار است که در سالیان گذشته ایران سنگین‌ترین تحریم‌ها را پشت سر‌گذاشته و اکنون به اقرار مقام های آمریکایی شاهد شکست سیاست فشار حداکثری هستیم .

 بر مبنای همین هویت برگرفته از سیره ائمه طهار است که در سالیان گذشته ایران سنگین‌ترین تحریم‌ها را پشت سر‌گذاشته و اکنون به اقرار مقام های آمریکایی شاهد شکست سیاست فشار حداکثری هستیم

پر بیراه نیست اگر ایران را الهام ‌بخش‌ رویکرد تدریجی روسیه و چین به مقاومت در برابر نظم نوین جهانی‌ آمریکا و نشان دادن استقلال عمل در سیاست خارجی قلمداد کرد که نشانه‌های آن اکنون مشهود است؛ زیرا در دوره‌ای فقط این ایران بود که یک تنه در برابر زورگویی‌های آمریکا در نظام بین‌الملل ایستاد و نشان داد مقاومت در نهایت تأثیرات خود را به وجود خواهد آورد.

فرهنگ ایران آمیخته از عناصر اسلامی و ایرانی توأمان است و که بررسی اسطوره‌های ایرانی که مقاومت و فدا شدن در راه منزلت را اولویت می‌دهند در این مجال نمی‌گنجد؛ اما همانطور که گفته شد ماه محرم ویژگی هویتی بسیار مهمی میان ایرانیان دارد که انعکاس آن در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران عیان است و الهام بخش شکل گیری بلوک جدید قدرت در نظام بین‌الملل شده است که پس از گذشت حدود سه دهه، دوباره قدرت‌ها در شرق را علیه سلطه گری غرب به تحرک واداشته است .